Жұмыртқа салушы ілкіаңдар

Саб №60

7 сынып

Тақырыбы

Жұмыртқа салушы ілкіаңдар. Қалталы және ұрықжолдасты сүтқоректілер. Биологиялық ерекшеліктері. Таралу аймақтары және алуантүрлілігі.

Мақсаты:

Сабақтың түрі

Аралас

Оқу нәтижесі

Оқушылар  жан – жақты терең, еркін ойлауға, ұстамдылыққа, өз ойын бөлісуге, өзгенің де  ойын тыңдай  білуге үйренеді.

Әдіс- тәсілдері

- көрсетілімдер арқылы түсіндіру

- ізденіс арқылы проблемалар шешу

- сызба-нұсқа

- өзіндік жұмыс, сұрақ- жауап

Технология

- ақпараттық

- проблемалық оқыту

- өзіндік жұмыс

- АКТ- технологиялар ( электрондық оқулық, презентация, видео арқылы көрсету)

Оқыту формасы

Ұжымдық, өзіндік

Көрнекілігі

- электрондық оқулық

- презентация

- тірексызба

- интеллектуалдық: салыстыру, сараптама жасау

- эмоционалдық: қызығушылығын арттыру

Терминдер

Маммалогия, көкет, ұрт, тіс топтары, өкпе көпіршіктері, ұрық жолдасы, сүтқоректілердің экологиялық топтары.

Сабақтың барысы

І.Ұйымдастыру

Сыныппен амандасу.

Оқушыларды үш топқа бөлу, әр топтың тапсырмаларымен таныстыру 

«Адам байлығының ішіндегі ең тамашасы – білім»

Әбу-р-Райхан әл Бируни

II. Білу

1. Қамыс құлақ,

тостаған тұяқ,

мінсең қанат,

сүті дәрі, еті тамақ. (жылқы)

2.Үстінде екі тауы бар,

Қызық бір жануар.  (Түйе)

3. Тарғыл – тарғы таспа, тастан бірақ басқа,
Мекені қамыста, бұл саған таныс па? /Жолбарыс/.

Жаздақыдырады, қыстатынығады. /Аю/.

Ал енді осы жануарларға қарап не айтқыларың келеді?

Сүтқоректілерді зерттейтін ғылым саласы................... деп аталады. (Маммалогия)

Сүтқоректілерде кеуде мен құрсақ қуыстарын бөліп тұратын ........... пайда болған. (көкет)

Ауыз қуысында .............. сілекей бездерінің өзектері ашылады. (3-4 жұп)

Сүтқоректілердің .......... өте жақсы дамыған (иіс сезуі)

Сыртқы және ортаңғы құлақ арасы ......... бөлінген. (дабыл жарғағымен)

III. Түсіну

Сүтқоректілер - дара жынысты. Олар іштей ұрықтанады. Ұрық аналық жыныс мүшесі - жатырда дамып жетіледі. Жатырдың қабырғасында ұрық пен аналық ағзаның арасында арнайы мүше «ұрық жолдасы» (плацента) пайда болған. Ол зат алмасуды реттеп отырады. Оны малдың шуы деп те атайды. Сондықтан жоғары сатыдағы сүтқоректілерді «ұрықжолдастылар» деп атайды. Жатырдың қабырғасында ұрықтың дамып жетілуі, сүтқоректілердің жеке түрлеріне байланысты түрлі мерзімді қамтиды. Мысалы, үйқоянның буаз болу мерзімі бір ай. Жабайы қоян - 45-51 күн, бұғылар - 8-9 ай, жылқы - 10 ай, түйе 12-13 айда төлдейді. 

   Ұрық іші суға толы амнионмен қоршалған. Соның арқасында ұрық аналық ішінде қандай жер болса да дұрыс бірқалыпты дамиды. Ұрықтың дамуы тек қана ұрық орнының пайда болуына емес, оның организмінің ұзақ уақыт ұрықты ішінде сақтауына бейімделуінде болып отыр. Ананың ішінде ұрық ұзақ уақыт жатқанда, ұрықтың барлық мүшелері жетіліп қалыптасады.

  Кейбір сүтқоректілердің балалары туа сала өз бетімен жүріп аяқтанып кетеді, ал кейбіреулерінікі соқыр және жәрдемсіз болып туады. Барлық жануарларда анасы сүтінен қоректендіріп, аналарының қамқорлығында болады. Жүйке жүйелерінің жақсы жетілуіне байланысты балаларына қамқорлық жасау сүтқоректілерде жақсы жетілген.

   Әр түрлі орта жағдайларында тіршілік етуіне байланысты сүтқоректілерді бірнеше  экологиялық топтарға бөледі:

   Құрлықта мекендейтін сүтқоректілер-Антарктидадан басқа құрлықтарда кеңінен таралған және көптеген түрлерді қамтиды.Олар ашық жерлерде,бұта мен ағаш арасында,кейде ағаш баснда кездеседі.Ашық жерлерде саршұнақтар,суырлар,қосаяқтар мекендейді.

    Жер астында тіршілік ететін сүтқоректілерге көртышқандар,соқыртышқандар,қалталы көртышқандар жатады.Олар тіршілігінің көп бөлігін жер астындағы індерінде өткізеді.

  Суда тіршілік ететін сүтқоректілердің тіршілігі тікелей сулы ортаға байланвсты.Оған құндыздар, жұпартышқандар, ондатрлар, киттер жатады.

  Ұшатын сүтқоректілерге қолқанаттылар(жарқанаттар) жатады.Өте ұзын 2-5 саусақтарының арасында,денесінің екі қапталында жұқа терілі жарғағы болады.Олар  жарғақты қанаттың көмегімен ауада өте жылдам ұшады.

IV.Қолдану

4 сөйлем тәсілі.

1.Пікір. Мәтін бойынша өзінің туындаған пікірін бір сөзбен жеткізу.

2. Дәлел. Келтірілген өз пікірін бір сөзбенен дәлелдеп шығу керек.

3. Мысал. Өзіндік пікірді тағыда бір негіздеп кету үшін бір сөйлеммен мысал келтіру қажет. (Мысал өмірден практикадан алынуы мүмкін).

4. Қорытынды. Өзіндік пікірді тағы да бір рет пысықтап қорытынды шешімді бір сөйлеммен келтіру керек.

V. Талдау

« Іздеу ұйымы » 

Конверт ішіндегі жануардың суретін құрастыру

VI.Жинақтау

«Жұбын тап»

Ілкіаңдар Құндыз,кит,ондатр

Қалталылар Көртышқан,соқыртышқан

Құрлықты мекендейді   үйректұмсық, түрпі (ехидна)

Жер астында тіршілік етеді Суыр,саршұнақ

Суда тіршілік етеді кенгуру, коала

VIІ. Қорытынды

Тақырып бойынша бұрыннан не білемін? Бұл туралы не білуім керек? Бұл туралы енді не білдім? Қандай маңызды сәттерді мен енді анықтадым?

Бағалау. Екі жұлдыз, бір тілек.

Рефлексия 

Адам үлкен кемедей теңіз атты өмірден жүзіп барады. Кеме қандай іспен толады екен? Алдарыңда «Эмоционалды аралдар». Сабақтан қандай көңіл-күйлеріңмен қайтып барасыңдар? (Кемелер таратылады)

VІІI. Үй тапсырмасы.

§ 60 оқу. Сөзжұмбақ құрастыру