«?лтты? ойындар ар?ылы баланы? дамуына ы?пал ету»

Пәні: Дене тәрбиесі
Сынып: 3
Сабақтың тақырыбы: «Ұлттық ойындар арқылы баланың дамуына ықпал ету»
Сабақтың мақсаты:
а) теориялық ойын түрлерін, мазмұныны, ережелерін, ерекшелігін меңгерту.
ә) жетілдіру өз алдына шұғылдануға қажеттілігі мен қабілеттілігін жетілдіру.
б) тәрбиелік Ойындардың тәрбиелік мәніне назар аудару.
Сабақтыңтипі: Жаңабілімдіқалыптастыру
Сабақтыңәдісі: Жеке жәнежалпыжұмысжасау, жан – жақтытүсіндіру.
Құрал – жабдықтар: Ысқырық, доптар, сақина, арқант. б.

Сабақтың барысы:
I. Ұйымдастыру кезеңі: Сапқа тұрғызу; Оқушы мәліметін қабылдау. Сәлемдесу. Сабақтың мақсатын түсіндіру. Саптағы «Солға»! «Оңға»! «Кері айнал»! жаттығуларын орындау.
Жүру бағытында орындалатын жаттығулар:
1. Екі қолды жоғары көтеріп аяқтың ұшымен жүру.
2. Қол белде өкшемен жүру. Қол белде жартылай отырып жүру. Қол тізеде отырып жүру, секіру.
3. Екі қол белде өкшемен жүру
4. Екі қол белде аяқтың ішкі және сыртқы қырымен жүру.
Жүгіру бағытында орындалатын жаттығулар:
- Бір қалыпты жеңіл жүгіру.
- Тіркеме адыммен оң және сол бүйірімен жүгіру.
- Арқаны алға қарата оң иықпен қарап жүгіру.
- Алға қарай созылған қол алақанына екі тізені тигізу жүгіру.
- Қол алақанына аяқтың ішкі, сыртқы қырын тигізе жүгіру.
- Өкшені артқа көтеріп, екі алақанға тигізе жүгіру.
- Дем алу, дем шығару.- Аяқ ұшымен өкшесімен, сыртқы ішкі қырымен жүруін ескерту. Оң және сол бүйірімен жүгіруін ескерту. Алақанға аяқтың ішкі сыртқы қырының, өкшенің тиюін ескерту. Отырып жүру, жүгіруін ескерту.

Көңілді старттар ойыны мен ұлттық ойындар:

Соқыртеке. Ойыншылар дөңгелене тұрады. Ортаға орамалмен көзі байланған адамды – «соқыртекені» шы-ғарады. Шеңбер бойынша тұрған ойынға қатысушылар «соқыртекені» түрткілейді. Ол сол кезде түрткен ойыншыны ұстап алып, атын айтуға тиіс. «Соқыртекенің» тыныш тұрған ойыншыны да ұстап алуына болады. Ұсталынып қалған ойыншы «соқыртекеге» айналып, ойын жалғаса береді.

Түйе мен бота.Ойынкөгалдыжерденемесе спорт залдаөтеді. Балалардыңсанынашекқойылмайды. Бұлойынорысхалқының «мысық-тышқан» ойынынаұқсас. Оныңбасқарушыныңнұсқауыменбір бала түйеболады, екіншісіботаныңролінесайланады. Қалғанойыншыларөзарақолдарынанұстап, шеңбербойынақатарғатұрады. Түйешеңбердіңсыртында, алботасыішіндеқалады

Түйешеңбердіңсыртындажүріпботасынаүйгежүрдейді. Бота жоқ, үйгебармаймындейді. Түйеботасынәкетпекболыпқуабастайды. Ал бота шеңбербойыменайналақашады. Ойыншартыбойынша бота шеңбердіңішінекіріп-шығып, еркінқозғалыпжүреалады. Ал түйені аса еркінежібермей, кейкездердешеңбердінішінееркінкіріп-шығуынаәртүрлікедергілержасалады, яғнишеңбербойындағыойыншыларқысыпқалады. Ақырындатүйеалдапжүріпботасынколғатүсіргенде, бота жібердейді. Түйежібермейміндейді. Осы сәттешеңбербойындатұрғанойыншылартүйеніқоршап, ұстапалып:- «шөк, шөк» дептүйенішөгеругетырысады. Түйеоғанкөнгісікелмегеніменкөпшілікболыпшөгереді, яғнижүресіненотырады.

Соданкейінойыншыларсапқатұрып, кезек-тесіпботаданбастапшөккентүйенінүстіненбір-бірлепсекіребастайды. Ойыншартыбойыншатүйежүресіненекіколынжергетірепотырады да, үстіненсекіргендердіорнынанкозғалмайқолыменғанаұстайалады. Осы кездетүйеүстіненсекіргенойыншылардынкайсысынбірінщіұстаса, солтүйеніңролінойнайды да, екіншіұстағаныботаныңролінойнайды. Осылайшаойындықайтажалғастыруғаболады.

Түйеніңүстіненсекіргенойыншыоғанколымен, болмасааяғыментиюінеболмайды. Түйенінүстіненсекіргендемүмкіндікболғаншаалысқатүсугетырысады. [5]

Ұшты-ұшты.Ойынбастаушыоғанқатысушылардыжаңылыстыруүшін тез-тез ұшатын, ұшпайтынзаттардыараластырыпайтады. Шартбойыншаойнаушыларұшатынзаттарғағанақолынкөтеругетиісті. Оларұшпайтынзатқақолынкөтеріпқалса, айыбынаөзөнерінкөрсетеді. Ойынбастаушынегізіненадамдардыбылайшажаңылыстырады:
— Ұшты, ұшты – тарғақұшты! (ұшады).
— Ұшты, ұшты – жарғақұшты! (ұшпайды).
— Ұшты, ұшты – тырнаұшты! (ұшады).
— Ұшты, ұшты – тырмаұшты! (ұшпайды).

Айгөлек. Оны қыз-жігіттерекітопқабөлініп, қаз-қатартұрып, бір-бірініңқолынанұстаптұрыпойнайды. Біртоптыңойынбастаушысы: «Айгөлек-ау, айгөлек, айдыңжүзідөңгелек, бізденсізгекімкерек?», депсұрайды. Екіншітоптыңойынбастаушысы: «Айгөлек-ау, айгөлек, айдыңжүзідөңгелек, сізденбізгеАқеркекерек!», — деп, бірадамныңатынатапшақырады да, атыаталғанадам бар пәрменіменжүгіріпкеліп, шақырғантоптыңтізбегінүзіпкетугетырысады. Тізбектіүзіпкетсе, олтоптанқалағанадамыналыпкетеді, үзеалмасасолтоптақалыпқояды. Ойынекіжақтыңбірініңадамдарытаусылғаншажалғасабереді.

Арқантартпақ.Оны арқантартысдеп те атайды. Бұлойынныңекітүрі бар. Біріншісіжаздакөгалүстінде, екіншісіқыстақарүстіндеойналады. Жаздаойыншылардың саны 10 баладанкөпболмаса, ой-ынқызықтыболады. Ойынғаұзындығы 8-10 метрлікекіұшытүйілгенарқанәзірленеді. Оныңтеңортасынабелгіретіндеқызылматаныбайлапқояды. Ойынғақатысушыекітоптағыларөзжағындабойларынақарай сап түзеп, ойынбастауғабелгіберілгендеарқандыөзжағынақарайтартады. Қыста он –он бес бала тартқандаүзілмейтінарқантаңдапалынып, үлкенадамныңалақаныныңкөлеміндейекітақтайдыңортасынанөткізіліп, ортасынааққалаүйіліп, екіжақ оны өзінеқарайқұлатуүшінтартады.

«Тұтқынға алу» - ойыны
Ойынның ережесі:
Екі топқа бөлінеміз де бір бірімізге қарап сызылған сызықтың екі жағында тұрамыз. Енді қарама - қарсы тұрғандар бір - бірінің қолынан ұстап әр бақталас топ өз жағына қарай тартады. Кімнің тобы мықтырақ, қай топ өз жағына көп тартып алады, сол топ жеңіске жетеді.

Тартыс — ұлттық ойын
Ойынның ережесі:
Ойыншылар тепе - тең екі топқа бөлінеді, екі - екіден жұптасып тұрысады. Ортаға екі жұп шығады. Бірі екіншісін арқалап алады. Белгі бойынша олар бір - біріне жақындаса бастайды. Мақсаттары бірін - бірі аударып кету. Тартыс басталады. Егер арқадағы ойыншының бір жері жерге тиіп кетсе, жеңілген болып есептеледі. Ойынға келесі екі жұп шығады. Олар да осылай тартысады. Ойын жалғаса береді. Қай топ көп аударса, сол топ жеңген болып есептеледі. Артынан ойыншылар бір - бірімен орын ауыстырады.

Асық ойыны:

«Тас қала» Ойынның ережесі:
Ойынға қатынасушыларға шек қойылмайды. Олар тегіс жерді таңдап алып шеңбер сызады да, дәл ортасына асықтарды бірінің үстіне бірін пирамида етіп жияды. Сонан соң асық тігілген жерден ойынға қатынасушылардың жас ерекшелігіне орай көн белгіленеді. Оның қашықтығы 7 — 8 метрден кем болмайды. Ойынды бірінші болып бастайтын ойыншыны анықтау үшін сақаларын иіреді. Кімнің сақасы бұрын алшы түссе ойынды сол бастап, қалғандары да осы тәртіппен өз кезектерін алады. Алшы бірінші, тәйке екінші, бүге үшінші, шіге төртінші.
Егер ойыншының асығы омпа түссе, онда ол алшыдан жоғары болып есептеледі де, бірінші орынды сол алады. Егер де екі не үш адамның асығы бірдей не алшы не бүк, не шік, не тәйке түссе, онда саңалар қайта иіріледі.
Атушы «Тас қалаға» сақасын дәл тигізіп, бір асықты шеңберден шығарса, ойынды жалғастырып, сақасы түскен жерден қайта атады. Шеңберден атып шығарған асықтарын ала береді. Егер бірінші атушы тигізе алмаса, онда екінші ойыншы атады. Егер атқан ойыншы «Тас қаланы» бұзып, бірақ асықты шеңберден шығара алмаса, онда айыбын қосып «Тас қаланы» қайта түрғызады. Егер атушы тас қаланы бұзып бір асықты шеңберден шығарса, онда қалған асықтарды шеңберден шығара алмаганға дейін ата береді. Қалған ойыншыларды бүзылған «Тас қаланың» бытырап жатқан қалдықтарын атып алады. Көнде жатқан асықтар түгелдей біткен соң, ойын қайта басталады.

Хан талапай
Ойынның ережесі:
Асықпен ойналатын ойынның тағы бір түрі — «Хан талапай». Ойынға қатынасушы балалардың санына шек қойылмайды. Олар ойын жүргізушінің айналасына жарты шеңбер құрып отырысады. Ойын жүргізуші қолындағы асықты «хан талапай» деп ортаға қарай шашып жібереді. Отырғандар тез - тез жиып алулары керек. Кім аз жиып алса, сол жеңілген болып есептеледі.

II. Қорытынды

1. Сапқа тұру.
2. Демалыс жаттығулары.
3. Бағалау.