?сімдік тіршілігіндегі суды? р?лі. Су?а ?атынасы бойынша ?сімдіктерді? экологиялы? топтары.

Саба?ты? та?ырыбы: ?сімдік тіршілігіндегі суды? р?лі. Су?а ?атынасы бойынша ?сімдіктерді? экологиялы? топтары.

Саба?ты? ма?саты. ?сімдіктерді? тіршілігіндегі суды? ма?ызы туралы о?ушылар?а т?сінік беру

Дамытушылы?ы: О?ушыларды? ой-?рістерін, с?йлеу тілін, шы?армашылы? ?абілеттерін дамыту.
Т?рбиелігі: Таби?атты ?ор?ау?а оны с?йе білуге баулу. Ту?ан жерді? экологиясын ?ор?ау?а ?лес ?осу.
К?рнекілігі: суреттер, буклеттер, ма?ал-м?тел жазыл?ан плакаттар, Венн диаграммасы.
П?наралы? байланыс: география, экология

О?ытуда ?олданыла-тын ?діс-т?сілдер: О?ытуда?ы жа?а т?сілдер, СТО, К?шбасшылы?, жас ерекшеліктеріне с?йкес о?ыту, О?Б ж?не о?уды ба?алау, О?ытуда АКТ-ны пайдалану;
Саба?ты? барысы:
1) ?йымдастыру кезе?: О?ушыларды топ?а б?лу ж?не м?шелер?н сайлау
2) ?й тапсырмасын пысы?тауда?ы тапсырмалар:

1-топ. Биологиялы? диктант.

Барлы? жасушалар ж?не тірі а?залар тыныс алады. ?сімдік тыныс алу кезінде. сі?іріп,. шы?арады. Жары?ты? ?серінен жапыра?та . т?зіледі. ?ант ?ара??ыда суда еріп. тарайды. К?н энергиясыны? ?атысуымен болатын ??былысты. дейді.

2- топ: фотасинтез бен тыныс алуды? салыстырмалы кестесі

Фотосинтез кезінде

Тыныс алу кезінде

3 топ: Д?рыс жауаптарыны? ?асына белгі ?ой

І. ?сімдікте органикалы? заттар т?зілуі( ауамен ?оректену) ?ай кезде ?ар?ынды ж?реді?

1. ?ара??ыда, 2. К?н с?улесі мол, ашы? к?ні 3. Б?лтты к?ні 4. Жа?бырлы к?ні.

ІІ. Ауадан ?оректену жасушаны? ?ай жерінде ж?зеге асады.

1 жасуша ?абы?ында 2. пластидте 3. ядросында 4. Вакульде

4- топ. С?ра?тар?а жауап беру

Тыныс алу?а ?р т?рлі жа?дайларды? ?сері

?орша?ан ортаны ластанудан ?ор?ау шаралары.

Жа?а саба?: Ой ша?ыру

Ауа

жылу су пайдасы ?андай?

( о?ушы ойы)

Жа?а саба?: ?сімдік тіршілігіндегі суды? р?лі. Су?а ?атынасы бойынша ?сімдіктерді? экологиялы? топтары

1- топ : Суды? ?сімдік тіршілігі ?шін ма?ызы

Таби?атты? ба?а жетпес е? ?ымбат ?азынасыны? бірі су. Су - тірішілік к?зі, жерді? н?рі. Жерді? климатын жаса?ан су. Егер су болмаса, бізді? планетамыз бая?ыда – а? суынып, жер бетіндегі тіршілік жойыл?ан болар еді. Сусыз ешбір организм ?мір деуге болады. Су жерді? геологиялы? тарихында, ?аламшарда, климатты? ?алыптасуында, тіршілікті? пайда болуында аса ма?ызды р?л ат?арады.

Су – барлы? жер бетіндегі тіршілікті? е? басты экологиялы? факторлары болып табылады. Зат алмасу ?рдістеріні? ?орша?ан ортамен байланысыны? негізіне су еріткіш ж?не зат алмасу ретінде ?ажет.

Жер бетіндегі ?сімдік ?шін суды? булануы фотосинтез ?тетін ке?істікті? ?лкендігіне байланысты.

?сімдік ??рамыны? к?п б?лігі судан т?рады. Кез келген ?сімдікті? жапыра?ыны?, саба?ыны? сын?ан жерін бай?аса? шырыны шы?ады. Б?л ?сімдік бойында?ы су. Суды ?сімдік тамыры топыра? ар?ылы сі?іреді. Топыра?та?ы ?оректік заттарды? б?рі ?сімдікке сумен араласып барады. минерал т?здар ?сімдікке топыра?тан су ерітіндісі т?рінде ?теді.
?сімдік сусыз тіршілік болмайды.?сімдікті? барлы? м?шелерінде су болады, т??ымны? ?за? тынышты?ы кезінде де ?сімдікте су болады. Жапыра?та 90%, саба?ында 70-80%, тамырда 50-60%, т??ымда 10%, ?абы?та 50% судан т?рады. Су ?сімдіктерді ?ызып кетуден са?тайды. Егер ?сімдікті к?нде суармаса? ?урап ?ліп ?алады. . Су, тургорлы? ?ысым ар?ылы тірегі жо? ?сімдіктерді? жер ?стінде ?сталып т?руын ?амтамасыз етеді. Суда тіршілік ететін азда?ан ?сімдік т?рлеріне су - ?мір с?ру ортасы болып табылады

СУ?А БАЙЛАНЫСТЫ ?СІМДІКТЕРДІ? ЭКОЛОГИЯЛЫ? ТОПТАРЫ

Сырт?ы ортаны? ?андайда-бір факторына бейімделген, формалар т?зуде ма?ызды роль ат?аратын ?сімдіктерді экологиялы? топтар?а б?леді. Ыл?алдылы??а байланысты ?сімдіктерді мынадай экологиялы? топтар?а б?леді.

2- топ: Ксерофиттер деп ыл?алды? к?п м?лшерде жетіспейтін (т?ра?ты немесе уа?ытша) жерлерде ?мір с?ретін ?сімдіктерді айтады. Ксерофиттерге суды? булануын азайтатын ?рт?рлі бейімдеушіліктер т?н сырт?ы ?абы?шасыны? ?алы? болуы, ?лпаларыны? ?са? жасушалы болып келуі, жасуша ?абы?шаларыны? с?ректенуі, жапыра?тарыны? шиыршы?талып ?алуы. Кейбір ?сімдіктерді? тамырлары мен жапыра?тары к?п м?лшерде су жинайды, жа?сы жетілген тамыр ж?йесін т?зеді.

Ксерофиттер- топыра? пен ауаны? ??р?а?шылы?ына бейімделген, ??мды, ш?лді, таста? далаларда ке? тара?ан селеу, жусан, сексеуіл секілді ?сімдіктер. Олар 50% суын уа?ытша жо?алтса да, тіршілігін жоя ?оймайтын ?сімдіктер ?атарына жатады. Оларды? тамыры ?те тере?ге бойлап, жер асты суларына жетеді. Жапыра?тары ?са? балауыз ?абатпен ?аптал?ан немесе олар тікенге айнал?ан к?йде болады. Оларды ?ш топ?а б?леді: 1) гемиксерофиттер – ?за? ??р?а?шылы??а шыдай алмайтын бол?анды?тан тамырларын ?те тере?ге, жер асты суларына дейін жеткізетін ?сімдіктер (мыс., с?лбен, жанта?);

2) эвксерофиттер – ысты??а т?зімді ж?не бойында?ы суды ед?уір жо?алтса да, тіршілігін жоймайтын ?сімдіктер (мыс., жусандар);

3) пойкилоксерофиттер – су тапшылы?ына байланысты тіршілігін уа?ытша тежей т?ратын ?сімдіктер (м?ктер)

3- топ: Мезофиттер деп ыл?алдылы?ы жеткілікті, ?рі бір ?алыпты болып келетін жерлерде ?мір с?ретін ?сімдіктерді айтады. Мезофиттер топыра?та ыл?ал орташа, жеткілікті жа?дайда ?седі. Б?лар?а жапыра?тарын т?сіретін а?аштар мен б?талар, ш?птесінж?не м?дени ?сімдіктер мен ауылшаруашылы? да?ылдары мен арамш?птер жатады.

Гидрофиттер -деп жартылай суда, я?ни ?зе?, к?л, те?із жа?алауларында, батпа?ты жерлерде ?сетін ?сімдіктер (?амыс, ?о?а). Олар не суды? т?біне бекініп ?седі, не болмаса суда еркін ж?зіп ж?реді. Оларды? м?шелеріні? сырт?ы беті ?лкен, жапыра?тары жі?ішке, жасуша аралы? ?уыстары ?лкен, ауамен толтырыл?ан, т?тіктері нашар жетілген болады. Жа?бырлы тропикалы? ормандарды?, к?ле?ке шамадан тыс к?п т?сетін жерлерінде, к?нні? к?зіне алып шы?атын, ?сімдіктерді? ерекше тіршілік формаларыны? лианалар ?алыптасады.

4 топ: Гигрофиттер - ыл?алды жерде ?сетін ?сімдіктер. Б?лар?а жо?ары температура ж?не ыл?алды ауада?ы тропикалы? ?сімдіктер жатады. Сондай-а? олар сал?ын ж?не ?о?ыржай айма?тарда, к?ле?кеде жатады. Ауаны? ыл?алдылы?ы жо?ары бол?анды?тан оларда булану процесіні? ж?руі нашар. Сонды?тан су алмасу жа?сы журу ?шін жапыра?тарында тамшы т?рінде суды б?летін rugamogmap немесе сулы са?ылаулар жа?сы жетілген. Жапыра?тары к?біне ж??а, нашар жетілген болып келеді. Гигрофиттер екіге б?леді. жары? с?йгіш ж?не к?ле?ке с?йгіш( к?пжылды? ш?птесін ?сімдіктер) жапыра?тар деп б?леді. Жары?ты гигрофиттерге папирус, к?ріш ж?не т.б. жатады.

Лианалар деп а?аштар?а ?рмелеп тез ?сетін ?сімдіктерді айтады. Олар ?атты с?йенішті пайдаланып, к?нні? к?зіне ?арай жылжиды.
Азияны?, Солт?стік ж?не О?т?стік Американы?, Австралияда лианалар (жасыл а?аштар мен б?талар) шырма?ан, орман ж?не к?п ?абатты аралас ормандар ?седі. Берілген м?тін бойынша топ арасында ж?мыс жасайды Постерге жазады та?тада ?ор?айды

?р топ?а «бес сауса? » ар?ылы ба?алау бергізу. Жа?а саба?ты бекіту: О?ушылар?а бір біріне с?ра?тар ?ой?ызу.

Есі?де болсын!

Су ішкен ??ды?ы?а т?кірме!
-Су бетін ашы? ?алдырма!
-Т?нде су?а барма!
-Шелектегі су?а аузы?ды батырма!
- Суды ластама
- Суды ?немде
- ?айнама?ан суды ішпе

Тапсырмалар.

Эссе « Су- тіршілік к?зі»

салыстыру тест

?орытынды:Топ м?шелеріне ба?алату

М??алімні? ба?алауы

КЕрі байланыс

білем

?йрендім

Не білгім келеді?

?йге: « Суды ?ор?ау» м?тін дайындау.

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«?сімдік тіршілігіндегі суды? р?лі. Су?а ?атынасы бойынша ?сімдіктерді? экологиялы? топтары.»

Сабақтың тақырыбы: Өсімдік тіршілігіндегі судың рөлі. Суға қатынасы бойынша өсімдіктердің экологиялық топтары.

Сабақтың мақсаты. Өсімдіктердің тіршілігіндегі судың маңызы туралы оқушыларға түсінік беру

Дамытушылығы: Оқушылардың ой-өрістерін, сөйлеу тілін, шығармашылық қабілеттерін дамыту.
Тәрбиелігі: Табиғатты қорғауға оны сүйе білуге баулу. Туған жердің экологиясын қорғауға үлес қосу.
Көрнекілігі: суреттер, буклеттер, мақал-мәтел жазылған плакаттар, Венн диаграммасы.
Пәнаралық байланыс: география, экология

Оқытуда қолданыла-тын әдіс-тәсілдер: Оқытудағы жаңа тәсілдер, СТО, Көшбасшылық, жас ерекшеліктеріне сәйкес оқыту, ОүБ және оқуды бағалау, Оқытуда АКТ-ны пайдалану;
Сабақтың барысы:
1) Ұйымдастыру кезең: Оқушыларды топқа бөлу және мүшелерңн сайлау
2) Үй тапсырмасын пысықтаудағы тапсырмалар:

1-топ. Биологиялық диктант.

Барлық жасушалар және тірі ағзалар тыныс алады. Өсімдік тыныс алу кезінде ... сіңіріп, ... шығарады. Жарықтың әсерінен жапырақта ... түзіледі. Қант қараңғыда суда еріп ... тарайды . Күн энергиясының қатысуымен болатын құбылысты ... дейді.

2- топ: фотасинтез бен тыныс алудың салыстырмалы кестесі

Фотосинтез кезінде	Тыныс алу кезінде

3 топ: Дұрыс жауаптарының қасына белгі қой

І. Өсімдікте органикалық заттар түзілуі( ауамен қоректену) қай кезде қарқынды жүреді?

1. Қараңғыда, 2. Күн сәулесі мол, ашық күні 3. Бұлтты күні 4. Жаңбырлы күні.

ІІ. Ауадан қоректену жасушаның қай жерінде жүзеге асады.

1 жасуша қабыңында 2. пластидте 3. ядросында 4. Вакульде

4- топ. Сұрақтарға жауап беру

Тыныс алуға әр түрлі жағдайлардың әсері

Қоршаған ортаны ластанудан қорғау шаралары.

Жаңа сабақ: Ой шақыру

Ауа

жылу су пайдасы қандай?

( оқушы ойы)

Жаңа сабақ: Өсімдік тіршілігіндегі судың рөлі. Суға қатынасы бойынша өсімдіктердің экологиялық топтары

1- топ : Судың өсімдік тіршілігі үшін маңызы

Табиғаттың баға жетпес ең қымбат қазынасының бірі су. Су - тірішілік көзі, жердің нәрі. Жердің климатын жасаған су. Егер су болмаса, біздің планетамыз баяғыда – ақ суынып, жер бетіндегі тіршілік жойылған болар еді. Сусыз ешбір организм өмір деуге болады. Су жердің геологиялық тарихында, ғаламшарда, климаттың қалыптасуында, тіршіліктің пайда болуында аса маңызды рөл атқарады.

Су – барлық жер бетіндегі тіршіліктің ең басты экологиялық факторлары болып табылады. Зат алмасу үрдістерінің қоршаған ортамен байланысының негізіне су еріткіш және зат алмасу ретінде қажет.

Жер бетіндегі өсімдік үшін судың булануы фотосинтез өтетін кеңістіктің үлкендігіне байланысты.

Өсімдік құрамының көп бөлігі судан тұрады . Кез келген өсімдіктің жапырағының , сабағының сынған жерін байқасаң шырыны шығады . Бұл өсімдік бойындағы су . Суды өсімдік тамыры топырақ арқылы сіңіреді. Топырақтағы қоректік заттардың бәрі өсімдікке сумен араласып барады . минерал тұздар өсімдікке топырақтан су ерітіндісі түрінде өтеді.
Өсімдік сусыз тіршілік болмайды.Өсімдіктің барлық мүшелерінде су болады, тұқымның ұзақ тыныштығы кезінде де өсімдікте су болады.. Жапырақта 90%, сабағында 70-80%, тамырда 50-60%, тұқымда 10%, қабықта 50% судан тұрады . Су өсімдіктерді қызып кетуден сақтайды . Егер өсімдікті күнде суармасаң қурап өліп қалады. . Су, тургорлық қысым арқылы тірегі жоқ өсімдіктердің жер үстінде ұсталып тұруын қамтамасыз етеді. Суда тіршілік ететін аздаған өсімдік түрлеріне су - өмір сүру ортасы болып табылады

СУҒА БАЙЛАНЫСТЫ ӨСІМДІКТЕРДІҢ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ТОПТАРЫ

Сыртқы ортаның қандайда-бір факторына бейімделген, формалар түзуде маңызды роль атқаратын өсімдіктерді экологиялық топтарға бөледі. Ылғалдылыққа байланысты өсімдіктерді мынадай экологиялық топтарға бөледі.

2- топ: Ксерофиттер деп ылғалдың көп мөлшерде жетіспейтін (тұрақты немесе уақытша) жерлерде өмір сүретін өсімдіктерді айтады. Ксерофиттерге судың булануын азайтатын әртүрлі бейімдеушіліктер тән сыртқы қабықшасының қалың болуы, ұлпаларының ұсақ жасушалы болып келуі, жасуша қабықшаларының сүректенуі, жапырақтарының шиыршықталып қалуы. Кейбір өсімдіктердің тамырлары мен жапырақтары көп мөлшерде су жинайды , жақсы жетілген тамыр жүйесін түзеді.

Ксерофиттер- топырақ пен ауаның құрғақшылығына бейімделген, құмды, шөлді, тастақ далаларда кең тараған селеу, жусан, сексеуіл секілді өсімдіктер. Олар 50% суын уақытша жоғалтса да, тіршілігін жоя қоймайтын өсімдіктер қатарына жатады. Олардың тамыры өте тереңге бойлап, жер асты суларына жетеді. Жапырақтары ұсақ балауыз қабатпен қапталған немесе олар тікенге айналған күйде болады. Оларды үш топқа бөледі: 1) гемиксерофиттер – ұзақ құрғақшылыққа шыдай алмайтын болғандықтан тамырларын өте тереңге, жер асты суларына дейін жеткізетін өсімдіктер (мыс., сәлбен, жантақ);

2) эвксерофиттер – ыстыққа төзімді және бойындағы суды едәуір жоғалтса да, тіршілігін жоймайтын өсімдіктер (мыс., жусандар);

3) пойкилоксерофиттер – су тапшылығына байланысты тіршілігін уақытша тежей тұратын өсімдіктер (мүктер)

3- топ: Мезофиттер деп ылғалдылығы жеткілікті, әрі бір қалыпты болып келетін жерлерде өмір сүретін өсімдіктерді айтады. Мезофиттер топырақта ылғал орташа , жеткілікті жағдайда өседі. Бүларға жапырақтарын түсіретін ағаштар мен бұталар, шөптесінжәне мәдени өсімдіктер мен ауылшаруашылық дақылдары мен арамшөптер жатады.

Гидрофиттер -деп жартылай суда, яғни өзең, көл, теңіз жағалауларында, батпақты жерлерде өсетін өсімдіктер (қамыс, қоға). Олар не судың түбіне бекініп өседі, не болмаса суда еркін жүзіп жүреді. Олардың мүшелерінің сыртқы беті үлкен, жапырақтары жіңішке, жасуша аралық қуыстары үлкен, ауамен толтырылған, түтіктері нашар жетілген болады. Жаңбырлы тропикалық ормандардың, көлеңке шамадан тыс көп түсетін жерлерінде, күннің көзіне алып шығатын, өсімдіктердің ерекше тіршілік формаларының лианалар қалыптасады.

4 топ: Гигрофиттер - ылғалды жерде өсетін өсімдіктер. Бүларға жоғары температура және ылғалды ауадағы тропикалық өсімдіктер жатады. Сондай-ақ олар салқын және қоңыржай аймақтарда, көлеңкеде жатады. Ауаның ылғалдылығы жоғары болғандықтан оларда булану процесінің жүруі нашар. Сондықтан су алмасу жақсы журу үшін жапырақтарында тамшы түрінде суды бөлетін rugamogmap немесе сулы саңылаулар жақсы жетілген. Жапырақтары көбіне жүқа, нашар жетілген болып келеді. Гигрофиттер екіге бөледі. жарық сүйгіш және көлеңке сүйгіш( көпжылдық шөптесін өсімдіктер) жапырақтар деп бөледі. Жарықты гигрофиттерге папирус, күріш және т.б. жатады.

Лианалар деп ағаштарға өрмелеп тез өсетін өсімдіктерді айтады. Олар қатты сүйенішті пайдаланып, күннің көзіне қарай жылжиды.
Азияның, Солтүстік және Оңтүстік Американың, Австралияда лианалар (жасыл ағаштар мен бұталар) шырмаған, орман және көп қабатты аралас ормандар өседі. Берілген мәтін бойынша топ арасында жұмыс жасайды Постерге жазады тақтада қорғайды

Әр топқа «бес саусақ » арқылы бағалау бергізу. Жаңа сабақты бекіту: Оқушыларға бір біріне сұрақтар қойғызу.

Есіңде болсын!

Су ішкен құдығыңа түкірме!
-Су бетін ашық қалдырма!
-Түнде суға барма!
-Шелектегі суға аузыңды батырма!
- Суды ластама
- Суды үнемде
- Қайнамаған суды ішпе

Тапсырмалар.

Эссе « Су- тіршілік көзі»

салыстыру тест

Қорытынды:Топ мүшелеріне бағалату

Мұғалімнің бағалауы

КЕрі байланыс