Тұщы су және теңіз балдырларының көптүрлілігі. Балдырлардың табиғаттағы және халық шаруашылығындағы маңызы.

Уақыты:

Биология

Мұғалім:

Сынып:

Сабақ тақырыбы:

Тұщы су және теңіз балдырларының көптүрлілігі. Балдырлардың табиғаттағы және халық шаруашылығындағы маңызы.

Жалпы мақсат:

Балдырлар туралы түсінік

Сілтеме:

Мұғалімдерге арналған нұсқаулық

Биология оқыту әдістемесі

Үлестірме материалдары

Оқу нәтижесі:

Әр оқушының өзіндік ой-қиялына ерік бере отырып,

оқушыларды шығармашылықпен жұмыс істеуіне жағдай жасау

Сабақта қолданылатын материалдар:

Интерактивті тақтамен жұмыс, үнтаспа

Оқыту әдістері:

Оқыту мен оқудағы жаңа әдіс-тәсілдер, оқытуда АКТ-ны пай-далану, сыни тұрғыдан ойлауға үйрету, оқыту үшін бағалау және оқуды бағалау.

Оқушыларға психологиялық ахуал туғызу

Мұғалімнің іс-әрекеті

Оқушының іс-әрекеті

Оқушылар назарына «Табиғат тамашалары» видеоролигін ұсынады.

Топтық тапсырма:
І-топ Білім шыңы. Жасыл балдырлар
ІІ-топ Сөз тәртібі.Көпжасушалы жасыл балдырлар
ІІІ-топ Сәйкестендіру кестесі. Қоңыр балдырлар
ІV-топ Білгенге маржан. Қызыл балдырлар

Қызығушылықты ояту

1. Биология ғылымы нені зерттейді?

2. Тамырдың сыртқы құрылысы нешеге бөлінеді?

3. Жасушаны кім алғаш көрді?

4. Ұлпа дегеніміз не?

5.Өсімдікке жасыл түс беретін қандай пластид?

6. Қызыл кітап не үшін қажет?

7. Микроскоптың құрылысын ата.

8. Ұсақ гүлдер тобы?

9. Өсімдікті зерттейтін биологияның саласы.

10. Өсімдік ұлпаларын ата.

Талдау,жинақтау,қорыту

Мағынаны тану

Жұмбақтар сайысы

1.Тіккен тікен тікте емес. Қысы-жазы бір түсте.
2.Ағайынды бәрі. Шықса жасыл. Түссе сары.
3.Жезге ұқсас сабағы. Дәні-халық тамағы.

Түртіп алу немесе UNSERT . Мәтін берем.
1 топқа.
Балдырлар теңіз,көл,өзендерде және тоқтау суларда,топырақта тіршілік етеді.Олардың тамыр,сабақ,жапырақ,гүл,жемісі болмайды.Денесі біржасушалы,көпжасушалы болып бөлінеді.Көпжасушалы өкілді бөлігі таллом деп аталады. Таллом—грекше «таллос»--өсінді,қатпыршақ деп аталады.Цитоплазмасында органиодтары және вакуолі болады.Жасушасында балдырға түс беретін хроматофорлары біреу,екеу,кейде одан да көп болады.Хроматофор (грекше «хромос»—бояу,бояулы) дейді.Табиғатта жасыл,қызыл ,қоңыр балдырлар кездеседі.Балдырлар талшықты және талшықсыз жеке жасушалар,шоғырлы күйінде болады. 
Хламидомонада тоқтау суларда тіршілік етеді.Жасуша қабырғасы жасунықтан (целлюлозадан) тұрады.Хроматофоры астау тәрізді екі талшығы,жиырлығыш вакуолі қызыл көзшесі болады.Оттегімен тыныс алады.Көбеюі жынысты және жыныссыз.Жыныссыз көбею 2-ге,4,16,32-ге бөлініп,әрқайсысы сонша есе кішірейген хламидомонадаға айналады.Оларды зооспоралар деп аталады.Жынысты көбеюде жасушадағы цитоплазма бірнешеге бөлінеді.
Хлорелла хроматофоры жазық астау тәрізді.Талшығы және қызыл көзшесі болмайды.Жыныссыз көбейеді.Хлорелла бірнеше рет ғарышта болып қайтты.Тәжірибелер жүргізілді.1.Хлорелла суда өседі.Оған су қажет.Ғарыш кемесін ауырлатады.2.Хлорелла өсетін ыдыс герметикалық болу керек.3.100г хлорелланы күніне үшмезгіл тамаққа қосып бергенде,1 апта өткен соң адамдар мазасыздана бастады.Хлорелланың жаснуықты жасуша қабықшасын адамның асқорыту мүшелері қорта алмаған.Жапонияда хлорелладан нәруыз бен витаминдер алынды.
Хлорококк топырақта,ағаштың діңдерінде өседі.Құрылысы хломидомонадаға ұқсас.Хлорококк топырақ түзуге қатысады.
2 топқа
Көпжасушалы жасыл балдыр --- спирогира.Тұщы суқоймаларында,теңіз суларында кездеседі.Табиғатта13 мың түрібар.Таспа пішінді хроматофоры оралма тәрізді.Өсімді және жынысты жолмен көбейеді.Улотрикс жіп тәрізді жасыл балдыр.Хроматофоры жалпақ білезік тәрізді болып келеді.Жынысты және жыныссыз көбейеді.
3 топқа.Теңіз балдырлары.Олар теңіз және мұхиттарда тіршілік етеді. Қоңыр және қызыл балдырлар болып бөлінеді.Қоңыр балдырлардың барлығы көпжасушалы,1500-дей түрі бар.Биіктігі бір миллиметрден бірнеше метрге жетеді.Қоңыр балдырдың жасушасы қабықшасының сырты созылыңқы сілеймелі қабықшамен қапталған.Жасушасының қор заты—полисахаридтер.Қоңыр балдырларға ламинария,саргассум жатады.Ламинария теңіз жағалауындағы 5-10 шақырым аймақты қамтып,20-30 метр тереңдікте өседі.Жалпақ таспа тәрізді.Жынысты жолмен көбейеді.Саргассум жидекке ұқсас домалақ өсінділері бар.Турбинария балдырына ұқсас сондықтан жергілікті тұрғындар( теңіз жүзімі) деп аталады.
Қызыл балдыр теңіздің түбінде 270м-де тіршілік ететін көпжасушалы балдыр.Талломы таспа,тақташа,жіп тәрізді,кейде жіптері тарамдалған.Түрлері хондрус,коралина,порфира,плюмария.Өсімді,жынысыз,жынысты жолдармен көбейеді.Балдырлардың табиғаттағы,шаруашылықтағы маңызы.
Бір грамм қара топырақта 5000 балдыр болады.Суды тазартады.Балықтар,теңіз жәндіктеріне қорек.Балдырдың құрамында иод,фосфор,мыс болады.Кладофорадан қағаз алады.Ульваны теңіз салаты деп атайды.Қытайда және Жапонияда порфира балдырын тамаққа көкөніс ретінде пайдаланады.Ламинарияны теңіз орамжапырағы деп атайды.Адамның қалқанша безінің жұмысын жақсартады,жемсау ауруынан сақтайды.Олардан иод,спирт,сірке қышқылы,жасунық,агар-агар алынады.
Мәтіннен түртіп алу арқылы кестені толтырады.
Білетін ақпарат Жаңа анықтама Менде басқа ақпарат Тереңірек білгім келеді

Сергіту сәті

Күнде аспанға қараймыз,
Қайтқан құсты санаймыз.
Үшбұрыш боп тырналар,
Көк жүзінде сырғанар.
Боран соғар оң жақтан,
Боран соғар сол жақтан
Қар лақтырып ойнасақ,
Суық өтер қолғаптан.

Оқушылар сергіп, демалады

Ой толғаныс

1. Қандай балдыр тағам ретінде пайдаланылады?

2. Қағаз өнеркәсібінде пайдаланылатын балдыр?

3. Қалқанша без жұмысын жақсартуға, жемсау ауруынан сақтандыру үшін тамаққа қосатын балдыр?

4. Қытай мен Жапонияда көкеніс ретінде пайдаланатын балдыр?

Оқушылар сұрақтарға жауап береді

Білу, түсіну, қолдану. Әр топ- тың спикері шығып қорғайды

Үйге тапсырмасын беру

Мазмұндау

Үй тапсырмасын білу, түртіп алу

Бағалау

Топтардың бірін-бірі бағалауы

Рефлексия

Сабақтан алған әсерлері мен ұсыныстары туралы қысқаша жаздыру

«Екі жұлдыз, бір тілек »