Рудалы пайдалы қазбалар 8 сынып

Сынып 8

Сабақтың тақырыбы :   Рудалы  пайдалы қазбалары

Сабақтың мақсаты: 1. Оқушыларға Қазақстанның  рудалы  пайдалы қазбалары туралы  жалпы  түсінік ру.                                      

2. Оқушылардың ой - өрісі мен, білім, білік, дағды  іскерлігін дамыту арқылы пәнге деген    қызығушылығын арттыру.

  3. Оқушыларды әдептілікке, ұқыптылыққа,экологиялық  тәлім арқылы адамгершілікке,                                          елін-жерін сүю арқылы  патриоттыққа тәрбиелеу                                      

     Күтілетін нәтиже

1Оқушыларға Қазақстанның пайдалы қазбалары таралып орналасу ерекшеліктері қоры кен орындары жөнінде білім алды.

2)Ережелерге тұжырым айтады.

3)Тиімді тәсілдерді қолдануда сын айтады,ой салады,дамытады.

Сабақтың тегі:  жаңа сабақ  

Сабақтың түрі: ізденіс

Сабақтың әдісі:  сұрақ-жауап, түсіндіру, әңгімелеу, топтық жұмыс

Көрнекілігі:  Қазақстанның  физикалық картасы,интерактивті тақта, слайд, қосымша материалдар

 Пән аралық байланыс: Хмиия, әдебиет

                                       Сабақтың барысы

І Ұйымдастару кезеңі:

Көңіл күйің қандай?

өте жақсы    жақсы Орташа
Оқушыларға тест таратып беру арқылы  топқа бөлу

1 Қазақстан – дүниежүзі бойынша... ең көп өндіретін  ел

•          б Тұз           в   Асбест

2. Арал, Балқаш көлдері маңында..    өндіріледі.

             а Тұз          б  Мыс      в  Темір

3. От пен ыстыққа төзімді заттар жасалынады....

          а  Асбестен       б  Мыс       в  Темір

Топқа бөлу

• 1.Фосфорит
• 2.Тұз
• 3.Аистбест

Топ ережесі

1. Бірлесіп жұмыс жасау
2.  Бір-біріміздің пікірін тыңдау
3. Уақытпен санасу
4. Белсенді қатысу
5.  Ынтымақтастық
6. Тыныштықты сақтау

“Миға шабуыл”

1. Қазақстан өзінің қандай байлығымен әйгілі
   2) Қаратаудағы фосфориттің жалпы қоры
   3)Еліміздің жер қойнауынан табылған Менделеев кестесіндегі эльементтің қаншасының мол қоры бар
   4) Қаратікен тұздың таусылмас қорының орны
   5)Қазақстан қандай құрылыс материалдарына бай
   6) Пайдалы қазбалар қанша топқа бөлінеді
   7)Табиғатта таза химиялық элемент кездесеме?

• Тау дегеніміз не?

Тау жыныстары дегеніміз не?

Пайдалы қазбалар деп нені айтамыз?

ІІІ. Жаңа сабақ.

“Ойлан, жұптас, бөліс”

 1-топ.   Рудалы  пайдалы қазба. Марганец, никель,хром

 2- топ.    Алюминий, мыс

 3- топ.     Полиметалл рудасы мен сирек кездесетін металдар

Кенді (Рудалы)  Магмалық тау жыныстыры  (Рудалы)

Олай болса Еліміз пайдалы қазбаларға аса бай Жер қойнауынан Менделеев кестесіндегі 114 элементтің 99 –ы ашылып оның 60 қа жуығы зерттелді.

Пайдалы қазбалардың таралу ерекшеліктері: Архей протерозой, полезой, эраларының қалың шөгінді жыныстарының да мыс, мырыш, никель, темір, алтын, фосфор рудалары кездеседі.

    Қазақстан темір кені қоры үшінші орын алады жөнінен ТМД бойынша Ресей мен Украинадан кейін үшінші орын алады (17 млрд т). Оның 93%-ы Қашар, Сарыбай, Соколов, Әйет, Лисаков кен орындарында,Солтүстік Қазақстанда шоғырланған.

Марганец. Қазақстанда  11 марганец кен орны бар, ең ірі кен орындарына ОрталықОрталық Қазақстандағы Атасу және Жезді жатады. Мұндағы рудалардың 27%- ына жуығы марганец. Марганец кендері Ұлытау, Сарыарқа, Қаратау, Маңқыстау өңірлерінен де табылды. ҚазақстандағыАтасу Республикадағы марганец рудасының қоры 408 млн тоннаны құрайды. Дүние жүзі бойынша 2-ші орында.

Хром. Хромит кен орындарының 99%-ы Мұғалжар тауларында кездеседі. Кемпірсай және Дөң тобына жататын кен орындары жоғары сапалы рудалармен әйгілі. Қазақстан хромит кенінің барланған қоры мен жылдық өндірілетін мөлшері жөнінен дүние жүзінде екінші орынға шықты. Олар тоттанбайтын болат қорытуға қажет.

Никель. Никельдің едәуір коры Мұғалжар таулы ауданында үгілген тау жыныстары құрамында шоғырланған. Никельдің 40-тан аса ірі кені Ақтөбе облысындағы Кемпірсай кен орнының үгілу қыртысындағы Бұрақтал кеніштерінде де шоғырланған. Қостанай облысындағы Аққара, Ақтау кендерінің коры мол, сапасы жоғары. Никель кен орындары Қарағанды, Шығыс Қазақстан облыстарында да бар.

Алюминий. ҚазақстандаАлюминий алюминийдің негізгі шикізаты боксит.боксит Ашылған 200 кен орнының 50-ден астамы платформалық типке жатады. Негізгі кен орындары Сарыарқаның солтүстік- шығысында Акмола және Торғай ойысында (Арқалық торабы). Бұлардағы боксит коры онша көп емес. Сондықтан құрамында глиноземы бар басқа шикізат көздерін (нефелин рудасы, Екібастұз көмірінің қалдығы) пайдалану жолдары іздестірілуде. Қазақстан алюминий өндіру жөнінен ТМД елдері арасында алдыңғы орындардың бірін алады.

Мыс.Мыс Қазақстанда мысмыс рудасының аса бай рудасының қорлары бар. Мысты құмтастардың ең ірі кен орны Жезқазған. Жезқазған кен орны ТМД бойынша бірінші, дүние жүзінде екінші орында. Қазақстан мыс өндіру жағынан дүние жүзінде жетінші орын алады. Өнімнің 92%-ы шет елге шығарылады.

Алтын. Қазақстанда 196Алтын алтын кен орны бар. Алтын республиканыңАлтын шығысындағы Алтайда, Қалба жотасы шеңберінде, солтүстік- батысындағы Жітіқара өңірінде өндіріледі. Орталық Қазақстанның солтүстік аймағындағы алтын шығатын кен орындары: кварцты желі, кайталама кварцит пен шашыранды алтын (Степняк, Ақсу, Майқайың) кездеседі. Қалба жотасында да кварцты желі және шашыранды алтын кен орындары шоғырланған. Шағын кварцты-желілі кен орындары Жетісу және Іле Алатауларында да бар.

Рудалы пайдалы қазбалар  коллекциясын көрсету

  (Мына суретте не көріп тұрсыңдар)

Табиғи алтын                    Табиғи мыс                    Алтын

 Ванадин                           Темір кені                      Алтын                   Алюминий

Топ бойынша тапсырма. Әр топ бірінші дәптерге содан кейін,  Интерактивті тақтаға  келіп төмендегі флипчартағы сызба -нұсқаларды толтыру. 

І-топ: Сәйкестендір

 Кемпірсай                                            Торғай

Темір және болат                                 Сарыарқада

 Қостанай алабына                               Хром

 кіретін аймақтар

 Ірі мыс кен орны                                  Тантал және ниобий

Ашық әдіспен өндіріледі                    Аят, Лисаков, Қашар,Соколов- Сарыбай

Қазақстанда                                          Хром рудасы

ІІ-топ: Графикалық диктант

                 “Иә”            немесе          “Жоқ”

* Қазақстан рудалы пайдалы қазбаларға бай (Иә)

* Қазақстан темір рудасының қоры жөнінен алдыңғы орында (Иә)

* Хром рудасы жабық әдіспен өндіріледі (Жоқ)

* Қазақстандағы мыстың расталған қоры 60 млн.т (Жоқ)

* Еліміздің аумағында мыстың 90 –нан астам кен орны бар (Иә)

* Алюминийдің негізгі шикізаты мыс  (Жоқ)

*  Хром мен никельдің ірі кен орны Кемпірсайдан табылған  (Иә)

 * Бокситтің 20- дан астам кен орындары барланған  (Иә)

ІІІ-топ: Кластер құру

Рудалы пайдалы қазбалар

Полиметалл рудалары

Сирек кездесетін металдар

Сынап

Мыс қоспасы

Кадмий

Молибден

Қорғасын мен мырыш

Алтын,күміс

Сергіту сәті

ІІ тапсырма

Кескін картамен жұмыс
Кескін картаға рудалы пайдалы қазба кен орындарын түсіру.
 

   « Ой қорыту»

• Химия

Экономика

География

Биология

Рудалы пайдалы қазбаларға ғылыми тұрғыдан анықтама беру

Рудалы пайдалы қазбалар

Рефлексия

1. Бүгінгі өткен сабақ жайлы ой – пікірің
2. Келесі сабақтың қалай өткенін қалайсың
3. Ұстазға айтар тілек, ұсынысың

«Ыстық картоп» Ыстық картоп тарелкамен  таратылады. Оқушылар өз ойларын, сабақтан алған әсерлерін жазады.

     Бағалау: Топтық бағалау

Үйге тапсырма:

§17     Рудалы пайдалы қазбалар.

             Оқу   54 бет

          Рудалы пайдалы қазбалар бойынша қосымша ақпараттық  материалдар жинақтау.

           Сөзжұмбақ құрастыру