Мектептегі өлкетану жұмысын ұйымдастырудың ғылыми негізі

Алматы облысы

Балқаш ауданы

«№ 1 Жамбыл атындағы орта мектебі»МКМ

Тақырыбы:

«Мектептегі өлкетану жұмысын ұйымдастырудың ғылыми негізі».

Надирбекова Э.Н

география пәнінің мұғалімі

Білім беру,мектеп өміріндегі жаңарулар мазмұны қай тұрғыда жүру керек деген сұрақтардың жауабы , ең алдымен,өмір ағысының талабына сай жүруге әкеліп соғады.

«Қазақстанның келешегі мектептен басталады» демекші еліміздің ертеңін ойлайтын болсақ , Н.Назарбаевтың «Қазақстан - 2030» бағдарламасы болашақ азаматтарды тәрбиелеу ісінде біздерге үлкен міндеттер жүктеп отыр. Өлкетану жұмыстарында экологиялық білім беру қажеттілігі «адам – қоғам - табиғат» жүйесіндегі өзара әсерлесудің диалектикалық сипатынан туындайды. Қоғам мен табиғат арасындағы күрделі қатынастарда адамның,табиғатты өзгертіп әсер етуші субьект, әрі сол іс – әрекеттің жағымды және жағымсыз нәтижелері өзіне қайта айналып соғатын обьект ретінде қарастыру қажет. Ендеше осы орайда өлкетану жұмыстарын жүргізуде жасөспірімдердің келешек өмірлері қайнар бұлақтай мөлдір болу үшін экологиялық білім мен тәрбие беруде жауапкершілік сезімін туғызу керек. Мектеп географиясының құрылымы мен мазмұнын оқытуда жеке тұлғаның қабілеттерін дамытуға көңіл бөледі.Ол оқыту кезінде тұлғаның ғылыми және қолданбалы білімді қабылдау,түсіну қабілеттерін есепке алуда талап етеді. Өлкетану жұмыстарын ұйымдастыруда оқушыға белгілі бір білім қорын берумен қатар оқулықтар мен оқытудың жаңа формаларының көмегімен оның ізденушілік,зерттеушілік,өз бетінше жұмыс жасау дағдыларын да қалыптастыруды көздейді. Қазіргі таңда білім беру нәтижесі болып тек оның мөлшері ғана емес, сонымен қатар алған білімді тәжірбие жүзінде пайдалану, жеке басының қабілеттерін дамыту мақсатында қолдана білу мүмкіндігі де есептелінеді.

Көптеген ғалымдардың зерттеулері жеке тұлғаның дамытудағы маңызды бағыт,ол тұлғаның жеке ерекшеліктеріне көңіл бөлу.

Өлкетану жұмыстарын ұйымдастыруда екі әдісті қолдануға болады.

1. Көлденең( горизонтальды) немесе литеральды «байыту»- бұл кезде оқушылар білімін жаңак тақырыптарда қосымша әдебиеттерді пайдалану арқылы толықтырады.

2. Тік (вертикальды) немесе қарқынды – бұл кезде білім тереңдетіліп,оқушыларға жоғары дәрежелі қиындықтағы тапсырмалар беріледі.

Осы орайда жүргізілген жұмыс тәтижесін білу мақсатында оқушылар арасында жүргізілген сауалнама олардың өлкетану мәселесінің қызығушылығын арттыру. Өлкетану жұмыстары жеке тұлғаны тәрбиелеуде маңызды орын алады. Өлкетану жұмыстары оқушының зерттеушілік,танымдылық қабілетін дамытып,отансүйгіштікке,мәдениеттке,қайырымдылыққа,әсемдікті бағалауға тәриелейді. Өлкетанудағы зерттеушілік – ізденушілік жұмыстардың аспектілерін былай жүйелеуге болады.

1. Өлкетанудың білім беру және тәрбиелеу маңызын анықтау.

2. Өлкетанудың дәстүрлі аспектілерін жаңарту, жаңа аспектілерді жасау: әлеуметтік , экономикалық, этнографиялық, экологиялық, эстетикалық.

3. Туристік – өлкетану жұмыстарындағы зерттеушілік жұмыстар.

Осындай жұмыс түрлерінің бірі – жобалау іс – әрекеті. Жобалау іс – әрекеті оқу үрдісін оптимизациялаумен қатар өз бетінше ойлау, ақпараттарды жинау дағдысын,болжам жасау, стандарттан тыс шешім қабылдау қабілеттерін дамыту. Жобалау әдістері әр саладағы білімді интеграциялауға, тәжірибе жүзінде пайдалануға және жаңа идеяларды жарыққа шығаруға мүмкіндік тудырады. Жобалау іс-әрекеті қызығушылықты тудыратын технологияның бірі.Жоғары сынып оқушылары жоба бойынша жұмыс жасай отырып,ғылыми шығармашылық жұмыстардың әдістерін игереді, зерттеулер мен эксперименттерге қатысады, ол өз кезегінде оқушының өзіне деген сенімнің артуына,жеткен жетістіктен қанағат алуға мүмкіндік береді. Пән мұғалімдері мен оқушылар арасында топтар ұйымдастырылып, «Ақдала алқабында күріштің жаңа іріктемелерін өсіру және аудандастыру» тақырыбында эксперимент жұмыстары жүргізілді . Бұл жұмыс уақыты 5 жыл аралығында өткізілді.

1топ. «Ақдала алқабында күріштің жаңа іріктемелерін өсіру және аудандастыру»

Негізгі өзекті мәселесі: Жергілікті жерде күріш іріктемелерін шығару және аудандастыру жолдарына оқушыларды қатыстыру. Оқушыларды ғылыми жұмыстарға қатыстыра отырып, ториялық білімді іс жүзінде пайдалануды жүзеге асыра білу.

2топ. Кешенді экология.

3топ. «Мектеп оқушыларының денсаулығынығ өзгеру динамикасы»

Негізгі өзекті мәселесі:

Оқушыларға өмір сүру үшін ең бірінші байлық – денсаулық екнін ұғындыра отырып,денсаулықты сақтау және нығайту әдістерімен таныстыру.

Осы эксперимент жұмысына қатысқан

1.Абдрахман Гульвира «Ақдала алқабында күріштің жаңа іріктемелерін өсіру және аудандастыру,ауыл экологиясына әсері» атты тақырыпта олыстық «Дарын» КҒА қатысып ІІІ орын жеңімпазы атанды.Ғылыми жетекшісі: Ұлттық Ғылым Академиясының Өсімдіктер Физиологиясы және Биоинженерияиясы институтының ғылыми қызметкері Таранов О.Н.

Жетекшісі : Нәдірбекова Э.

1. «Бақбақты өңірінің дәрілік өсімдіктері» атты тақырыпта «Дарын» ғылыми жобаға қатысқан Байшывакова А ІІ орын иегері.

Жетекшісі: Қажымұханова Г.

1. «Іле өзенінің жағдайы: Кешегісі,бүгінгісі және ертеңі» атты тақырыпта Күмісбек Наргиз өткен оқу жылында жұмысын қорғап І орын иегері болды.

Жетекшісі: Войцеховская З.А.

Зертелетін тақырыптар мәнді,мазмұнды болу үшін жергілікті жер туралы ақпарат материалдарын ,көнекөз қарттардың естеліктерінен пайдаланамыз.

Сонымен қатар өлкетану мұражайында пән мұғалімдері сабақтан тыс жұмыстарын өткізіп отырады. Жүгізілген жұмыстарға тоқтала кетсем:

Р/с	Тақырыбы	Пән мұғалімі
1	«Табиғат туған анамыз»	Нәдірбекова Э
2	«Құстар біздің досымыз»	Нәдірбекова Э
3	«Табиғатты қорғауға үйрету»	Қажымұханова Г.
4	«Табиғатты қорғай біл»	Қажымұханова Г.
5	«Табиғатты аялау – халық даналығы» Баяндама	Нәдірбекова Э
6	«Өсімдіктер әлеміне саяхат»	Жанатова А
7	«Балқаш ауданына 80 жыл»	Зырянова Т.Н.

Оқушылардың іздену шығармашылық жұмыстарн жазады .Айта кетер болсам: Ғалымжанұлы Н. «Адамның іс-әрекетінің қоршаған ортаға тигізетін әсері», «Қала экологиясы», «Қазақстандағы экологиялық апаты аймақтары».

Абдрахманов С. «Балқаш көлінің экологиясы», «Табиғат қорғаудың экологиялық негіздері»

Ғалымжанұлы Б. «Өнеркәсіптегі еңбек ақы төлеу жүйелері».

Мұның барлығы білім беру концепциясының танымдылық- дамытушылық білім, тәрбие беру, әлеуметтік –адаптациялық функцияларына жауап береді. Өлкетану жұмыстарын жүргізгенде оқушының ақпараттық қоғамда өмір сүруіне және ақпарат ағымында дұрыс бағдарланып, тиімді шешім табуда маңызы роль атқарады. «Қазақстан 2030» ел Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауын басшылыққа алып болашақтың тізгіні өздерінде екенін түсіндіріп,жауапкершілікке үйретемін. Өскелең жасөспірімдердің болашағы қоғам талаптары мен оның мақсат – мүдделеріне сай өмір сүруге бейімдей отырып оқытып, логикалық ой тұжырымдап, таңғажайып ғылым саласына тартуда орта мектеп пән мұғалімдерінің атқаратын рөлі зор. Қазіргі ақпарат дәуіріндегі интернет жүйесі оқушының таным көкжиегін тіпті де кеңейтіп, ізденушілігін күшейте түсуде.

Журналдар

Компьютер,

интернет

Білім беру жүйесі

Телехабар

Өлкетану

Радио

Газеттер

Арнайы оқулықтар,кітаптар,сөздік тер,энциклопедиялар

Оқушылардың практикалық қабілетін дамытуда жергілікті жердің фаунасы мен флорасы, қоршаған ортаның жергілікті экологиялық проблемаларын шешуге қатысуға жол ашады.

Оларға:

- сирек аң мен құстарды анықтау;

- экологиялық соқпақ ұйымдастыру;

- орманшыларға көмектесу мен ағаш отырғызу;

- бүлінген жерлерді қорғау.

Өлкетану жұмысындағы экологиялық білім мен әдіс түрлері

Экологиялық термин сөздіктермен жұмыс

Тіл дамыту әдісі

Бақылау әдісі

Тіршілік иелерінің өміріне қажеттіжағдайларды туғызу және қолдау әдісі.

Жүйелі бақылау

Ұзақ мерзімді бақылау

Әңгіме

Пікір

Тәжірибе

экспиремент

Т

Қазақстан - 2030

Экология негіздері

Өлкетану жұмысындағы білім – білік экологиялық тәрбие әдістері

«Жасыл ел» бағдарламасы

Құстар күні

Бұлақ көрсең көзін аш

Ауыл табиғаты

Табиғатты қорғау

Оқушыларға экологиялық тәрбие берудегі жұмыстардың бірі- таным жорық.Таным жорық кезінде оқушылар жергілікті жерді танып білуге, табиғат әлемін бақылауға, салыстыруға үйренеді, сонымен қатар таным жорықтың маршруттарын белгілеуге, сызба нұсқауын жасауға үйренеді, эстетикалық, этикалық өлке танулық тәрбие алады.Таным жорық негізінен үш мақсатты көздейді:

- Оқушылардың экологиялық мәдениеттілігін, білімділігін, тәрбиелілігін қалыптастыру;

- Ағаш отырғызу, саябақ, өзен жағасын тазарту, экологиялық жұмыстарымен шұғылдану;

- Оқушылардың іс-әрекетін дұрыс ұйымдастыру;

- Табиғат ортаның бір тұтастығын есте сақтау, туған жерін сүюге, оны қорғауға баулу.

Оқушыларға экологиялық тәрбие берудегі сыныптан тыс ұйымдастырылатын жұмыстардың бірі-экологиялық үйірме. Осы орайда мектепте ұйымдастырылған «жас эколог»ұйымының жұмысы ерекше.

Үйірменің мақсаты: шағын ауданымызда көгалдандыру жұмысын жүргізу, экологиясын көркейту, оқушыларды табиғатпен жақындастыру, табиғатты қорғауға, аялауға, жанашырлық сезімге баулу, оқушылардың имандылығын және ұлт жандылығын дамыту.

Ұраны:

Кеше де, бүгін де,ертең де

Табиғаттың қорғаушысы

Тірегі де, көзіде

Бір өзіңсің адамдар,

Болсын мәңгі есіңде!

Үйірме ережелері:

1. Аудан, шағын аудан, мектеп айналасын, ауланы, көшелерді көгалдандыру жұмысына белсене қатысу;

2. Ағаш бұтақтарын сындырмау;

3. Серуенге шыққанда табиғатқа зиян келтірмеу;

4. Гүл дестелерін шамадан тыс жинамау;

5. Ерте гүлдейтін өсімдіктерді пиязшығымен, тамырымен қазып алмау;

6. Құмырсқа илеуін бұзбау;

7. Құстардың ұясын бұзбау;

8. Көбелек, инелік ұстамау;

9. Балықтардың шабақтарын ауламау.

Елбасымыз Н.Ә.Назарбаев «Қазақстан 2030» бағдарламасында:

«Қазақстан ауасы таза,мөлдір сулы,жасыл желекті елге айналуы тиіс » - деген,осыөз өлкеміздің тамаша табиғаттын зерттеп,пайдаланып қана қоймай оны көркейтіп қорғау біздің негізгі міндетіміз.