Понарамалық сабақ

Батыс Қазақстан облысы Бөрлі ауданы Жалпы білім беретін Березов орта мектебі

Панорамалық сабақ

Өзім туралы қысқаша мәлімет

Білімі: жоғары.

Білім алған оқу орны: М.Өтемісұлы атындағы БҚМУ.

Мамандығы: география пән мұғалімі.

Жұмыс өтілі: 7 жыл.

Санаты: ІІ

Шоханова Данара

Муратовна

Панорамалық сабақтың тақырыбы: “Өзендер”. Мақсаты:

1) Білімділік: Оқушыларға өзен, өзен жүйесінің бөліктері, олардың орналасу ерекшеліктері мен олардың шаруашылықтағы маңызы жайлы білім беру;

2) Дамытушылық: Оқушылардың дүниетанымдылық қабілеттерін, ойлау, сөйлеу дағдыларын, пәнге деген қызығушылықтарын дамыту;

3) Тәрбиелік: Оқушыларды сүйіспеншілікке, алғырлыққа, ізгілікке, табиғатты аялауға, оның қамқоршысы бола білуге баулу.

Сабақтың әдісі: Баяндау, ой-қозғау, түсіндіру, картамен жұмыс, кесте, сыни тұрғысынан ойлау.

Сабақтың көрнекілігі: Дүние жүзінің физикалық картасы, Қазақстан Республикасының физикалық картасы, атлас, кескін карта, интерактивті тақта, өзеннің суреттері, плакат.

Пәнаралық байланыс: дүниетану, бейнелеу, қазақ әдебиеті, математика.

Ыбырай Алтынсариннің «Өзен» өлеңі.

Таулардан өзен ағар сарқыраған,

Айнадай сәуле беріп жарқыраған.

Жел соқса, ыстық соқса бір қалыпта,

Аралап таумен тасты арқыраған...

Жоспары:

• Өзендер.
• Өзен және оның бөліктері.
• Еуразияның ішкі сулары.
• Қазақстанның өзен жүйелері.

5 сынып

Қызығушылықты ояту

Мағынаны тану

6 сынып

“ Ассоциация” стратегиясы.

Рефлексия

“ Ой қозғау” “Ең ерекше” стратегиясы “Орнын тап” ойыны

“ Топтастыру” стратегиясы

Өзен туралы білетіңдерді жазу.

7 сынып

«Миға шабуыл» стратегиясы

8 сынып

“ Білемін. Білгім келеді. Үйрендім” стратегиясы.

“ Миға шабуыл” «синквейн» стратегиясы.

Видеоролик

«ЖИГСО» стратегиясы «Ассоциация» әдісі.

“ Білемін. Білгім келеді. Үйрендім” стратегиясы.

INSERT стратегиясы.

“ Топтастыру классификация” стратегиясы.

Шығармашылық жобалық жұмыс.

Сабақтың барысы: Өзендер.

5 сынып

“ Өзендер әлеміне саяхат”

І. Қызығушылығын ояту. “Ассоциация” стратегиясы.

Өзен туралы білетіңдерді жазу.

ІІ. Мағынаны тану. “Ой қозғау” стратегиясы - Қазақстанның өзендерін ата. - Өз жерлеріңде қандай өзендер бар?

Өзен дегеніміз – табиғи жолмен жасалған арна арқылы ағатын су. Біздің ғаламшарымызда миллионнан астам өзендер бар болса, ал қазақстанда 85 мың өзен бар.

Бастау – өзеннің басталар жерін айтады.

Әдетте өзендер басын таулардан алып көл, теңіз, мұхиттарға құяды. Өзеннің басталар жерінен құяр жеріне дейінгі аралықты өзен алабы деп атайды.

Өзен аңғары – өзен алқабындағы ұдайы ағып жатқан судың әсерінен төмен түскен жері.

Өзеннің жайылмасы – өзеннің толысып, тасу кезіңде жағалауларын екі жағына да уақытша жиналатын сулы алқап.

Саға – өзеннің теңізге немесе көлге, мұхитқа барып құятын жерін айтады.

“ Ең ерекше”

Конго – экватор сызығын екі рет кесіп өтетін өзен. Африкада орналасқан

Ертіс – Қазақстандағы ең ірі өзен.

Амазонка – дүние жүзіндегі ең суы мол өзен. Оңтүстік америкада онраласқан

Ніл – дүние жүзіндегі ең ұзын өзен. (6671ш). Африкада орналасқан.

“ Орнын тап” ойыны. (Картамен жұмыс).

Батыс жарты шар

Шығыс жарты шар

Жайық

Ніл

Конго

Амазонка

• Жайық.
• Ніл

3. Амазонка.

4. Конго

ІІІ. Рефлексия. 1) “Кім жылдам?” “Миға шабуыл” стратегиясы.

• Өзен дегеніміз не?
• Өзендер картада қалай белгіленеді?
• Өзеннің құяр жерін не деп атайды?
• Дүние жүзінде қанша өзен бар?
• Елордамыз қай өзеннің бойында орналасқан?
• Өзеннің жайылмасы деген не?
• Өзеннің неше саласы болады?
• Біздің облысымыздан қандай өзен ағып өтеді?
• Өзеннің шаруашылықтағы маңызы қандай?

2) “Өзен” сөзіне синквейн құрастыру.

6 сынып. Өзен және оның бөліктері.

І. Қызығушылығын ояту. “Топтастыру” стратегиясы.

ІІІ. Мағынаны тану.

“ Білемін. Білгім келеді. Үйрендім” стратегиясы.

Білемін.

Білгім келеді

Үйрендім.

Таулы

Жазықтық

Іле ө

Жайық ө

Ағысы жай

Ағысы қатты.

Кең арналы

Тар арналы

Ирелеңдеген арналар

Меандрлар кездеседі

Шулы,

шоңғалдар көп

болады

Ұзын болады.

ІІІ. Рефлексия.

“ Білемін. Білгім келеді. Үйрендім” стратегиясы.

Білемін.

Білгім келеді

Өзен дегеніміз не екенін, өзеннің сағасы болатынын, өзеннің басталатын жерін, өзеннің оң жақ және сол жақ саласын.

Үйрендім.

Өзеннің қандай түрлері бар, олар немен қоректенеді, өзеннің тағы қандай басқа элементтері бар екенін білгім келеді.

Өзеннің жазық және таулы екенін білдім, олар бір-бірінен қалай айырмашылық жасайтынын білдім. Өзеннің арнасы, жайылмасы, қимасы және тағы да басқа элементтері бар екенін білдім.

Еуразияның ішкі сулары. 7 сынып. І. Қызығушылығын ояту. Тірек-символдар арқылы тақырыпты ашу

Дунай өзені

Хуанхэ өзені

Хуанхэ өзені

Тигр өзені

Еділ өзені

ІІ. Мағынаны тану. Топпен жұмыс. «ЖИГСО» стратегиясы

І топ. Солтүстік Мұзды мұхит пен Атлант мұхит алабын оқып, басқа топтарға топтастыру арқылы түсіндіру керек.

ІІ топ. Тынық мұхит пен Үнді мұхит алабын оқып, басқа топқа әңгіме түрінде түсіндіру керек.

ІІІ топ . Ішкі тұйық алабын оқыды. Ішкі тұйық алапқа жататын өзендердің экологиясы туралы әңгемелеп беру керек.

Картамен жұмыс.

Солтүстік Мұзды мұхит алабы: Обь, Ертіс, Енисей, Лена, Ангара

Атлант мұхит алабы: Дунай, Висла, Днепр, Рейн, Сена.

Тынық мұхит алабы: Амур, Янцзы, Хуанхэ.

Үнді мұхит алабы: Үнді, Ганг, Тигр, Евфрат, Брахмапутра.

Ішкі тұйық алабы: Еділ, Жайық, Сырдария, Амудария.

«Қай өзен артық» ойыны.

Дұрыс жауабы:

а) Дунай, Хуанхэ , Висла, Рейн.

ә) Лена, Обь, Дунай, Енисей.

б) Меконг, Висла, Амур, Янцзы.

Сол алапқа жатпайтын өзеннің астын сыз

«Кім тапқыр?».

Берілген сөздегі әріптің орнын ауыстырса, Еуразия материгіндегі өзен аттары шығады.

*Зянцы - * Алвис - *Айунд - * Мура - *Нүді - *Ганг –

«Ассоциация» әдісі.

Еуразияның ішкі суларының алабы

Атлант

Тынық

Үнді

Ішкі

Солтүстік Мұзды

Енисей

Волга

Жайық

Хуанхэ

Ефврат

1 – алаптың аты.

2 – оған кіретін сөздер

. ІІІ. Рефлексия. “Топтастыру классификация” стратегиясы.

Нені білдім?

Қандай алаптар бар?

Өзеннің халық шаруашылығында маңызы қандай?

Немен қоректенеді?

8 сынып. «Қазақстанның өзендері, ішкі суларының ерекшеліктері”. І. Қызығушылығын ояту. Қазақстанның өзендері туралы видеоролик

ІІ. Мағынаны тану. Топпен жұмыс. INSERT стратегиясы.

І топ. Солтүстік мұзды мұхит алабы.

ІІ топ. Каспий теңіз алабы.

ІІІ топ. Арал теңіз алабы

IV топ. Балқаш Алакөл алабы.

V

-

+

?

Есеп шығар: Өзеннің еңістігі мен суының тартылуын есептеп шығар. Егер ұзындығы – 200 шақырым, теңіз деңгейінен биіктігі -50 м, теңіз деңгейінен сағасының биіктігі -10 м.

СТ - судың тартылуы.

hб – бастаудың биіктігі

hc - сағаның биіктігі

Е -еңістігі

L -өзеннің ұзындығы

CT

СТ=Һ Б - Һ С

СТ

Е = ─

L

Есептің шешуі:

СТ=Һ Б - Һ С

СТ

Е = ─

L

СТ = 50 – 10 = 40м

Е = 40 м / 200км = 0.2м

Жауабы: Өзен суының тартылуы – 40метр,ал еңістігі–0,2м

Тапсырма. Сәйкестікті тап:

1) Іште ағатын өзендер; 2) Солтүстік Мұзды мұхит алабы өзендері; 3 ) жазда таситын режімді өзендер; 4 ) СЭС салынған өзендер; 5 ) кеме жүзетін өзендер; 6 ) көктемде таситын өзендер; 7 ) мұздықтардан қоректенетін өзендер; 8 ) аралас коректенетін өзендер; 9 ) Тянь-Шань тауларынан бастау алатын өзендер; 10) Орал тауларынан бастау алатын өзендер; 11) Арал теңізіне құятын өзендер; 12) Балқашқа құятын өзендер; 13) Каспий теңізіне құятын өзендер; 14) құмға сіңетін өзендер; 15) суландыруға пайдаланылатын өзендер.

Ойын «Сандар сөйлейді». Ж ауаптары:

4248

Ертіс өзенінің жалпы ұзындығы

5-7

Ертіс өзенінің тереңдігі

712

Жем өзенінің ұзындығы

1974

Ертіс – Қарағанды каналы іске қосылды

1963

Есік көлінің бөгеті бұзылды

458

Ертіс – Қарағанды каналының ұзындығы

1082

Жайық өзенінің Қазақстандағы ұзындығы

1700

Ертіс өзенінің Қазақстандағы ұзындығы

815

Іле өзенінің Қазақстандағы ұзындығы

2219

Сырдария өзенінің жалпы ұзындығы

2428

Жайық өзенінің жалпы ұзындығы

125

Мұздың қалыңдығы

Жұмбақтас. (картамен жұмыс )

• ҚР өзендері неше алапқа бөлінеді? Картадан көрсет.
• Ертіс өзеніне сипаттама беріңіз.
• Солтүстік Мұзды мұхит алабына жататын өзендерді атаңыз. Картадан көрсетіңіз.
• Бастауын Қазақстан жерінен алатын ірі өзен туралы айтып, картадан көрсетіңіз.
• Бір жағасы Еуропада, екінші жағасы Азияда жатқан Қазақстанның қай өзені, картадан табыңыз.
• Тұран ойпатын солтүстікке және оңтүстікке бөлетін өзен туралы айтып, картадан көрсетіңіз.
• Балқаш көлінің батысы тұщы, шығысы тұзды. Неге?

ІІІ. Рефлексия

Шығармашылық жұмыс.

Оқушылар «Өзендер» тақырыбы бойынша шығармашылық – жобалық жұмыстарын қорғайды.

Ыбырай Алтынсариннің “Өзен” өлеңі

Таулардан өзен ағып сарқыраған,

Айнадай сәуле беріп жарқыраған.

Жел соқса, ыстық соқса, бір қалыпта,

Аралап тау мен тасты арқыраған.

Көңілің суын ішсең, ашылады,

Денеңде бар дертіңді қашырады.

Өксіген оттай жанып жануарлар ,

Өзеннен рақат тауып, басылады.