3. Кеппеш?птермен ж?мыс, ?р ?сімдікке жеке то?талу, жеке т?сінік беру.
III. Жа?а та?ырып: М??алім т?сіндірмесі:
Адамзат жер бетінде пайда бола баста?аннан бастап, ?зі ?орша?ан ортаны зерттеп, тіршілігіне жарата білген, себебі, оны? б?гіні де, ерте?і де таби?ат?а тікелей байланысты бол?ан. ?орша?ан ортаны зерттей отырып, ?сіресе, ш?птерді, топыра?ты, суды, жан- жануарларды ?зіні? ?ажетіне жарата білген.?р т?рлі аурулар?а таби?аттан ем іздеген. Осылайша ерте заманда ?мірді? талабынан медицина пайда бол?ан.
Б?гінгі та?да, халы? медицинасы,?аріргі медицина?а балама медицина.Халы? медицинасы- ?асырлар бойы тірнектеп жи?ан адамдар т?жірибесі.?рпа?тан- ?рпа??а ауысып,?зіні? ?мірше?дігін д?лелдеген білім ордасы.?азіргі ?ылыми медицинаны? ?айнар к?зі-халы? еміні? тере? ?ойнауында жатыр. Халы? емшілері ауру?а ?ажетті д?рі- д?рмектерді ш?птен, жан- жануарлардан жаса?ан, тіпті топыра?ты да пайдалан?ан.Таби?атта бостан- бос еште?е жаратылма?ан.Мысалы,тара?ан- несеп ж?ргізетін,б?йректі емдейтін ?асиеті бар ж?ндік.Битті? сары ауру?а, шаншу?а, туберкулезді, ескі жараларды, ??рысу, тырысу, мешел, к?з ауруларын емдеуде ма?ызы ?те зор.
Біраз д?рілік ш?птерге то?талса?: Слайдпен суреттерін к?рсету.
Алтын тамыр. Саба?ы тік ?сетін, к?п жылды? ш?п тектес ?сімдік. Д?рілік шикізат ретінде оны? барлы? т?ріні? тамыры жиналады. Д?рыс жиналып, са?тал?ан б?л ?сімдік тамыры 2,5-3 жыл?а дейін шипалы? ?асиетін жоймайды. Алтын тамырды? ??рамында?ы экстракт а?заны? дене ж?мысына шыдамдылы?ын арттырады, ж?рек-?ан тамырлары ж?йесін жа?сартады, жо?ар?ы ж?йке ж?йесіні? ыр-?а?ына жа?ымды ?сер етеді, ?ан ?ысымын реттейді. Оны орнымен ?олданбаса, кейбір адамдарды? ?ан ?ысымын арттырып та жібереді.
Адыраспан. Д?рілік шикізат ретінде шілде айында б?та?шаларын, жапыра?ы мен г?лін жинап алады. Ол – улы ?сімдік. Халы? емшілері адыраспанды адамны? ??я?ын, сегізк?зді? ж?йке ауруын емдеуге пайдалан?ан. Мал-д?рігерлік т?жірибеде оны? т?нбасымен малды? ?ышыма ?отырын, т?рлі тері ауруларын емдейді.
Т?ймеда? ??рамында эфир майы бар, ?ыш?ыл, аскорбин ?ыш?ылы, каротин бар д?рілік ?сімдік. Д?рі ?шін ?сімдікті? г?лдерін саба?ынан ?зіп, жинап алады.Т?ймеда?ты? г?лінен жасал?ан д?рілерді? жел шы?аратын, ?абыну?а ?арсы ?сер ететін, тер шы?аратын ?асиеттері бар.Сонымен ?атар ?ан то?тататын, микробты жоятын, ?т айдайтын, д?рі ретінде де ?олданады.
Итм?рын- раушанг?лдер т??ымдасына жататын жапыра? тастайтын б?та не шырмауы? ?сімдік.Итм?рынны? ерекшелігі — ба?алы д?румендерге бай, жемісі ж?не одан дайындал?ан д?рі-д?рмектер медицинада негізінен ас?азан ж?не бауыр ауруларын емдеуге ?олданылады, г?лдерін шайды? орнына пайдалану?а болады.
?гейш?п – к?рделіг?лділер т??ымдасына жататын к?пжылды? ш?птесін ?сімдік. ?аза?станны? барлы? жерінде кездеседі. ?гейш?пті? жапыра?ыны? ??рамында глюкозид, эфир майы, инулин, илік заттар, аскорбин ?ыш?ылы болады. Халы? медицинасында ?гейш?пті Гиппократ пен Авиценна заманынан бері ?олданып келеді. Оны ?ол?а демікпесін, созылмалы бронхитті, ларингитті, жо?ары тыныс жолдарыны? ?абынуын емдеуге пайдаланады. Т?нбасын ж?телді басу ?шін ішеді. Г?лінен ара бал жинайды.
Кешегi ата-бабамызды? к?шпелi т?рмыс-тiршiлiгiнен сыр шертетiн а?ыз ??гiмелер мен батырлар жырында, ертегi мен жыр-дастандарында да ж?лдыз?а ?арап санайтын, болаша?ты алдын ала болжайтын тылсым к?ш иелерi жиi ?шырасады.Тiптi,жары? д?ниеге келген н?рестенi? ерте?гi к?нi елiн, жерiн ?ор?айтын ерж?рек батыр?а айналатыны жайлы с?йiншi хабар да ерекше ?асиет бойына дары?ан дуалы ауыздан тарап отыр?ан.Халы? арасында м?ндай жандарды? аса ??рметтi, беделдi, сыйлы т?л?алар ?атарынан к?рiнуi тектен-тек емес екенi осыдан а??арылмай ма?!
Просмотр содержимого документа
«Халы? медицинасыны? дамуы. »
Сабақтың тақырыбы: Халық медицинасының дамуы.
Мақсаты:
Халық медицинасы туралы түсінік беру, оның денсаулыққа пайдасы зор екендігі туралы айту.
1.Білімділік:
Халық медицинасының негізінде адам денсаулығын жақсартуда, халық емін іс жүзінде қолдану туралы білім беру.
2.Дамытушылық:
Жалпы қабілеттілікті, еріктілікті, танымдық қызығушылықты,біліктілікті қалыптастыру.
3.Тәрбиелік:
Табиғатты сүюге,қоршаған ортаны аялауға тәрбиелеу.
Сабақтың типі: Жаңа сабақты меңгерту.
Сабақ өткізу әдісі:Сұрақ-жауап, сайыс түрінде, баяндау,жеке және топпен.
Сабақтың көрнекіліктері: Интерактивті тақта, дәрілік өсімдіктердің кеппешөптері,суреттер,сөзжұмбақтар,таратпа материалдар.
Пән аралық байланыс: География.
I. Ұйымдастыру кезеңі.
1.Сәлемдесу, түгендеу,
2.Сабақтың мақсатын жариялау
II. Үй тапсырмасын сұрау:
1. Кім көп біледі?
1.Жергілікті жерде өсетін қандай өсімдіктерді білесіңдер?(Итмұрын, жолжелкен, итошаған, мыңжапырақ, түймедақ, сүйелшөп т.б)
2.Дәрілік өсімдіктердің маңыздылығы неде?(Құрамындағы алкалоид,стероид, глюкозид,тритерпен, эфир майларына байланысты.)
3.Дәрілік өсімдіктерді қалай пайдаланады?(Кептірілген шөп, ұнтақ, тұнба, шай, экстракт түрінде.)
2.Кім жылдам?
3 Оқушыны тақтаға шығарып, дәрілік өсімдіктерді айту арқылы кезектестіріп жарыстыру.
3. Кеппешөптермен жұмыс, әр өсімдікке жеке тоқталу, жеке түсінік беру.
III. Жаңа тақырып: Мұғалім түсіндірмесі:
Адамзат жер бетінде пайда бола бастағаннан бастап, өзі қоршаған ортаны зерттеп, тіршілігіне жарата білген, себебі, оның бүгіні де, ертеңі де табиғатқа тікелей байланысты болған. Қоршаған ортаны зерттей отырып, әсіресе, шөптерді, топырақты, суды, жан- жануарларды өзінің қажетіне жарата білген.Әр түрлі ауруларға табиғаттан ем іздеген. Осылайша ерте заманда өмірдің талабынан медицина пайда болған.
Бүгінгі таңда, халық медицинасы,қаріргі медицинаға балама медицина.Халық медицинасы- ғасырлар бойы тірнектеп жиған адамдар тәжірибесі.Ұрпақтан- ұрпаққа ауысып,өзінің өміршеңдігін дәлелдеген білім ордасы.Қазіргі ғылыми медицинаның қайнар көзі-халық емінің терең қойнауында жатыр. Халық емшілері ауруға қажетті дәрі- дәрмектерді шөптен, жан- жануарлардан жасаған, тіпті топырақты да пайдаланған.Табиғатта бостан- бос ештеңе жаратылмаған.Мысалы,тарақан- несеп жүргізетін,бүйректі емдейтін қасиеті бар жәндік.Биттің сары ауруға, шаншуға, туберкулезді, ескі жараларды, құрысу, тырысу, мешел, көз ауруларын емдеуде маңызы өте зор.
Біраз дәрілік шөптерге тоқталсақ: Слайдпен суреттерін көрсету.
Алтын тамыр. Сабағы тік өсетін, көп жылдық шөп тектес өсімдік. Дәрілік шикізат ретінде оның барлық түрінің тамыры жиналады. Дұрыс жиналып, сақталған бұл өсімдік тамыры 2,5-3 жылға дейін шипалық қасиетін жоймайды. Алтын тамырдың құрамындағы экстракт ағзаның дене жұмысына шыдамдылығын арттырады, жүрек-қан тамырлары жүйесін жақсартады, жоғарғы жүйке жүйесінің ыр-ғағына жағымды әсер етеді, қан қысымын реттейді. Оны орнымен қолданбаса, кейбір адамдардың қан қысымын арттырып та жібереді.
Адыраспан. Дәрілік шикізат ретінде шілде айында бұтақшаларын, жапырағы мен гүлін жинап алады. Ол – улы өсімдік. Халық емшілері адыраспанды адамның құяңын, сегізкөздің жүйке ауруын емдеуге пайдаланған. Мал-дәрігерлік тәжірибеде оның тұнбасымен малдың қышыма қотырын, түрлі тері ауруларын емдейді.
Түймедақ құрамында эфир майы бар, қышқыл, аскорбин қышқылы, каротин бар дәрілік өсімдік. Дәрі үшін өсімдіктің гүлдерін сабағынан үзіп, жинап алады.Түймедақтың гүлінен жасалған дәрілердің жел шығаратын, қабынуға қарсы әсер ететін, тер шығаратын қасиеттері бар.Сонымен қатар қан тоқтататын, микробты жоятын, өт айдайтын, дәрі ретінде де қолданады.
Итмұрын- раушангүлдер тұқымдасына жататын жапырақ тастайтын бұта не шырмауық өсімдік.Итмұрынның ерекшелігі — бағалы дәрумендерге бай, жемісі және одан дайындалған дәрі-дәрмектер медицинада негізінен асқазан және бауыр ауруларын емдеуге қолданылады, гүлдерін шайдың орнына пайдалануға болады.
Өгейшөп – күрделігүлділер тұқымдасына жататын көпжылдық шөптесін өсімдік. Қазақстанның барлық жерінде кездеседі. Өгейшөптің жапырағының құрамында глюкозид, эфир майы, инулин, илік заттар, аскорбин қышқылы болады. Халық медицинасында өгейшөпті Гиппократ пен Авиценна заманынан бері қолданып келеді. Оны қолқа демікпесін, созылмалы бронхитті, ларингитті, жоғары тыныс жолдарының қабынуын емдеуге пайдаланады. Тұнбасын жөтелді басу үшін ішеді. Гүлінен ара бал жинайды.
Халық медицинасына үңілсек, мұндай мысалдар өте көп.
Халық емшiлерi хақында бiрер сөз : Артық болмас білгенің....
Кешегi ата-бабамыздың көшпелi тұрмыс-тiршiлiгiнен сыр шертетiн аңыз әңгiмелер мен батырлар жырында, ертегi мен жыр-дастандарында да жұлдызға қарап санайтын, болашақты алдын ала болжайтын тылсым күш иелерi жиi ұшырасады.Тiптi,жарық дүниеге келген нәрестенiң ертеңгi күнi елiн, жерiн қорғайтын ержүрек батырға айналатыны жайлы сүйiншi хабар да ерекше қасиет бойына дарыған дуалы ауыздан тарап отырған.Халық арасында мұндай жандардың аса құрметтi, беделдi, сыйлы тұлғалар қатарынан көрiнуi тектен-тек емес екенi осыдан аңғарылмай ма?!
IV. Жаңа материалды бекіту:
1.Халық медицинасының пайдасы қандай?(Медицинаның күші жетпеген ауруды емшілердің жазуы.)
2.Жаңа технология ғасыры мен халық медицинасының айырмашылығы қандай? (Химиялық қоспа ағзаны улайды, ал дәрілік шөптер зиянсыз .)
3. Халық медицинасына еңбегі сіңген қандай отандық дәрігерлерді білесіңдер?
Дәрілік өсімдіктер адам ағзасын нығайтады, бауыр, бүйрек, жүрек, өкпе, асқазан және ішек жолдары мен әр түрлі бездердің қызметтерін жақсартады, қан қысымы мен зат алмасуды ретке келтіреді, ағзаға жиналған улы заттарды несеп, нәжіс, қақырық, тер арқылы сыртқа шығарады, микробтар мен бактерияларды, вирустарды жояды, ауырған жерді, дене қызуын басады, қан тоқтатады орталық жүйке жүйесін тыныштандырады. Сондықтан халықтың өсімдіктер туралы: «өсімдік – жанға шипа, дертке дауа; өсімдік – денсаулық кепілі; өсімдік – дәрі-дәрмек қоймасы; өсімдік - ауруға ем, сауға қуат»деген қағидалардың шынайылығына көз жеткізу қиын емес. Қазіргі кездің өзінде отандық ғылыми медицинада 216-дан астам дәрілік өсімдік түрлері қолданылады. Оларды қалай болса солай ысырапсыз жинап, тұқымын құртып алудан әрқашанда сақ болғанымыз абзал. Табиғат «тегін» сыйға тартқан қымбат қазынаны қорғауды, сақтауды, келешек ұрпаққа аман-есен жеткізуді ешқандайда естен шығармауымыз жөн деп қарауымыз қажет.
Халық емінің құдіретін түсіну, білу әрі оны пайдалану кез-келген адамға артық етпейді. Дәрісіз шипасы мол бұл халықтық емдік тәсілдің бүгінде қайтадан гүлдене бастағанына қуанамыз, әрі қолдағанымыз қажет екенін білген артық болмайды.
VI. Үй тапсырмасы: 1.Халық медицинасы туралы оқып келу, мәліметтер жазу.
2. Өз жерімізде өсетін дәрілік өсімдіктер туралы білу.
VII. Бағалау: Белсенділік танытқан оқушыларды бағалау.
Айтказина Лязат Болатовна
Семей қаласы «№15 жалпы орта білім беретін мектеп» КММ,биология мұғалімі
,, , 
,,, 
,, ,,,,
, 
,,,,,
,,,, 
,,, 
,, 
,, 
,,,,,, 
,,,,,, 
,, 
,,, 
,,,, , 
,,,
