Топа вә униң тәркиви билән қурулуми

№2УЗАҚ ВАҚИТЛИҚ РЕЖИНИҢ БАПИ:3 ФИЗИКИЛИК ГЕОГРАФИЯ 3.4 Биосфера

мәктәп

Дәрис №

Вақити:

7 б

жаркент орта мектебі

Оқуғучи сани

16

Кәлгәнләр сани

Кәлмигәнләр сани

Дәрис мавзуси

Топа вә униң тәркиви билән қурулуми

Оқутуш мәхсәтлири

7.3.4.2 –топа тәркиви ,түрлирини ениқлап, қурулумсини графикилик түрдә көрситиду

Дәрис мәхсәтлири

Топа тәркиви, қурулумиси, вә хусусийәтлиригә ениқлима бериду

Жанлиқ организмларниң көпхиллилиғини чүшәндүриду

Биосферидики зат айлинимини сүрәтләп көрситиду

Баһалаш критерийлири

Барлиқ оқуғучилар билиду: биосфериниң тәркиви, қурулумиси,чегарисини ениқлайду

Көпинчә оқуғучилар билиду:жанлиқ организмларниң көпхиллилиғини чүшәндүриләйду

Көпинчә оқуғучилар билиду:биосферидики зат айлинимини сүрәтләп көрситиду

Ойлаш қабилийитиниң дәрижиси

Қоллиниш, билищ вә чүшүнүш

Тил мәхсәтлири

Тирәк сөзләр:жанлиқ организмлар,биоценоз. Терминларни орунлуқпайдилиниши

Қәдирийәтликләрни риважландуруш

Адәмгәрчиликкә тәрбийәләш, бир-биригә ярдәм қилиш,қоллап-қүвәтләш

Пән арилиқ бағлиниш

Биология,экология, информатика

Дәрис режисиниң берилиши

Дәрис беши

• Уюштуруш қисми . оқуғучилар билән саламлишиш,

• Оқуғучиларни түгәлләш

«Сихирлиқ микрофон» усули арқилиқ интималиқ атмосферисини қуруш

Оқуғучилар йәр қәвәтлири атлири йезилған қәғәзләр арқилиқ топқа болүш

1 топ: Атмосфера

2 топ. Биосфера

3 топ: Гидросфера

4 топ: Литосфера

Өй тапшурмисини сораш: «қар етиш» усули арқилиқ оқуғучилар бир-биригә соал йезилған қәғәзләрни ташлаш арқилиқ алдинқи дәрисни пишиқлайду

Дәрис оттури

Йеңи мавзуниң мәхситини ечиш үчүн «Ой қозғаш» усули

оқуғучиларға соал қоюп мәхсәтни ениқлаш

Йәрниң һава қәвити..........

Йәрниң су қәвити .....................

Йәрниң тирикчилик қәвити.................

Йәрниң таш қәвити...........................

1.Тапшурма

Мәтинни оқуп қөп чекитларниң орниға керәк сөзләрни яз

Топашунаслиқниң асасини, рус алими .В.В.Докучаев.. салған. Униң пикричә топиниң һасил болушиниң асасий амиллири. ............., , , , бағлинишлиқ екәнлигини ениқлиди. Уларға: тағ жинислиринң , ............, ............, вақит вә................ билән.................... ятиду. Кейин алимниң тәкшүришиниң нәтижисидә буларға су (......................, йәр асти сулири)

вә ................................. қошилди .

Керәк сөзләр: (В.В.Докучаев, бәш фактор, климат, рельеф, өсүмлүкләр, һайванатлар, топидики нәм , адәмниң егилигидики һәрикити).

1. Cәйкестендіріңіз.

	топа түрлирини		Сипаттама
1	Қара топа	а	Тәркивидә минераллиқ тузлар кәң таралған , өсүмлүкләргә зиян .
2	Сериқ топа	b	Топиниң үстки қәвити, бу қәвәттә өлгән тирик органищзмларниң қалдуқлири жиғилип, чиринда түзиду. Чиринда қанчә көп болса , шүнчә өсүмлүкләрниң өсүп йетилишиға мүмкүнчилик бериду .
3	Қумлуқ топа	c	Топида сазлиқ кәң таралған.ямғур болмиған вақитта сазлиқ қатиду, таштәк қаттиқ болиду. Ямғур яққанда суни өткүзмәйдиғанқелин қатламға айлиниду
4	Сазлиқ топа	d	Минераллиқ маддиларға гадай болуп келиду , сәвәви жуқарқи чиринда қәвити непиз. Топида нәм жиғилип чиришқа мүмкүн етиду .
5	шортаң топа	e	Бу топида қумлар кәң таралған вә суни өзидә туталмайду, униңда әмәлиятта гумус топланмайду, өсүмлүкләр аз таралған.

1 -б 2-д 3-е 4-с 5-а

2 Тапшурма

1. Берилгән соалларға жавап бериңиз, тапшурмини орунлаң

   1. Топа дегенимиз

Топиниң һасил болушиниң асасий амиллирини сизмиға толуқтур

Өсүмлукләр ,һайванатлар

Топа түзгүчи амиллар

Адәмниң һәрикити

Климат

с. СипаттамаЧүшәнчә арқилиқ арқылы топырақтың түрін анықтаңыз және механикалық құрамын толықтырыңыз.

Бу топа орманлиқ дала вә дала зонилирида кәң таралғанкөп жиллиқ чөплик өсүмлүкләрниң астида, һәжимлик түгүрләргә парчилиниш қабилийити жуқури вәтопиниң әң яхши қурулмиси .

• Топа түри

Механикалық құрамы

1. .

с. Сипаттама арқылы топырақтың түрін анықтаңыз және механикалық құрамын толықтырыңыз.

Бұл топырақ орманды-дала және дала зоналарында кең таралған. Көп жылдық шөпті өсімдіктердің астында, борпылдақ жыныстарда түзілген және аса құнарлы топырақ деп саналады.

• Топырақ түрі

• Механикалық құрамы

Дәрис ахири

Рефлексия «ББҮ» кәштиси