Генераторлар

Та?ырыбы: Генераторлар. Трансформаторлар. Электр энергиясыны? алыс ?ашы?ты??а жеткізілуі.

Ма?саты:

Білімділік: генератор ж?не трансформаторды? ??рылысы мен ж?мыс істеу принциптерімен таныстыру;

Дамытушылы?: генератор мен трансформаторды? ?мірде пайдалануын о?ып, ?йрету. Та?ырып бойынша ал?ан теориялы? білімдерін

тапсырмаларды орындау кезінде тиімді пайдалану, О?ушыларды? ойлау ?абілеттін,логикалы?-абстракциясын дамыту

Т?рбиелік: О?ушыларды т?рбиелікке, ??ыптылы??а, тияна?тылы??а, ?з бетімен ж?мыс істеуге, шапшандылы??а уйрету.

Саба?ты? т?рі: д?ст?рлі

Саба?ты? типі: аралас саба?

К?рнекілігі: слайд, карточка

П?наралы? байланысы: география, тарих

Пайдаланыл?ан ?дебиеттер: ↑Физика: математика ба?ытында?ы 11 сыныбына арнал?ан о?улы? /С. Т?я?баев, Ш. Насохова, Б. Кронгарт, т.б. — Алматы: "Мектеп" баспасы. — 384 бет, суретті.

Физика ж?не астрономия: 8-сынып. Б.М.Д?йсембаев, Г.З. Байжасарова, А.А.Медетбекова- Алматы: "Мектеп" баспасы. —189 бет.

Саба? жоспары: 1)?йымдастыру б?лімі (3 мин)

2)Жа?а саба?ты хабарлау (15 мин)

3)Бекіту (20 мин)

4)?орытындылау (5 мин)

5)?йге тапсырма (2 мин)

1)?йымдастыру б?лімі.

а)о?ушылар тізімі;

?)кабинет жа?дайы;

б)саба? барысымен таныстыру.

2)Жа?а саба?ты хабарлау.

Ток генераторы деп энергияны? ?андай да бір т?рін электр энергиясына айналдыратын ?ондыр?ыны айтады. Электростатикалы? машиналар, термобатареялар, к?н батареялары, т.б. генератор?а жатады.
?азіргі кезде айнымалы токты? электромеханикалы? индукциялы? генераторлары ?те ке? тарал?ан. Б?л генераторларды? арты?шылы?ы — оларды? ??рылысыны? ?арапайымдылы?ында ж?не жеткілікті т?рде жо?ары кернеу мен ?лкен токтарды алу м?мкіншілігінде. Электромеханикалы? индукциялы? генераторларда механикалы? энергия электр энергиясына айналады. Токты сырт?ы тізбекке шы?ару ?шін са?иналар?а жабыстырып ?ой?ан щеткалар ?олданылады. Кез келген индукциялы? генераторды? негізгі б?ліктері мыналар:

1) индуктор — магнит ?рісін тудыратын ?ондыр?ы. Б?л т?ра?ты магнит не электромагнит болуы м?мкін;

2) якорь — Э?К индукцияланатын (пайда болатын) орама;

3) щеткалар мен са?иналар — айналып т?р?ан б?ліктерден индукциялы? токты шы?арып алатын немесе электромагниттерге ?оректенетін ток беретін ?ондыр?ылар.

Тізбектей жал?ан?ан орамаларда индукциялан?ан Э?К-тері ?осылады, сонды?тан якорь к?п орамнан т?рады.
§ 2.1-ында орамада туатын Э?К-іні? амплитудасы Εm = BSω, я?ни орамнан ?тетін магнит а?ынына пропорционал екеніне к?з жеткізгенбіз. Магнит а?ынын к?бейту ?шін индукциялы? генераторларда арнаулы магниттік ж?йе ?олданылады. Ол электротехникалы? болаттан жасал?ан екі ?зекшеден т?рады. Екі ?зекшені? біріні? ?уыстарында магнит ?рісін тудыратын орамалар (электромагнит), ал екінші ?зекшені? ?уыстарында Э?К-і туатын орама (якорь) орналасады. Бір ?зекше (?детте ішкісі) ?зіні? орамдарымен бірге горизонтал не вертикаль осьтен айналады, ол ротор деп аталады. Екінші, ?оз?алмайтын ?зекше — статор деп аталады. 2.21 -суретте сым рама (якорь) айналып, ал электромагниті ?оз?алмай т?ратын генератор к?рсетілген. ?уатты ?ндірістік генераторларда электромагнит айналады, я?ни ол роторды? ?ызметін ат?арады, ал Э?К-і индукцияланатын якорь ?оз?алмайды, б?л — статор. Электромагнитті ?оректендіретін ток к?ші якорьде туатын индукциялы? ток к?шінен ана??рлым аз бол?анды?тан, осындай ??рылым ы??айлы. Себебі ?уаты жо?ары токты ?оз?алмай т?р?ан орамадан шы?арып алу же?ілірек. Индуктор?а ?лсіз ток са?иналар ар?ылы беріледі, ол ток т?ра?ты токты? жеке бір генераторында ?ндіріледі. Генератор ?ндіретін ток статорды? орамасынан ?оз?алмайтын шиналар ар?ылы электр энергиясыны? желісіне беріледі. Техникалы? ?ажеттіліктерге жиілігі 50 Гц синусоидалы? айнымалы ток пайдаланылады. Ондай ток алу ?шін ротор 50 айн/с жиілікпен айналу керек.

Кернеуді арттыру?а ж?не кемітуге арнал?ан ??рыл?ыларды трансформаторлар деп атайды. Ол электромагниттік индукция ??былысыны? негізінде ж?мыс істейді. Б?л ??ралды орыс ?алымы П. Н. Яблочков (1878 ж.) ойлап тап?ан, кейін оны (1882 ж.) И. Ф. Усагин жетілдірді.

Трансформатор темір ?зектен ж?не ?р т?рлі орам саны бар екі шар?ыдан т?рады.

?й жа?дайында, трансформаторды пайдаланып, электр приборын кернеуі 127 В желілен кернеуі 220 В желіге ж?не керісінше ?осу?а болады. Егер трансформатор жо?ары кернеулі желіге ауыстырылып ?осылса, онда оны кернеуі 220 В желіге ?осу?а болмайды. ?йткені одан алынатын жо?ары кернеу (380 В-тан астам) транформаторлы? ж?не ол ар?ылы ?осыл?ан электр приборларыны? б?зылуына ?келіп со?тыруы м?мкін. Трансформатор та?да?ан кезде оны? ?уаты электр приборларын бір мезгілде ?оректендіруге арнал?ан ??рал-жабды?тарды? жалпы ?уатынан кем болмауын есте са?та?ан ж?н.

3)Бекіту(криптограмма ар?ылы электромагниттік ?ріс тарауын ?айталау)

?ажетті с?здерді тауып ж?не санды ?ріптермен ауыстырса?дар, т?рмыста ?олданылатын машина атауы шы?ады. ?ажетті с?здерді? мазм?ны:

Электр энергиясын механикалы? энергия?а айналдыру?а арнал?ан электр машина: 22-19-13-8-18-11-21-7-23-24-15-19-19-18-21-10-1
Магнит ?рісін тудыратын магнит: 17-6-3-25-8-18-7-11
Контурды тесіп ?тетін магнит ?рісі ?згерген кезде контурда электр тогыны? пайда болу ??былысы: 22-19-13-8-18-11-12_15-20-6-17-18-18-26-8 17-6-3-25-8-27-17-28
11-29
Сырт?ы магнит ?рісін ?жепт?уір к?шейтетін зат: 30-13-11-11-7-12-15-20-6-13-18-17-8
Генераторды? ?оз?алмайтын б?лігі: 5-18-15-18-7-11
Магнит ?рісіні? ?рекетінен магниттелетін заттар: 12-15-20-6-13-18-17-8-18-13-11

электр?оз?алт?ыш
индуктор
электромагниттік индукция
якорь
ферромагнетик
статор
магнетиктер

шифрлан?анда: “механикалы? энергияны электр тогыны? энергиясына айналдыратын машиналар-генераторлар”

4)?орытындылау(о?ушылар с?ра?тарына жауап беру,криптограмманы талдау)

5)?йге тапсырма

Генераторлар. Трансформаторлар. Электр энергиясыны? алыс ?ашы?ты??а жеткізілуі атты та?ырыбын о?ып келу.

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«Генераторлар»

Тақырыбы: Генераторлар. Трансформаторлар. Электр энергиясының алыс қашықтыққа жеткізілуі.

Мақсаты:

Білімділік: генератор және трансформатордың құрылысы мен жұмыс істеу принциптерімен таныстыру;

Дамытушылық: генератор мен трансформатордың өмірде пайдалануын оқып, үйрету. Тақырып бойынша алған теориялық білімдерін

тапсырмаларды орындау кезінде тиімді пайдалану, Оқушылардың ойлау қабілеттін ,логикалық-абстракциясын дамыту

Тәрбиелік: Оқушыларды тәрбиелікке , ұқыптылыққа, тиянақтылыққа, өз бетімен жұмыс істеуге, шапшандылыққа уйрету.

Сабақтың түрі: дәстүрлі

Сабақтың типі: аралас сабақ

Көрнекілігі: слайд, карточка

Пәнаралық байланысы: география, тарих

Пайдаланылған әдебиеттер: ↑Физика: математика бағытындағы 11 сыныбына арналған оқулық /С. Түяқбаев, Ш. Насохова, Б. Кронгарт, т.б. — Алматы: "Мектеп" баспасы. — 384 бет, суретті.

Физика және астрономия: 8-сынып. Б.М.Дүйсембаев, Г.З. Байжасарова, А.А.Медетбекова- Алматы: "Мектеп" баспасы. —189 бет.

Сабақ жоспары: 1)Ұйымдастыру бөлімі (3 мин)

2)Жаңа сабақты хабарлау (15 мин)

3)Бекіту (20 мин)

4)Қорытындылау (5 мин)

5)Үйге тапсырма (2 мин)

1)Ұйымдастыру бөлімі.

а)оқушылар тізімі;

ә)кабинет жағдайы;

б)сабақ барысымен таныстыру.

2)Жаңа сабақты хабарлау .

Ток генераторы деп энергияның қандай да бір түрін электр энергиясына айналдыратын қондырғыны айтады. Электростатикалық машиналар, термобатареялар, күн батареялары, т.б. генераторға жатады.
Қазіргі кезде айнымалы токтың электромеханикалық индукциялық генераторлары өте кең таралған. Бұл генераторлардың артықшылығы — олардың құрылысының қарапайымдылығында және жеткілікті түрде жоғары кернеу мен үлкен токтарды алу мүмкіншілігінде. Электромеханикалық индукциялық генераторларда механикалық энергия электр энергиясына айналады. Токты сыртқы тізбекке шығару үшін сақиналарға жабыстырып қойған щеткалар қолданылады. Кез келген индукциялық генератордың негізгі бөліктері мыналар:

1) индуктор — магнит өрісін тудыратын қондырғы. Бұл тұрақты магнит не электромагнит болуы мүмкін;

2) якорь — ЭҚК индукцияланатын (пайда болатын) орама;

3) щеткалар мен сақиналар — айналып тұрған бөліктерден индукциялық токты шығарып алатын немесе электромагниттерге қоректенетін ток беретін қондырғылар.

Тізбектей жалғанған орамаларда индукцияланған ЭҚК-тері қосылады, сондықтан якорь көп орамнан тұрады.
§ 2.1-ында орамада туатын ЭҚК-інің амплитудасы Ε_m = BSω, яғни орамнан өтетін магнит ағынына пропорционал екеніне көз жеткізгенбіз. Магнит ағынын көбейту үшін индукциялық генераторларда арнаулы магниттік жүйе қолданылады. Ол электротехникалық болаттан жасалған екі өзекшеден тұрады. Екі өзекшенің бірінің қуыстарында магнит өрісін тудыратын орамалар (электромагнит), ал екінші өзекшенің қуыстарында ЭҚК-і туатын орама (якорь) орналасады. Бір өзекше (әдетте ішкісі) өзінің орамдарымен бірге горизонтал не вертикаль осьтен айналады, ол ротор деп аталады. Екінші, қозғалмайтын өзекше — статор деп аталады. 2.21 -суретте сым рама (якорь) айналып, ал электромагниті қозғалмай тұратын генератор көрсетілген. Қуатты өндірістік генераторларда электромагнит айналады, яғни ол ротордың қызметін атқарады, ал ЭҚК-і индукцияланатын якорь қозғалмайды, бұл — статор. Электромагнитті қоректендіретін ток күші якорьде туатын индукциялық ток күшінен анағұрлым аз болғандықтан, осындай құрылым ыңғайлы. Себебі қуаты жоғары токты қозғалмай тұрған орамадан шығарып алу жеңілірек. Индукторға әлсіз ток сақиналар арқылы беріледі, ол ток тұрақты токтың жеке бір генераторында өндіріледі. Генератор өндіретін ток статордың орамасынан қозғалмайтын шиналар арқылы электр энергиясының желісіне беріледі. Техникалық қажеттіліктерге жиілігі 50 Гц синусоидалық айнымалы ток пайдаланылады. Ондай ток алу үшін ротор 50 айн/с жиілікпен айналу керек.

Кернеуді арттыруға және кемітуге арналған құрылғыларды трансформаторлар деп атайды. Ол электромагниттік индукция құбылысының негізінде жұмыс істейді. Бұл құралды орыс ғалымы П . Н . Яблочков (1878 ж.) ойлап тапқан, кейін оны (1882 ж.) И . Ф . Усагин жетілдірді.

Трансформатор темір өзектен және әр түрлі орам саны бар екі шарғыдан тұрады.

Үй жағдайында, трансформаторды пайдаланып, электр приборын кернеуі 127 В желілен кернеуі 220 В желіге және керісінше қосуға болады. Егер трансформатор жоғары кернеулі желіге ауыстырылып қосылса, онда оны кернеуі 220 В желіге қосуға болмайды. Өйткені одан алынатын жоғары кернеу (380 В-тан астам) транформаторлық және ол арқылы қосылған электр приборларының бұзылуына әкеліп соқтыруы мүмкін. Трансформатор таңдаған кезде оның қуаты электр приборларын бір мезгілде қоректендіруге арналған құрал-жабдықтардың жалпы қуатынан кем болмауын есте сақтаған жөн.

3)Бекіту(криптограмма арқылы электромагниттік өріс тарауын қайталау)

Қажетті сөздерді тауып және санды әріптермен ауыстырсаңдар, тұрмыста қолданылатын машина атауы шығады. Қажетті сөздердің мазмұны:

Электр энергиясын механикалық энергияға айналдыруға арналған электр машина: 22-19-13-8-18-11-21-7-23-24-15-19-19-18-21-10-1
Магнит өрісін тудыратын магнит: 17-6-3-25-8-18-7-11
Контурды тесіп өтетін магнит өрісі өзгерген кезде контурда электр тогының пайда болу құбылысы: 22-19-13-8-18-11-12_15-20-6-17-18-18-26-8 17-6-3-25-8-27-17-28
11-29
Сыртқы магнит өрісін әжептәуір күшейтетін зат: 30-13-11-11-7-12-15-20-6-13-18-17-8
Генератордың қозғалмайтын бөлігі: 5-18-15-18-7-11
Магнит өрісінің әрекетінен магниттелетін заттар: 12-15-20-6-13-18-17-8-18-13-11