Жүйке жүйесінің құрылысы мен қызметі. №2 зертханалық жұмыс: Тізе рефлексін зерттеу және тәжірибе жүзінде тізе рефлексін бақылау

Сабақтың  тақырыбы:

Адам организміне жалпы шолу

Сілтеме:

Жоспар

Сабақтың мақсаты:

Оқушыларды ішкі мүшелердің топографиясымен таныстыру

Сабақтың міндеті :

1.Ішкі мүшелердің барлығы  ұлпадан құралғанын біледі2.Мүшелердің түрлерін бір-бірінен ажырата алады. 3.Оқушылардың белсенділігі  артады

Сабақтың қадамдары:

1.Мүшелердің ортақ белгілері;2.Жіктеу мен жүйелеу;

Күтілетін нәтиже :

1.Оқушылариүшелер туралы өз ойларын нақты жеткізуге талпынады.2.Мүшелерді жүйелеудің маңызын түсінеді.

Түйінді идея :

Мүшелердің түрлерін ажырату.

Іс-әрекеттері:

Ізденеді, ойлай біледі, пікір айтуға үйренеді.

Тапсырмалар :

1.Біліміңді сына;            1.Эссе жазу;2.Жұмбақ шешу;              2.Бес жолды өлең; 3.Кубизм әдісі;                 3.Танымдық тапсырма;

Сабақтың түрі :

Ой дамыту сабағы

Көрнекілігі :

Таблица, бағалау парақшасы ,электрондық оқулық,интерактивті тақта,слайдттар

Сабақтың барысы:

1.Ұйымдастыру кезеңі;2.Үй тапсырмасы; 3.Қызығуды ояту сатысы; 4.Ой шақыру; 5.Танымдық тапсырма; 6.Қорытынды; 7.Бағалау; 8.Үйге тапсырма;

1.Зерттеңіз

-Алам құрылысындағы ерекшеліктері-Адамның мүшелерінің ерекшеліктері; – Қоректену ерекшеліктері

2.Салыстырыңыз

-Жануар мен адамның ішкі мүшелерінің құрылысы

3. Суреттеңіз

-Көбеюі мен маңызы

8 сынып

Биология

Сабақ өтілетін уақыт

Пән мұғалімі: Майрамов Бексултан Нурмуханович

Сілтеме

Күнтізбелік жоспар Биология 8- сынып Әдістемелік нұсқау хат

Сабақ тақырыбы

Гумаральдық реттелу

Жалпы мақсаттар

тақырыпты меңгере отырып негізгі идеяны түсіну, сөздікпен жұмыс істеуге дағдылану, талдау,адамгершілікке тәрбиелеу.

Оқыту нәтижелері

Ішкі, сыртқы және аралас секреция бездері туралы негізгі идеясын түсінеді,нақты баяндау білігі мен дағдысы қалыптасады,ойын ашық айтуға,еркін сөйлеуге үйренеді.

Көрнекіліктер

Интербелсенді тақта, флипчарт,маркер,

Дереккөздер

Р.Сәтімбеков, Р.Әлімқұлова , Е.Очкур,Л.Аманжолова Биология оқулығы ,8 -сынып Алматы: «мектеп »-2016.Электондық оқулық Слайд,маркер

Сабақ барысы

Уақыты

Әдіс-тәсілдер

Мұғалімнің іс-әрекеті

Оқушының іс-әрекеті

Бағалау(формативті, суммативті)

Сабақ кезеңдері

1-кезең: Қызығушылықты ояту:

- ұйымдастыру

- үй тапсырмасын тексеру;

-қарастырылған тақырып бойынша бұрынғы білім еске түсіріледі;

- ойлау жұмысына ынталандырылады

13 мин.

«Ыстық орындық » әдісі

«Раунд Роби» әдісі

Презентация «: Эндокриндік жүйе»

-сәлемдесу, түгендеу;

-топқа бөлу;

үй тапсырмасын сұрау

-ойлау жұмысына ынталандырады.

-оқушылар амандасады:

-бір-біріне сәттілік тілейді;

-топқа бөлінеді

-әр оқушы берілген сұраққа жауап береді,

- тақырыпты анықтайды.

Ынталандыру, қол шапалақтау

«Бас бармақ»

2-кезең: Мағынаны тану:

- оқушылар өз тәжірибелері арқылы жаңа білім туралы өзіндік түсінік пен пікір қалыптастырады;

15 мин.

1.«Жиксо»

2.Қосжазба күнделігі

3.«Кластер құру» әдісі

- Мәтінді оқыту,мәтіннің мазмұны бойынша 2жұпқа

кластер құрату

-мәтінді оқып, мәтін мазмұнын анықтайды

- топпен ақылдасады, мәтін мазмұны бойынша

жүзім шоғырын толтырады

Формативті бағалау:

Бағдаршам әдісі ,

мадақтау,

2 жұлдыз,1 тілек,

3-кезең: Ой- толғаныс:

анализ, өз ойлары мен түсініктерін өздері игерген мәліметтері арқылы жеткізеді;

10 мин.

«Мен саған-сен маған» әдісі

-жұп арасында бір-біріне сұрақ қойғызу

-Бір-біріне сұрақ қойып жауап береді

«Жарық жұлдыз» атағын беру

Келесі оқуға арналған тапсырмалар (үй тапсырмасы)

2 мин.

-оқушылардың назарын тапсырмаға аударту, қалай орындалатынын сұрау.

-тапсырманы күнделікке жазып алу.

Рефлексия

5 мин.

«Блоп ағашы »

-«Блоп ағашы» бойынша оқушылардан бүгінгі тақырып бойынша білімдерін анықтату;

-сабақты қорытындылау.

- «Блоп ағашын» мұқият қарап, белгілейді.

Мұғалімнің жиынтық бағасы

.Бағалау парағы

Уақыты:

Биология

Мұғалім:Майрамов Бексултан Нурмуханович

Сынып:

Сабақ тақырыбы:

Қалқанша без. Қалқаншамаңы бездері, тимус (айрықша без) және бүйрекүсті бездері. Құрылысы мен қызметі.

Жалпы мақсат:

1.Оқушыларды қалқанща без құрылысымен таныстыру .

2. Оқушылардың қалқанща без құрылысымен маңызын білу. .

3.Оқушыларды еңбекке, адамгершілікке тәрбиелеу

Сілтеме:

Мұғалімдерге арналған нұсқаулық

Биология оқыту әдістемесі

Үлестірме материалдары

Оқу нәтижесі:

Қалқанша без туралы түсінік

Сабақта қолданылатын материалдар:

Блум таксономиясы, диалог,жеке жұмыс, топтық жұмыс, «Өрмекшінің торы» әдісі, «Миға шабуыл» әдісі, «Нақты жауап» айдары, «Тапқыр болсаң, тауып көр» ойыны, «Сиқырлы шаршы» немесе «Sudoku» күрделенген тапсырмасы

Оқыту әдістері:

Оқыту мен оқудағы жаңа әдіс-тәсілдер, оқытуда АКТ-ны пай-далану, сыни тұрғыдан ойлауға үйрету, оқыту үшін бағалау және оқуды бағалау.

Оқушыларға психологиялық ахуал туғызу

Мұғалімнің іс-әрекеті

Оқушының іс-әрекеті

Оқушылар назарына «Табиғат тамашалары» видеоролигін ұсынады.

Шарлардың түстері арқылы топтарға бөлу.

Қызығушылықты ояту

Мойында көмекейдің алдыңғы жағында пішіні таға тәрізді, өзара байланысқан екі бөліктен тұратьш қалқаниіа без орналаскан. Оның массасы — 15—30 г. Ол біркатар гормондар бөліп шыгарады. Олардың ішінде негізгісі тироксин зат алмасуды реттейді, органикалык заттардың тотығу процестеріне, даму, өсу процестерін реттеуге катысады. Ұлпалардың бөлінуіне, жүйке және жүрек іс-әрекетінің козуын күшейтуге қатысады. Тироксин кұрамына йод кіреді. Йодтын жетіспеушілігі калканша бездін қызметін бұзады.Қалканша бездің кызметі бүзылган кезде адамда өр түрлі аурулар пайда болады. Ересек адамда калканша бездің гормондары жеткіліксіз бөлінсе, микседема ауруы дамиды Бүл кезде зат алмасу, әсіресе нәруыз алмасу баяулайды. Дене температурасы, жүрек іс-әрекеті төмендейді. Тері астында су жиналады. Тері ісінеді және құрғайды. Шаш түседі әрі сирейді. Адам енжар болып, ойлауы мен сөйлеуі баяулайды. Бүл ауруды өмір бойы тироксин гормонын енгізу жолымен емдейді. Ол гормонның синтезі организмдегі йод мөлшеріне байланысты. Егер. тамақта йод жетіспесе, адамда эндемиялық зоб ауруы пайда болады Бүл ауру суы мен топырак күрамында йод жетіспейтін аймакта кездеседі. Сондыктан йодты ауру адам йодты калий жене натрий арқылы алады. Адам төулі-гіне тамақпен бірге 0,15—0,20 мг йод алуы керек. Біздің республикамызда йодтың тәуліктік мөлшерін толтыру үшін йодталған түз, йодталған су, йодталған нан сатылады. Эндемияльщ зоб ауруының белгілері: калканша бездің 1 кг-ға дейін үлгайып өсуі, жүйкенің жоғары козғыштығы байкалады, адам ентігіп калады. Бүл аурумен ауыратын адам балык тағамдарын, теңіз кырықкабатын (ламинария) пайдаланып, тағамға йодталған түз косуы керек. Окушылар мен балабакша балалары йодомарин ішуі керек.

Балаларда калқанша бездің кызметі жеткіліксіз болғанда ойлау процесі баяулайды, дене бітімі мен үлкен ми сыңарлары кыртысының кызметі бұзылады, есу және жыныстық жетілу тоқтайды.

Мұндай ауру кретинизм деп аталады. Егер дер кезінде емдесе, ауру салдары-нан арылуға болады.

Қалқанша бездің кызметі шамадан тыс жоғарыласа және организмде гормондар артык мелшерде болса, зат алмасу' қарқындылығы артады, жүрек кағуы жиілейді, жүйке жүйесінің козуы жоғарылайды. Адам көп тамак ішсе де, катты арыктайды. Сонымен катар өте ашуланшак, катты

р_Легіш болады. Коз карасы: бейжай болса да, көзі бады-

Тироксин бөлінуі мен синтезін гипофиздің алдыңғы бөлігінін гормондарының бірі реттейді. Егер тироксин ^еткілікті болса, гипофиз гормонынын мөлшері кемиді де, организмнің калыпты кызметі камтамасыз етіледі. Бұл кезде зат алмасу карқындылыгы, ұлпалар мен мүшелердің оттекті пайдалану денгейі артады.

Мағынаны тану

Қалңашиамаңы бездері қалқанша бездің артқьі бөлігінде орналаскан. жалпы массасы 0,1—0,13 г, мөлшері өте кішкентай, екі жұп. Осы бездердің гормондары қандағы Р ж\е Са тұзды реттейді, ішекте Са сіңуін және кальцийдің бүйректерде кері сінуін қамтамасыз етеді. Бұл гормондар жетіспегенде сүйектердің, тістің өсуі бұзылады, оларда бор тәрізді дақтар пайда болады, қанда Са мөлшері кемиді. Сүйектер сынғыш жене нәзік болады, жүйке жүйесінің қозғыштығы артады, тырыспа (судороги) байқалады.

Қалқаншамаңы безінің гормондары артқанда сүйектегі Са мөлшері ↓. Сүйек майысқыш болады әрі оңай қисаяды. Са қанда, бүйректе, бауырда, мида жинақталады.

Тимусты (айырша без) жасөспірім безі деп те атайды. Ол төссүйек артында орналаскан. Балалық шақта без үлкен болады да, жыныстық жетілуден кейін кішірейе бастайды. Тимуста тимозин гормоны түзіледі. Ол гормон өсу про-цестеріне қатысады, организмнің қорғаныштық реакциясын, иммунитетті қамтамасыз етеді. Бұл безде лимфоциттер — антидене түзуші жасушаның иммунитет реакциясына және басқа лейкоциттер қызметін реттеуге жауапты кан жасушалары жетіледі.

Бүйрек үстінде жұп мүше — бүйрек үсті бездері орналаскан. Бүйрек үсті бездерінің пішіні әр түрлі: оң жақтағысы — үшбұрышты, сол жақтағысы — жарты ай тәрізді болады. Бүйрек үсті бездері мен бүйректерді май қабаты жауып тұрады. Бүйрек үсті бездерінің құрылысы сырткы қабаты — қыртысты, ішкісі — ми қабаты. Олар көмірсулар, майлар, нәруыздар және су-түз алмасуын реттейтін, жүрек-қан тамырларына әсер ететін бірнеше гормон түзеді.

Бүйрек үсті бездерінін кыртысында нәруыздар мен көмірсулардың энергия бөле ыдырауын күшейтетін, нәруыздардың көмірсуларға, ал көмірсулардың майларға айналуына өсер ететін гормондар бөлінеді. Сонымен катар олар су-түз алмасуын, кан мен баска ұлпалардағы натрий, калий» хлор алмасуын реттейді.

Бүйрек үсті бездері қыртысының гормондары жыныс мүшелерінің дамуы мен қальштасуына әсер етеді.

Бүйрек үсті бездерінің милы затында артериялық қысымды арттыратын, жүректің жиырылу ырғағын жиілететін адреналин гормоны түзіледі. Оның артуы есебінен қан арнасында қандағы глюкоза мөлшері көбейеді, себебі бауырда гликоген мөлшері азайып, қанның ұюы жылдамдайды, ұлпалардын оттекті пайдалануы жоғарылайды, куық пен бронх бұлшык еттері босаңсиды. Адреналиннің түзілуі жүйке жүйесі арқылы бақыланады.

Сергіту сәті

Сергіту сәті «Кел, билейік!»

Оқушылар бейнероликтегі би қимылдарын музыка ырғағымен  жасайды

Ой толғаныс

Гипофиз қызметі, құрылысы және атқаратын қызметі қандай?

Оқушылар «Өрмекшінің торы» әдісі бойынша өз ойларын жинақтайдыӘр топ бір-бір сөйлемнен өз идеяларын айтады.

Үйге тапсырмасын беру

Мазмұндау

Үй тапсырмасын білу, түртіп алу

Бағалау

Формативті бағалау

Топтардың бірін-бірі бағалауы

Рефлексия

Сабақтан алған әсерлері мен ұсыныстары туралы қысқаша жаздыру

«Екі жұлдыз, бір тілек »

Уақыты:

Биология

Мұғалім:

Майрамов Бексултан Нурмуханович

Сынып:

Сабақ тақырыбы:

Аралас бездер.

Жалпы мақсат:

1.Оқушыларды организмнің гуморалдық реттелуідің биологиялық процестерімен таныстыруды жалғастыру .

2. Оқушылардың аралас безі.нің аиқаратын қызметтерін құрылысын биологиялық ролін маңызын білу қабілетін дамыту.

3.Оқушыларды еңбекке, адамгершілікке тәрбиелеу

Сілтеме:

Мұғалімдерге арналған нұсқаулық

Биология оқыту әдістемесі

Үлестірме материалдары

Оқу нәтижесі:

Сабақта қолданылатын материалдар:

Блум таксономиясы, диалог,жеке жұмыс, топтық жұмыс, «Өрмекшінің торы» әдісі, «Миға шабуыл» әдісі, «Нақты жауап» айдары, «Тапқыр болсаң, тауып көр» ойыны, «Сиқырлы шаршы» немесе «Sudoku» күрделенген тапсырмасы

Оқыту әдістері:

Оқыту мен оқудағы жаңа әдіс-тәсілдер, оқытуда АКТ-ны пай-далану, сыни тұрғыдан ойлауға үйрету, оқыту үшін бағалау және оқуды бағалау.

Оқушыларға психологиялық ахуал туғызу

Мұғалімнің іс-әрекеті

Оқушының іс-әрекеті

Оқушылар назарына «Табиғат тамашалары» видеоролигін ұсынады.

Шарлардың түстері арқылы топтарға бөлу.

Қызығушылықты ояту

1. Адамның сыртқы пішінін, ішкі құрылымын зерттейтін ғылым:

а) физиология ә) анатомия б) антропология

1. Шығу тегі, құрылыс және атқаратын қызметі ұқсас мүшелер

А) Ішкі мүшелер В) Мүше

С) Мүшелер жүйесі Д) Аппарат Е) Эндокриндік аппарат

2. Жүрек пен қантамырлар ағзада қанайнаымды қамтамасыз етеді

А) Тірек-қимыл жүйесі В) Жүрек-қантамырлар жүйесі

С) Эндокриндік жүйе Д) Тыныс алу жүйесі Е) Асқорыту жүйесі

3. Дәнекер ұлпасының сұйық түрі

А) Сүйек В)Қан С) Шеміршек Д)Май Е) Сіңір

4. Эпителий ұлпасының қызметі

А) Қорғаныштық В) Мықтылық С) Жиырылғыштық Д) Қозғыштық

5. Бұлшықет ұлпасының қызметі

А) Мықтылық В) Қорғаныштық С) Тітіркенгіштік

Д) Жиырьшыштық Е) Қозыштық

Мағынаны тану

Ұйқыбездің басы, денесі, құйрығы болады және екі кызмет атқарады. Онын жасушаларының бір бөлігі ферменттері бар ас қорыту сөлін түзеді. Ас корыту сөлі ұлтабарға түсіп, ас қорытуға қатысады, бұл — оның сыртқы секреторлық қызметі. Сонымен қатар безде көмірсу алмасуын реттеуде маңызды рөл атқаратын инсулин жене глюкагон гормондарың өндіретін секреторлы жасушалар жинакталған. Инсулин үздіксіз түзіледі де, аз-аздан қанға түседі. Инсулиннің жаңа мөлшерінің (порция) бөлінуіне организмде биологиялық отын рөлін аткаратын қанттын, бір түрі — глюкоза әсер етеді. Инсулин әсерінен дененің. барлық ұлпаларының глюкозаны пайдалануы артады. Сонымен бір мезгілде глюкозаның бір бөлігі бауыр мен бұлшық еттерде жинақталатын қор затына айналады. Нәтижесінде глюкоза мөлшері калыпты мөлшерге (норма) дейін төмендейді. Организмде инсулин тез бұзылады, соңдыктан ол қанға үнемі түсіп отыруы тиіс. Инсулин өндірілуінің төмендеуінен көмірсулардың көп бөлігі организмнен зәрмен бірге шығарылады. Бұл қантты диабеті сияқты аурудың дамуына себепші болады.

Гликоген — жануар крахмалы. Ол суда ермейді, сондыктан қан құрамында болмайды. Бірақ қандағы глюкоза денгейі төмендегенде, глюкагон гормоны гликогенді ыдыратып, қандағы глюкозанын мөлшерін жоғарылатады. Жыныс бездері организмнің өсуі мен жетілуін, екінші реттік жыныс белгілерінің қалыптасуын реттейтін гормондар өндіреді.

Сергіту сәті

Сергіту сәті «Кел, билейік!»

Оқушылар бейнероликтегі би қимылдарын музыка ырғағымен  жасайды

Ой толғаныс

1. Ішкі секрецияның қандай бездерін білесіңдер?

2. Ішкі секреция бездері қайда орналасқан?

3. Гипофиз гормондары қалай әсер етеді?

4. Ішкі секреция бездері бөпетін гормондар қайда түседі?

5. Өсу гормоны жетіспесе не болады?

6. Гормондардың негізгі қасиеттерін атаңдар.

7. Организмде жүретін процестері гуморапьдық реттелуінің мәні неде?

8. Қалқанша маңы, бүйрек үсті, тимус бездердің атқаратын қызметі қандай?

Биологиялық диктант .

Оқушылар «Өрмекшінің торы» әдісі бойынша өз ойларын жинақтайдыӘр топ бір-бір сөйлемнен өз идеяларын айтады.

Үйге тапсырмасын беру

Мазмұндау

Үй тапсырмасын білу, түртіп алу

Бағалау

Формативті бағалау

Топтардың бірін-бірі бағалауы

Рефлексия

Сабақтан алған әсерлері мен ұсыныстары туралы қысқаша жаздыру

«Екі жұлдыз, бір тілек »

Уақыты:

Биология

Мұғалім:Майрамов Бексултан Нурмуханович

Сынып:

Сабақ тақырыбы:

Жүйке жүйесінің құрылысы және қызметі.

№2 зертханалық жұмыс.

Тізе рефлексін зерттеу және тәжірибе жүзінде тізе рефлексін бақылау .

Жалпы мақсат:

1.Оқушыларды жүйке жүйесінің құрысы мен қызметтерімен таныстыруды жалғастыру .

2. Оқушылардың адамдарда болатын биологиялық процестерді ғылыми тұрғыда түсіндіре алу

3.Оқушыларды еңбекке, адамгершілікке тәрбиелеу

Сілтеме:

Мұғалімдерге арналған нұсқаулық

Биология оқыту әдістемесі

Үлестірме материалдары

Оқу нәтижесі:

Жүйке жүйесі туралы түсінік

Сабақта қолданылатын материалдар:

Блум таксономиясы, диалог,жеке жұмыс, топтық жұмыс, «Өрмекшінің торы» әдісі, «Миға шабуыл» әдісі, «Нақты жауап» айдары, «Тапқыр болсаң, тауып көр» ойыны, «Сиқырлы шаршы» немесе «Sudoku» күрделенген тапсырмасы

Оқыту әдістері:

Оқыту мен оқудағы жаңа әдіс-тәсілдер, оқытуда АКТ-ны пай-далану, сыни тұрғыдан ойлауға үйрету, оқыту үшін бағалау және оқуды бағалау.

Оқушыларға психологиялық ахуал туғызу

Мұғалімнің іс-әрекеті

Оқушының іс-әрекеті

Оқушылар назарына «Табиғат тамашалары» видеоролигін ұсынады.

Шарлардың түстері арқылы топтарға бөлу.

Қызығушылықты ояту

Жүйке үлпасының негізін жүйке жасушалары — нейрондар түзеді. Олар акпаратты қабылдау, беру жөне сақтау қызметін атқарады. Жүйке жасушалары дене, өсінді жөне жүйке ұштарынан тұрады. Дене пішіні әр түрлі: қыскалары — дендриттер, ұзындары — аксондар деп аталады. Нейрон денелері мен қысқа өсінділерінің жиналуы ми мен жұлынның сұр затын құрайды. Ал май қабығымен қапталгған ұзын өсінділер ақ затты түзеді. Нейронның ұзын өсінділерінің тармақталуы жүйке ұштарын — рецепторларды құрайды. Нейрондар сезімтал (орталыкка тепкіш), қимыл- қозгалыс (орталықтан тепкіш) және аралық болады.

Нейрон импульстерді қысқа өсінділер аркылы алады, сигналды жүйке талшықтарын түзетін ұзын өсінділермен береді. Сезімтал талшықтар бойынша импульс орталык жүйке жүйесіне беріледі, ал козғалғыш нейрон талшыктары аркылы керісінше орталык жүйке жүйесінен бұлшық ет синапсы — қозғалғыш талшыктың бұлшық етпен түйісуі арқылы жұмыс мүшесіне беріледі.

Жүйке жасушаларының қыска өсінділері қосылып, жүйке синапсын түзеді. Қимыл-қозқалыс нейрон талшык тары безге баратын жерде безді синапс түзіледі.

Нейронный бұлшың ет талшығымен түйісуі Синапс

Кысқа есінділер

Синапс арқылы Нейрон сигналдардың берілуі химиялық заттар — медиатор көмегімен іске асырылады. Жүйке талшықтары бойынша 0,5-тен 120 м/с-ке дейінгі жылдамдьщпен таралатын жүйке импульстері — әлсіз биоэлектрлік ток.

Синапстардын бірі — қоздырғыш, ал басқалары — тежеуші.

Жүйке жүйесі мүшелер мен мүшелер жүйесінің жұмысын реттейді; бүкіл организмнің өзара үйлесімді жұмысын реттейді, организмнің қоршаған ортамен байланысын қам-тамасыз етеді. Адамның саналы мінез-құлқы, ойлауы мен сөйлеуі жүйке жүйесінін күрделі дамуына байланысты.

Рефлекс және рефлекс доғасы. Организм әр түрлі тітіркендіргіштерге үнемі жауап қайтарады. Организмнің тітіркендіргііпке жауап реакциясы рефлекс (лат. reflexus — кері бұрылған) деп аталады. Рефлекс дегеніміз — О:Ж:Ж іске асырылатын және бақыланатын, сыртқы немесе ішкі тітіркендіргіпітерге жауап реакциясы. Рефлекс рефлекс догасы арқылы іске асырылады. Ал рефлекс доғасы — жүйке импульсі өтетін жол. Рефлекс доғасын рецепторлар — тітіркенуді кабылдайтын жүйке ұштарынан, импульсті орталык жүйке жүйесіне өткізетін сезімтал жүйке талшықтарынан, түскен акдарат анализі жасалатын орталык жүйке жуйесінің бөлігінен, импульс жұмыс мүше-сіне (бұлшык етке) синапс арқылы берілетін қозғалгыш жүйке талшықтарынан тұрады. Осыған жауап ретінде бүлшық ет жиырылады.

Ми дан келетін талшықтар

Жұлын

Аткарушы нейрондар

.

Тізе рефлексі кезіндегі аяқ

Аяқтың бастапкы калпы

тізе рефлексі - сезімтал, бір немесе бірнеше аралык және аткарушы нейрондар тізбегінен түзілген. Ыстық затка жанасу ауыру сезімін туғызады да, адам қолын тартып алады. Бұл бугу (иілу) рефлексіне байланысты. Осы кезде ауыру сигналдары жүлынға жетіп, аралык нейрондарға беріледі. Олар қол бұлшық еттеріне нұскау беретін аткарушы нейрондарды қоздырады. Бүлшык ет жиырылады да, қол бүгіледі.

Рефлекс доғасының бір бөлігі орталык жүйке жүйесінің белгілі бөлігінде орналасады да, аралык және аткарушы нейрондардан түрады. Бұл — осы рефлекстін жүйке орталығы. жүйке орталыгы — белгілі бір рефлекс әрекетін (акт) орындауға қатысуға, яғни қандай да бір мүшенің немесе мүшелер жүйесінің іс-әрекетін басқаруға арналған нейрондардың бірігуі.

Мағынаны тану

Сергіту сәті

Сергіту сәті «Кел, билейік!»

Оқушылар бейнероликтегі би қимылдарын музыка ырғағымен  жасайды

Ой толғаныс

1. Нейрон дегеніміз не?

2.Мидың сұр заты жене ақ заты неден құралған?

- (^ерік-жасушалар қандай қызмет атқарады?

1 Кандай жүйке жасушасын сезімтап нейрон

дейді? 5 Қимып-қозғалыс нейрон қызметі қандай?

2-зертханалық жүмыс

6. Арапық нейрондар жұйке импульсін өткізуде қандай рөп атқарады?

7. Қандай жүйке импупьстері бір жүйке жасушасынан екіншісіне беріледі?

8. Жүйке импульстері бүлшық ет талшықтарына қалай беріледі?

9. Рефлекс дегеніміз не?

10. Рефлекс доғасы деген не?

Тізе рефлексін зерттеу және тәжірибе жүзінде тізе рефлексін бақылау

Бір окушы орындьщқа аяғын бірінщ үстіне бірін қойып, яғни аяғын айкастырып отырады. Екінші окушы резеңке балғамен немесе алаканның кырымен тізенің төменгі бөліғін жайлап үрады. Осы кезде сідір жалғамасында пайда болған козу санның алдынғы кабырғасыньщ бүлшык етіне беріледі де, аяк тізе буынынан бүгіліп, алға жоғары қарай тебіледі. Бүгілу сезімтал және кимыл-козғалыс нейрондар есебінен болады, сондықтан тізе рефлексі деп аталады.

Рефлекс доғасының суретін салындар. Оның бөліктерін түрлі түсті бояумен корсетіңдер. Бүл жүмысты түрлі түсті кағаздан аппликация (жапсырма) түрінде де жасауға болады.

Үй тапсырмасы

Мазмұндау

Күнделіктеріне жазады

Бағалау

Оқушыларға бағалау парақшаларын тарату

Өздерін-өздері бағалайды