Саба?ты? та?ырыбы: Африканы? географиялы? орны, ашылуы, зерттелу тарихы
Саба?ты? ма?саты: О?ушылар?а Африка материгі туралы толы? м?лімет беру.
Білім беру міндеті : Африканы? ерекшеліктерінен м?лімет бере отырып, материкті? географиялы? орныны? ерекшелігінен ж?не ашылуы мен зерттелу тарихынан ма?л?мат беру. Материк туралы ой ?алыптастыру.
К?рнекілігі: ж?мыс д?птер, кескін карта, атлас, д/ж жарты шарлар картасы, слайдтар, т.б.
П?н аралы? байланыс: тарих, математика, биология, т.б.
?олданыл?ан ?дебиеттер: ?аламтор, «География ж?не таби?ат» журналы, т.б.
Саба?ты? барысы:
І. ?йымдастыру
ІІ.Жа?а та?ырыпты т?сіндіру
ІІІ.Жа?а саба?ты пысы?тау
І?.?орытынды жасау
?. ?йге тапсырма беру
?І. Сергіту с?ті.
?ІІ. Ба?алау
І.?йымдастыру кезе?і. Саламатсыздар ма, балалар! Біз осы саба??а дейін неше материк туралы ма?л?мат алды?? ?шеу арине. С?лем с?зді? атасы деген секілді, амандасу ?рдісінен баста?ым келіп отыр. Мен ?аза? тілінде амандасайын ал сіздер ?р тілде амандасы?ыздар.
ІІ. Жа?а саба?:
Жа?а саба?ты бастамас б?рын Африка материгі туралы ша?ын бейне к?рініске ден ?ойса?ыздар. Барлы?ымыз бірігіп ?арайы?.Олай болса біз Африка материгіне сапар шегуді ?сынамын. Келісесіздер ме? Онда б?гінгі сапарымыз?а ма?ан мені? жас досым к?мектесемін дейді. Африка - к?лемі ж?нінен Еуразиядан кейінгі екінші материк. Оны? жалпы к?лемі 29,2 млн. км² Африканы? солт?стіктен о?т?стікке ?арай шамамен -8000 км, ал батыстан шы?ыс?а ?арай -7500 км. Африка – е? ысты? материк. Африкада д?ние ж?зіндегі е? ?лкен ш?л– Сахара орналас?ан. Е? ?зын ?зен Ніл орналас?ан.
Мені? сендерге жол картамды таныстырып кетейін.
Атлас тауына бастап, Мадагаскар аралы аралы?ын таныстырып кетейік.
Атлас – материкті? солт?стік – батысында?ы тау ж?йесі. Ол Она шамамен 2000 км. созылып жатыр. Биік н?ктесі - Тубкаль (4165 м) тауы.
Атласты? м??гі жасыл ормандарында кедр а?аштары ?седі.
Сахара – д?ние ж?зіндегі е? ?лкен ш?л.
Оны? ауданы шамамен 8 млн. км².
Батыстан шы?ыс?а ?арай - 5700 км,
ені шамамен 2000 км.
Араб тілінен аудар?анда – ш?л.
Негізінен Сахара ??мды ш?л. Олар ?те к?шпелі ж?не дюналар мен бархандардан
Біра? жал?ыз ??м ?ана т?рмайды. Сахарада эрги – таста?ты айма?тары да кездеседі.
Сахара – жануары т?йе. Ол ?те ?ызы? жануар. Ол екі апта?а дейін сусыз, азы?сыз ж?ре береді екен. Оны? ?ркешіндегі май су?а айналып ?орек болады.
Біра? Сахарада тіршілік жо? деп ойлама. Ол жерде оазистер кездеседі.
ОАЗИС - жер асты суларыны? жер бетіне шы?ып жат?ан суларыны? орыны.Ол ш?лді ж?не ш?лейт айма?тарда болады. Оазисте ?сімдік ты?ыз.
Ш?лде ерекше бір ??былыс бар. Ол – са?ым. Са?ым- алдамшы елес.
Б?л к?л ?алды? к?л. ?зенні? бір ?ызы?ы «адас?ан» деуге болады. Себебі ол ?зен ?зіні? жиектік сызы?ын ?згертіп т?рады. ?атты ысты?тан буланушылы? к?бейіп тартылады.
Камерун жанартауы эватор белдеуінде орналас?ан. Биіктігі 4100 м. Оны? биік жерінде с?нбеген кратер Фако, диаметрі 1200 метрге дейін жетеді. Со??ы ат?ылауы 1959 жылы болды.
Конго Орталы? африканы? суы мол ?зені. ?зынды?ы - 4700 км.
Замбези ?зеніні? орта а?ысында, оны? ені 1800 м. жетер жері, су ?зіні? біктігіне ?арай ??лайды. Ол 120 м. Сар?ырама?а жа?ында?ан кезде ?атты дауыс шы?ып, т?ман торлайды. Жергілікті т?р?ындары «дауысы ?атта т?ман» деп атап кеткен.
Танганьика е? ?зын к?л. ?зынды?ы – 660 км. Ол 774 метр биіктікте орналас?ан. К?лде 250 жануарларды? т?рі бар, 75% еш жерде кездеспейді.
Виктория к?лі–1134 метр биіктікте орналас?ан. Оны? ?ызы? жері к?л – т?ртб?рышты. К?лде к?птеген аралдар бар. Ол к?л бол?анымен биік тол?ындар болып т?рады.
Килиманджаро – жанартаулы? массив. Жергілікті халы? «Суы? ??дайы тауы» немесе «Жар?ыра?ын тау» деп атайды. Б?л диаметрі шамамен 100 км. Жететін ?ш с?нген жанартау, ?азіргі та?да ?й?ы?а кеткен жанартаудан: Кибо (5895 м), Мавензи (5183 м) ж?не Шира (4005 м).
Африка, бізді? білетін е? ысты? материк. Біра? осы Килиманджароны? шы?дарында ?ар мен м?зды?тар мекеніні екеніне к?з жеткізеді.
Мадагаскар, ?нді м?хитында?ы е? ?лкен арал. Арал биік таулы ?ыратта (Орталы? таулы ?ырат) биіктігі 800–1200 м. аралда к?птеген с?нген жанартаулар мен ысты? б?ла?тар бар.
Тек Мадагаскарда лемурларды кездестіресі?дер. «Лемур» с?зі «елес», «?лген адамны? жаны» дегенді білдіреді.
Б?л аралда – хамелеонды кездестіруге болады. Олар ?здеріні? дене т?стерін ?згерте алады.
Осымен Африка?а сапарымыз ая?талды. Біра? біз осымен то?талып ?алмаймыз. Себебі жа?а бастау емес пе?
ІІІ. Жа?а саба?ты пысы?тау: Олай болса Балалар мені? саяхатым бойынша енді ?здері?е с?з бергім келіп т?р. Шеткі н?ктелерін аны?тайы?. Ал мен сіздерге жалпы материкті таныстырмас б?рын осы материк туралы ша?ын м?лімет жинап келуді тапсырамын. Кім осы материкті? ашылуына ат салыс?ан екен, ?андай зерттеушілерді білеміз? (о?ушылар зерттеушілер туралы м?ліметтерін о?иды). Ал кім жа?алаулы? м?хит, те?іздерін айтып береді.
?те жа?сы. Ал материкті? ?зынды?ы мен енін табу ?шін не істейміз? Кім есептеп шы?арар екен? ?те жа?сы.
І?. ?орытынды жасау:Ал енді осы сапарымыздан ал?ан ?серлері?ізді білу ?шін мынадай тапсырма берейін.
І топ: Венн диаграммасы ар?ылы Африка мен О?т?стік Америка материгін салыстырсын.
Географиялы? орны бойынша
Жер бедері бойынша
Ерекшелігі бойынша
ІІ топ: Ассоциация «Африка» туралы болма?. Б?л с?зді естігенде к?з алдары?ыз?а не елестейді? Сол туралы жазы?ыздар.
Просмотр содержимого документа
«"Африканы? географиялы? орны, ашылуы, зерттелу тарихы"»
Ақтөбе облысы
№ 18 орта мектеп
География пәні мұғалімі
Әділова Ғайни Нағиқызы
Күні:
Класы: 7 «А»
Пәні: География
Сабақтың тақырыбы: Африканың географиялық орны, ашылуы, зерттелу тарихы
Сабақтың мақсаты: Оқушыларға Африка материгі туралы толық мәлімет беру.
Білім беру міндеті : Африканың ерекшеліктерінен мәлімет бере отырып, материктің географиялық орнының ерекшелігінен және ашылуы мен зерттелу тарихынан мағлұмат беру. Материк туралы ой қалыптастыру.
Тәрбиелік міндеті: саяси-идеялылыққа, адамгершілікке, еңбекқорлыққа, табиғатты сүйе білуге, мамандық таңдауға, экономикалық және экологиялық көзқарасқа, эстетикалық талғамын арттыруға, патриоттық сезімге, дүниетанымдылыққа баулиды.
Дамытушылық міндеті: оқулықтың мәтінімен берілген жоспар бойынша өз бетінше кесте толтырту, атластан кескін картаға түсірту, тірек конспект жазып, ауызша сипаттама жасауға дағды қалыптастыру. Қосымша материалдар арқылы интеллектуалдық деңгейін көтеріп, оқушының пәнге қызығушылығын арттыру, тілін дамыту
Сабақтың түрі: саяхат сабақ, шығармашылық сабақ.
Сабақтың тегі: Жаңа сабақты бекіту.
Сабақтың әдісі: жаңа технологиялардың элементтерін пайдалану, көрнекілік, сұрақ, жауап, баяндау
Сабақтың тәсілі: жалпы класпен, топпен
Көрнекілігі: жұмыс дәптер, кескін карта, атлас, д/ж жарты шарлар картасы, слайдтар, т.б.
Пән аралық байланыс: тарих, математика, биология, т.б.
Қолданылған әдебиеттер: ғаламтор, «География және табиғат» журналы, т.б.
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру
ІІ.Жаңа тақырыпты түсіндіру
ІІІ.Жаңа сабақты пысықтау
ІҮ.Қорытынды жасау
Ү. Үйге тапсырма беру
ҮІ. Сергіту сәті.
ҮІІ. Бағалау
І.Ұйымдастыру кезеңі. Саламатсыздар ма, балалар! Біз осы сабаққа дейін неше материк туралы мағлұмат алдық? Үшеу арине. Сәлем сөздің атасы деген секілді, амандасу үрдісінен бастағым келіп отыр. Мен қазақ тілінде амандасайын ал сіздер әр тілде амандасыңыздар.
ІІ. Жаңа сабақ:
Жаңа сабақты бастамас бұрын Африка материгі туралы шағын бейне көрініске ден қойсаңыздар. Барлығымыз бірігіп қарайық.Олай болса біз Африка материгіне сапар шегуді ұсынамын. Келісесіздер ме? Онда бүгінгі сапарымызға маған менің жас досым көмектесемін дейді. Африка - көлемі жөнінен Еуразиядан кейінгі екінші материк. Оның жалпы көлемі 29,2 млн. км² Африканың солтүстіктен оңтүстікке қарай шамамен -8000 км, ал батыстан шығысқа қарай -7500 км. Африка – ең ыстық материк. Африкада дүние жүзіндегі ең үлкен шөл– Сахара орналасқан. Ең ұзын өзен Ніл орналасқан.
Менің сендерге жол картамды таныстырып кетейін.
Атлас тауына бастап, Мадагаскар аралы аралығын таныстырып кетейік.
Атлас – материктің солтүстік – батысындағы тау жүйесі. Ол Она шамамен 2000 км. созылып жатыр. Биік нүктесі - Тубкаль (4165 м) тауы.
Атластың мәңгі жасыл ормандарында кедр ағаштары өседі.
Сахара – дүние жүзіндегі ең үлкен шөл.
Оның ауданы шамамен 8 млн. км².
Батыстан шығысқа қарай - 5700 км,
ені шамамен 2000 км.
Араб тілінен аударғанда – шөл.
Негізінен Сахара құмды шөл. Олар өте көшпелі және дюналар мен бархандардан
Бірақ жалғыз құм ғана тұрмайды. Сахарада эрги – тастақты аймақтары да кездеседі.
Сахара – жануары тұйе. Ол өте қызық жануар. Ол екі аптаға дейін сусыз, азықсыз жүре береді екен. Оның өркешіндегі май суға айналып қорек болады.
Бірақ Сахарада тіршілік жоқ деп ойлама. Ол жерде оазистер кездеседі.
ОАЗИС - жер асты суларының жер бетіне шығып жатқан суларының орыны.Ол шөлді және шөлейт аймақтарда болады. Оазисте өсімдік тығыз.
Ең әйгілі ағашы – финиктік пальма. «Оазис патшайымы» депте арабтар айтады. Сахара тұрғындары барлық бөлігін қолданады.
Шөлде ерекше бір құбылыс бар. Ол – сағым. Сағым- алдамшы елес.
Бұл көл қалдық көл. Өзеннің бір қызығы «адасқан» деуге болады. Себебі ол өзен өзінің жиектік сызығын өзгертіп тұрады. Қатты ыстықтан буланушылық көбейіп тартылады.
Камерун жанартауы эватор белдеуінде орналасқан. Биіктігі 4100 м. Оның биік жерінде сөнбеген кратер Фако, диаметрі 1200 метрге дейін жетеді. Соңғы атқылауы 1959 жылы болды.
Конго Орталық африканың суы мол өзені. Ұзындығы - 4700 км.
Замбези өзенінің орта ағысында, оның ені 1800 м. жетер жері, су өзінің біктігіне қарай құлайды. Ол 120 м. Сарқырамаға жақындаған кезде қатты дауыс шығып, тұман торлайды. Жергілікті тұрғындары «дауысы қатта тұман» деп атап кеткен.
Танганьика ең ұзын көл. Ұзындығы – 660 км. Ол 774 метр биіктікте орналасқан. Көлде 250 жануарлардың түрі бар, 75% еш жерде кездеспейді.
Виктория көлі–1134 метр биіктікте орналасқан. Оның қызық жері көл – төртбұрышты. Көлде көптеген аралдар бар. Ол көл болғанымен биік толқындар болып тұрады.
Килиманджаро – жанартаулық массив. Жергілікті халық «Суық құдайы тауы» немесе «Жарқырағын тау» деп атайды. Бұл диаметрі шамамен 100 км. Жететін үш сөнген жанартау, қазіргі таңда ұйқыға кеткен жанартаудан: Кибо (5895 м), Мавензи (5183 м) және Шира (4005 м).
Африка, біздің білетін ең ыстық материк. Бірақ осы Килиманджароның шыңдарында қар мен мұздықтар мекеніні екеніне көз жеткізеді.
Мадагаскар, үнді мұхитындағы ең үлкен арал. Арал биік таулы қыратта (Орталық таулы қырат) биіктігі 800–1200 м. аралда көптеген сөнген жанартаулар мен ыстық бұлақтар бар.
Тек Мадагаскарда лемурларды кездестіресіңдер. «Лемур» сөзі «елес», «өлген адамның жаны» дегенді білдіреді.
Бұл аралда – хамелеонды кездестіруге болады. Олар өздерінің дене түстерін өзгерте алады.
Осымен Африкаға сапарымыз аяқталды. Бірақ біз осымен тоқталып қалмаймыз. Себебі жаңа бастау емес пе?
ІІІ. Жаңа сабақты пысықтау: Олай болса Балалар менің саяхатым бойынша енді өздеріңе сөз бергім келіп тұр. Шеткі нүктелерін анықтайық. Ал мен сіздерге жалпы материкті таныстырмас бұрын осы материк туралы шағын мәлімет жинап келуді тапсырамын. Кім осы материктің ашылуына ат салысқан екен, қандай зерттеушілерді білеміз? (оқушылар зерттеушілер туралы мәліметтерін оқиды). Ал кім жағалаулық мұхит, теңіздерін айтып береді.
Өте жақсы. Ал материктің ұзындығы мен енін табу үшін не істейміз? Кім есептеп шығарар екен? Өте жақсы.
ІҮ. Қорытынды жасау:Ал енді осы сапарымыздан алған әсерлеріңізді білу үшін мынадай тапсырма берейін.
І топ: Венн диаграммасы арқылы Африка мен Оңтүстік Америка материгін салыстырсын.
Географиялық орны бойынша
Жер бедері бойынша
Ерекшелігі бойынша
ІІ топ: Ассоциация «Африка» туралы болмақ. Бұл сөзді естігенде көз алдарыңызға не елестейді? Сол туралы жазыңыздар.
Ү. Бағалау
ҮІ. Үйге тапсырма. § 44 мазмұндау. Кескін картаға жалпы ерекшелігін түсіру. Жұмыс дәптерді толтыру. Бүгінгі сабақтан алған әсерлерің туралы шығарма жазыңдар.
ҮІІ. Сергіту сәті. Өте жақсы балалар. Барлығымыз бой жазу үшін серпіліс керек емес пе?! Олай болса бүгінгі біздің сабағымызға сонау Африкадан қонақ келіпті. Соны қарсы алайық. (Мират «Чунга чанга биі»)
