Создайте Ваш сайт учителя Курсы ПК и ППК Видеоуроки Олимпиады Вебинары для учителей
Гидросфера мен Литосфера
Гидросфера (гр. ?уdor — су, sp?аіrа — шар) — 1) жер ?аламшарыны? су ?абы?ы немесе ??рлы?та?ы (тере?дегі, топыра?та?ы, жербетіндегі), м?хитта?ы ж?не атмосферада?ы, я?ни жер шарында?ы барлы? суларды? жиынты?ы. Оны м?хиттар мен те?іздерді? суы, ??рлы? сулары — ?зендер, к?лдер, б?гендер, м?зды?тар, сондай-а? литосфераны? жо?ар?ы б?лігіне сі?етін жер асты суы, атмосферада?ы ыл?ал ??райды. Гидросфера жер бетіні? шамамен 71%-ын алып жатыр. Гидросфераны? шамамен 94%-ын м?хиттар мен те?іздер ??раса, 4%-ы жер асты суларыны?, шамамен 2%-м?зды?тар мен ?арларды? (негізінен Арктика, Антарктида мен Гренландия), 0,4%-??рлы?тарда?ы жер ?сті суларыны? (?зен, к?л, батпа?) ?лесіне тиеді. Гидро-су, сфера-шар Су 3 к?йде болады: с?йы?, ?атты, газ Гидросферада?ы барлы? суды? м?лшері-1,6 млрд км куб, м?хит те?із сулары-96,5 %, т?щы су-2,5% Жер бетіні? 3\4 б?лігін д.ж м?хит суы алып жатыр. Су айналымы 2-ге б?лінеді. 1.Кіші су айналымы-суды? м?хиттан атмосфера?а, атмосферадан м?хит?а ?айтып ?осылуы. 2.?лкен су айналымы-суды? м?хиттан атмосфера?а, атмосферадан ??рлы??а, ??рлы?тан м?хит?а ?айтып ?осылуы. Д?ниеж?зілік м?хитты? б?ліктері: 1.Те?із-м?хит суыны? ?асиетімен жануарлар д?ниесі ерекше болып келетін б?лігі. 2.Шы?ана?-м?хитты? ??рлы??а с??ына еніп жат?ан б?лігі. 3.Б??аз-екі жа?ы ??рлы?пен шектескен енсіз су айдыны. Те?ізер арал, су асты жоталары, т?бектер ар?ылы б?лініп т?рады. Те?іздер ішкі ж?не сырт?ы болып б?лінеді. Ішкі те?іздер тек Еуразияда кездеседі:Жерорта, ?ара, Азов,Каспий, Арал те?іздер Е? тере? те?із-Филиппин Е? ?лкен шы?ана?-Гвинея шы?ана?ы. Д.ж е? ?лкен б??аз-Дрейк б??азы, ені-5248км Е? ?зын б??аз-Мозамбик, ?зынды?ы-1670км, ені-950км М?хит суыны? ?асиетіне т?здылы?ы мен температурасы жатады. Суды? температурасы географиялы? ендікке, тере?дікке байланысты ?згереді. Д.ж м?хит суыны? орташа температурасы-17,4 градус Жердегі жылу жина?таушы-М?хит М?хит суыны? ?ату температурасы- -2 градус Т?здылы?ты? ?лшем бірлігі-промилле Суды? т?здылы?ы дегеніміз-бір литр суда еріген ?р т?рлі заттарды? граммен алын?ан м?лшері. Д.ж м?хит суыны? орташа т?здылы?ы- 35 промилле Д.ж е? т?зды те?із- ?ызыл те?із 41 промилле ?лі те?ізді? т?здылы?ы-270 промилле Тере?дікті ?лшейтін ??рал-эколот Тере?дікті дыбысты? к?мегімен ?лшейді. Дыбыс бір секундта 1500м жетеді. Д.ж м?хит суыны? тере?дігі-3700м 20 ?асырды? 20-шы жылдарына дейін тере?дікті ?лшейтін ??рал-?арапайым лот Д.ж е? тере? ш???ыма- Мариан 11022м М?хитта?ы тіршілікті? таралуы 3-ке б?лінеді: 1.Планктон-грекше-кезеген а?ыс?а ?арсы келе алмайтын ?те ?са? микроорганизмдер мен балдырлар Киттер ?оректенеді-планктон 2.Нектон-грекше-?алды? м?хитты? негізгі б?лігінде ?мір с?ретін балы?тар, жыландар, тасба?алар 3.Бентос- грекше-тере?дік те?із шаяндары, маржандар, балдырлар. Те?із с?т?оректілері-дельфиндер, киттер Тіршілікке бай тере?дік-200метр Тіршілікке бай аудан-?о?ыржай ендік. Оны? жалпы к?лемі 1370,3 млн км3, б?л планета к?леміні? 1/800 б?лігін ?ана ??райды. Ш?гінді (т?нба) таужыныстарды? басым к?пшілігі Гидросфера мен литосфераны? жапсарында ?алыптасады.[1] Азда?ан м?лшердегі су атмосфера мен тірі а?заларда шо?ырлан?ан. Су массаларыны? барлы? нысандары су айналымы барысында бір т?рден екінші т?рге ?теді;
2) жерді? те?із, м?хит, к?л, ?зен, м?зды?тар мен жер асты суларынан т?ратын ?абы?ы, соларды? жиынты?ы. Гидросфераны? орташа ?алынды?ы 3,8 км-ге жетеді. М?хитты? е? тере? т?сы 11 км-ден асады (Т?ны? м?хитта?ы Мариан ойысы — 11022 м).[2]
Дерекк?здер[??деу]
- Жо?ары?а к?терілі?із↑ ?аза? тілі терминдеріні? салалы? ?ылыми т?сіндірме с?здігі: ? 17 Геология/Жалпы редакциясын бас?ар?ан — т?сіндірме с?здіктер топтамасын шы?ару ж?ніндегі ?ылыми-баспа ба?дарламасыны? ?ылыми жетекшісі, педагогика ?ылымдарыны? докторы, профессор, ?аза?стан Республикасы Мемлекеттік сыйлы?ыны? л а у р е а т ы А.?.??сайынов — Алматы: "Мектеп" баспасы" Ж А ?, 2003. — 248 бет. ?SВN 5-7667-8188-1 ?SВN 9965-16-512-2
- Жо?ары?а к?терілі?із↑ Биология: Жалпы білім беретін мектепті? 9-сыныбына арнал?ан о?улы?, 2-басылымы, ??делген М. Гильманов, А. Соловьева, Л. ?бшенова. — Алматы: «Атам?ра» баспасы, 2009 жыл. ISBN 9965-34-927-4
Б?л ма?аланы Уикипедия сапа талаптарына лайы?ты болуы ?шін уикилендіру ?ажет.
Гидросфераны? ластануы — ласта?ыш заттарды? гидросфера?а мол м?лшерде т?суі, оларды? ?зен, су ?оймалары, к?лдер мен те?іздер, м?хиттар мен жер асты суларын ластап, су ортасыны? ?алыпты жа?дайын б?зуы.[1]
Гидросфера — Жер шары суларыны? жиынты?ы, агрегатты? к?йіне (с?йык, ?атты ж?не газ) ?арамастан, химиялы? байланыспа?ан барлы? суды ?амтитын Жерді? сулы ?абы?ы. Ыл?ал айналымы процесінде суды? барлы? турі бірінен екін- шісіне ?теді. Гидросфера м?хиттарды?, те?іздерді?, ??рлы?ты? жер асты ж?не жер ?сті суларын ?амтиды. Суды? біршама м?лшері атмосфера мен тірі организмдерде болады. К?бінесе Гидросфера деп жер бетіні? 71%-ын ??райтын те?іздер мен м?хиттарды ?ана санайды. Гидросфера к?леміні? 96%-ын те?іздер мен м?хиттар, 2%-?а жуы?ын жер асты сулары, шамамен, 2%-ын м?здар мен ?арлар (негізінен, Антарктида менГренландияны?), 0,02%-ын ??рлы?ты? жер ?сті сулары (?зендер, к?лдер, батпа?тар) ??райды.[2]
Просмотр содержимого документа
«Гидросфера мен Литосфера»
Гидросфера (гр. һуdor — су, spһаіrа — шар) — 1) жер ғаламшарының су қабығы немесе құрлықтағы (тереңдегі, топырақтағы, жербетіндегі), мұхиттағы және атмосферадағы, яғни жер шарындағы барлық сулардың жиынтығы. Оны мұхиттар мен теңіздердің суы, құрлық сулары — өзендер, көлдер, бөгендер, мұздықтар, сондай-ақ литосфераның жоғарғы бөлігіне сіңетін жер асты суы, атмосферадағы ылғал құрайды. Гидросфера жер бетінің шамамен 71%-ын алып жатыр. Гидросфераның шамамен 94%-ын мұхиттар мен теңіздер құраса, 4%-ы жер асты суларының, шамамен 2%-мұздықтар мен қарлардың (негізінен Арктика, Антарктида мен Гренландия), 0,4%-құрлықтардағы жер үсті суларының (өзен, көл, батпақ) үлесіне тиеді. Гидро-су, сфера-шар Су 3 күйде болады: сұйық, қатты, газ Гидросферадағы барлық судың мөлшері-1,6 млрд км куб, мұхит теңіз сулары-96,5 %, тұщы су-2,5% Жер бетінің 3\4 бөлігін д.ж мұхит суы алып жатыр. Су айналымы 2-ге бөлінеді. 1.Кіші су айналымы-судың мұхиттан атмосфераға, атмосферадан мұхитқа қайтып қосылуы. 2.Үлкен су айналымы-судың мұхиттан атмосфераға, атмосферадан құрлыққа, құрлықтан мұхитқа қайтып қосылуы. Дүниежүзілік мұхиттың бөліктері: 1.Теңіз-мұхит суының қасиетімен жануарлар дүниесі ерекше болып келетін бөлігі. 2.Шығанақ-мұхиттың құрлыққа сұғына еніп жатқан бөлігі. 3.Бұғаз-екі жағы құрлықпен шектескен енсіз су айдыны. Теңізер арал, су асты жоталары, түбектер арқылы бөлініп тұрады. Теңіздер ішкі және сыртқы болып бөлінеді. Ішкі теңіздер тек Еуразияда кездеседі:Жерорта, Қара, Азов,Каспий, Арал теңіздер Ең терең теңіз-Филиппин Ең үлкен шығанақ-Гвинея шығанағы. Д.ж ең үлкен бұғаз-Дрейк бұғазы, ені-5248км Ең ұзын бұғаз-Мозамбик, ұзындығы-1670км, ені-950км Мұхит суының қасиетіне тұздылығы мен температурасы жатады. Судың температурасы географиялық ендікке, тереңдікке байланысты өзгереді. Д.ж мұхит суының орташа температурасы-17,4 градус Жердегі жылу жинақтаушы-Мұхит Мұхит суының қату температурасы- -2 градус Тұздылықтың өлшем бірлігі-промилле Судың тұздылығы дегеніміз-бір литр суда еріген әр түрлі заттардың граммен алынған мөлшері. Д.ж мұхит суының орташа тұздылығы- 35 промилле Д.ж ең тұзды теңіз- Қызыл теңіз 41 промилле Өлі теңіздің тұздылығы-270 промилле Тереңдікті өлшейтін құрал-эколот Тереңдікті дыбыстың көмегімен өлшейді. Дыбыс бір секундта 1500м жетеді. Д.ж мұхит суының тереңдігі-3700м 20 ғасырдың 20-шы жылдарына дейін тереңдікті өлшейтін құрал-қарапайым лот Д.ж ең терең шұңғыма- Мариан 11022м Мұхиттағы тіршіліктің таралуы 3-ке бөлінеді: 1.Планктон-грекше-кезеген ағысқа қарсы келе алмайтын өте ұсақ микроорганизмдер мен балдырлар Киттер қоректенеді-планктон 2.Нектон-грекше-қалдық мұхиттың негізгі бөлігінде өмір сүретін балықтар, жыландар, тасбақалар 3.Бентос- грекше-тереңдік теңіз шаяндары, маржандар, балдырлар. Теңіз сүтқоректілері-дельфиндер, киттер Тіршілікке бай тереңдік-200метр Тіршілікке бай аудан-қоңыржай ендік. Оның жалпы көлемі 1370,3 млн км3, бұл планета көлемінің 1/800 бөлігін ғана құрайды. Шөгінді (тұнба) таужыныстардың басым көпшілігі Гидросфера мен литосфераның жапсарында қалыптасады.[1] Аздаған мөлшердегі су атмосфера мен тірі ағзаларда шоғырланған. Су массаларының барлық нысандары су айналымы барысында бір түрден екінші түрге өтеді;
2) жердің теңіз, мұхит, көл, өзен, мұздықтар мен жер асты суларынан тұратын қабығы, солардың жиынтығы. Гидросфераның орташа қалындығы 3,8 км-ге жетеді. Мұхиттың ең терең тұсы 11 км-ден асады (Тұнық мұхиттағы Мариан ойысы — 11022 м).[2]
Дереккөздер[өңдеу]
Жоғарыға көтеріліңіз↑ Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: Қ 17 Геология/Жалпы редакциясын басқарған — түсіндірме сөздіктер топтамасын шығару жөніндегі ғылыми-баспа бағдарламасының ғылыми жетекшісі, педагогика ғылымдарының докторы, профессор, Қазақстан Республикасы Мемлекеттік сыйлығының л а у р е а т ы А.Қ.Құсайынов — Алматы: "Мектеп" баспасы" Ж А Қ , 2003. — 248 бет. ӀSВN 5-7667-8188-1 ӀSВN 9965-16-512-2
Жоғарыға көтеріліңіз↑ Биология: Жалпы білім беретін мектептің 9-сыныбына арналған оқулық, 2-басылымы, өңделген М. Гильманов, А. Соловьева, Л. Әбшенова. — Алматы: «Атамұра» баспасы, 2009 жыл. ISBN 9965-34-927-4
|
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
Гидросфераның ластануы — ластағыш заттардың гидросфераға мол мөлшерде түсуі, олардың өзен, су қоймалары, көлдер мен теңіздер, мұхиттар мен жер асты суларын ластап, су ортасының қалыпты жағдайын бұзуы.[1]
Гидросфера — Жер шары суларының жиынтығы, агрегаттық күйіне (сұйык, қатты және газ) қарамастан, химиялық байланыспаған барлық суды қамтитын Жердің сулы қабығы. Ылғал айналымы процесінде судың барлық турі бірінен екін- шісіне өтеді. Гидросфера мұхиттардың, теңіздердің, құрлықтың жер асты және жер үсті суларын қамтиды. Судың біршама мөлшері атмосфера мен тірі организмдерде болады. Көбінесе Гидросфера деп жер бетінің 71%-ын құрайтын теңіздер мен мұхиттарды ғана санайды. Гидросфера көлемінің 96%-ын теңіздер мен мұхиттар, 2%-ға жуығын жер асты сулары, шамамен, 2%-ын мүздар мен қарлар (негізінен, Антарктида менГренландияның), 0,02%-ын құрлықтың жер үсті сулары (өзендер, көлдер, батпақтар) құрайды.[2]
Полезное для учителя
* Свидетельство о публикации выдается БЕСПЛАТНО, СРАЗУ же после добавления Вами Вашей работы на сайт