Шананы қара жолмен сүйрегеннен гөрі мұз бетімен, қар үстімен сүйреген ыңғайлы. Тетік - бөлшектері майланбаған велосипедті тебу де, тұрмыстық жиһаздарды еден бетімен жылжыту да қиынға түседі. Жол бойымен келе жатқан машинаның қозғалтқышын жүргізуші өшіргеннен кейін ол тоқтайды. Мұз айдынында коньки теуіп жүрген бала да, төбешіктен сырғанап түскен шана да, домалап келе жатқан доп та біраздан соң тоқтайтын болады. Бұл тәжірибелер бір дене екінші дененің бетімен қозғалған кезде қозғалыс жылдамдығына қарама – қарсы бағытталған және дененің қозғалысына кедергі жасайтын күш пайда болатынын көрсетеді.
Бір дене екінші дененің бетімен қозғалған кезде пайда болатын күш үйкеліс күші деп аталады.Үйкелістің үш түрін ажыратады:
Үйкеліс жанасатын беттердің қандай материалдан жасалғандығына, олардың өңделу сапасына және бір беттің екінші бетке түсіретін қысым күшіне тәуелді болады.
Дененің өзі жанасып тұрған бетке (жанасу бетіне перпендикуляр ) түсетін күшін нормаль қысым күші деп атайды. Нормаль қысым күшін тіректің реакция күші сияқты әрпімен белгілейді.
Үйкеліс – табиғат құбылысы, бұл техникада, жануарлар мен өсімдіктер әлемінде, күнделікті өмірде кездеседі. Табиғатта тек жаман немесе тек жақсы құбылыс болмайды. Бәрі жағдайға байланысты, сондықтан үйкеліс пайдалы немесе зиян болуы мүмкін. Пайдалы болған жағдайда, оны арттыруға тырысады: жүргіншілердің аяғы тайғанамау үшін жолдарға кұм себіледі. Көлік доңғалақтары мен жол арасындағы ілінісуді күшейту үшін жолдарға асфальт, бетон, қиыршық тас төселеді. Қатты денелер үшін ең төменгі үйкеліс коэффициенті (0,02) бәрімізге белгілі тефлонда. Қазіргі кезде әрбір адамның ал үйінде күймейтін тефлонмен қапталған кастрюлдер мен сковородалар бар(құрғақ асфальтта - 0,6; ылғал асфальтта - 0,4; құрғақ бетонда - 0,95; қара жолда -0,5(0,3); құм төсеніште-0,7(0,5). Ал мұз дақ жолда (0,15) .
Жаңа сабақты бекіту.
Қандай күшті үйкеліс күші дейміз?
Қандай түрлері болады?
Үйкелісті қалай азайтуға болады?
6.Сергіту сәті.
14-жаттығу (жұппен орындау)
2)Берілгені: Формула Шешуі:
m=1т =1000кг F= mg F= 0,05*1000кг*10м/с2=500Н
=0,05
Т/К: F-? Жауабы: F=500Н
7.Үйге тапсырма.§ 32, Өзін-өзі тексеру сұрақтарына жауап беру.
14-жаттығу. 3) Массасы 70 кг шкафты орнынан жылжыту үшін қандай күш жұмсау керек? Үйкеліс коэффициенті 0,3.
8. Қорытынды.Бағалау.
Сынып:5
Күні:
Сабақтың тақырыбы:Аралас сандарды азайту
Сабақтың мақсаты:
1. Білімділік: Оқушылармен бұрынғы өткен сабақтан алған білімдерін тереңдету, аралас сандарды азайту және натурал сандардан аралас сандарды азайту, аралас сандардан натурал сандарды азайту дағдыларын нақтылау, меңгерген білімдерін есеп шығару кезінде қолдана білуге үйрету.
2. Тәрбиелік: Оқушыны есептерді дұрыс түсініп қорытынды шығара білуге, ережені дұрыс жеткізуге, сабаққа белсене қатысуға, өз еңбегін бағалай білуге тәрбиелеу.
Сабақтың әдісі: сұрақ жауап, тест, есеп шешу, түсіндіру, баяндау.
Сабақтың барысы:
1. Ұйымдастыру. Сабақтың тақырыбымен, мақсатымен таныстыру.Оқушылардың көңіл күйін көтеретін психологиялық жаттығулар жасауға болады. (Бір біріне жақсы тілек айту)
2. Үй тапсырмасын тексеру.
Есептердің жауаптарын өздеріне оқытып,қателерін түзету.
А В С
№729 №740 №751
3. «Ойлан тап»
Амалдарды жауаптарына сәйкес әріптермен төмендегі кестені толтырсаң, грек мифологиясындағы Олимп құдайларының атын оқисың.
3. Өткен тақырыпты қайталап, ережелерді еске түсіру.
Бөлімдері бірдей бөлшектерді қосу және азайту, бөлімдері әр түрлі бөлшектерді қосу және азайту, натурал сандардан аралас сандарды азайту, аралас сандардан натурал сандарды азайту.