Ас ?орыту ж?йесі 8 сынып

Саба?ты? та?ырыбы: Ас ?орыту ж?йесі
Саба?ты? ма?саты:
1. Ас ?орыту м?шелеріні? ??рылысы ж?не ?ызметі туралы т?сінік беру.
2. О?ушыларды? талдау, салыстыру, ойлау ?абілеттерін дамыту.
3. Салауатты ?мір с?руге т?рбиелеу.
Саба?ты? к?рнекілігі: интерактивті та?та, таратпа материалдары.

Саба?ты? барысы:
І. ?йымдастыру. Сыныпта жа?ымды ахуал ?алыптастыру.
Топтастыру ?дісі. О?ушылар?а ?има ?а?аздар таратылып беріледі. М?нда м?шелерді? атаулары жазыл?ан. Осы м?шелер бойынша м?шелер ж?йесін ??рап топтастыру. Кейін о?ушыларды ?има ?а?аздар ар?ылы 3 топ?а б?лінеді.

ІІ. ?ызы?ушылы?ты ояту. Видеофильм «Ас?орыту ж?йесі.»
- Балалар адам а?засында?ы б?л ?ай м?шелер ж?йесіні? ж?мысы деп ойлайсы?дар?
Я?ни б?гінгі саба?ымызды? та?ырыбы: Ас?орыту ж?йесі.
Адамны? ас?орыту ж?йесімен таныспас б?рын мына та?тада?ы ??старды?, к?йіс ?айыратын с?т?оректілерді? ас?орыту м?шелеріні? ерекшеліктерін еске т?сірсек. Салыстырмалы т?рде еске т?сіру ?шін интерактивті та?тадан ??старды?, с?т?оректілерді? ас?орыту м?шелеріні? суреттері шы?арылып, о?ушылар та?та?а а?заларды? ерекшеліктерін жазу.

ІІІ. Ма?ынаны тану. Ас?орыту ж?йесі туралы электронды о?улы?та?ы м?ліметпен танысайы?.
Ас?орыту м?шелеріні? ??рлысы, ат?аратын ?ызметімен танысу ?шін А3 форматта?ы ас?орыту ж?йесіні? т?ссіз суретіне тапсырмалар бойынша аны?тап, т?ссіз суретті бояп, м?шелерді орналастырып ?ор?ау керек. ?р топ?а ?р т?рлі конверттер беріледі: ?ызыл - ауыз ?уысы, ас?азан, сілекей бездері, к?к - ж?т?ынша?, аш шек, бауыр, жасыл - ??еш, ток ішек, ?й?ы безі.

Ас?орыту м?шелері мен ас?орыту бездері ?осылып ас?орыту ж?йесін ??райды. Ас?орыту ж?йесінде та?ам ?р т?рлі механикалы? ж?не химиялы? ?згерістерге ?шырайды. Та?ам ??рамында?ы н?руыздар, майлар, к?мірсулар суда ерімейді. Сонды?тан олар ?ан мен лимфа?а ?те алмайды. Ас?орыту м?шелерінде та?амны? шайналып ?са?талуы механикалы? ??деу делінеді. Ас?орыту бездерінен б?лінген с?лді? ?серінен ыдырауы химиялы? ?згерістерге жатады.
Ас?орыту м?шелеріне ауыз ?уысы, ж?т?ынша?, ??еш, ?арын, аш ішек ж?не то? ішек жатады. Ас?орыту м?шелеріні? ?абыр?асы негізінен ?ш ?абаттан т?рады: сырт?ы ?абат – д?некер ?лпадан т?ратын сір?абат. Орта??ысы – б?лшы?ет ?абаты, ішкі ?абаты – эпителий ?лпасынан т?зілген.
Ауыз ?уысы. Асты? ??делуі ауыз ?уысынан басталады. Ол екі б?лімнен ??ралады. Олар: ауыз кіреберісі ж?не на?ыз ауыз ?уысы деп аталады. ?сті?гі ж?не асты??ы жа?с?йектерді ашпай, тістеніп т?р?анда, ауыз кіреберісі ай?ын к?рінеді. Ауызды? с?л ашылуы ауыз са?ылауы болып есептеледі. Ауыз кіреберісі сырт жа?ынан – еріндер ж?не ?ртпен, ішкі жа?ынан тістер ж?не ?ызылиекпен шектеледі. ?ртты? сырт?ы жа?ын б?лшы?еттер ?аптайды ж?не ?рт еріндермен ?ласады.
Ауыз ?уысыны? ?сті?гі жа?ында?ы ?атты та?дай с?йегі ж?мса? та?дай?а жал?асып, та?дай мен ж?мса? та?дай ауыз ?уысын ке?сіріктен (м?рын ?уысынан) б?ліп т?рады.
Ауыз ?уысына 3 ж?п сілекей бездеріні? ?зектері ашылады. Та?ам алдымен ауыз ?уысында шайналып ?са?талады ?рі сілекеймен араласып, ж?тылады. Тама?ты ж?ту к?рделі физиологиялы? ?деріс.
На?ыз ауыз ?уысында тіл орналас?ан. Ол к?лдене?жола?та б?лшы?ет ?лпасынан т?рады. Тілдегі б?лшы?ет талшы?тарыны? кейбір тобы – ?зына бойы, екінші тобы – к?лдене?, ?шіншісі – тік ба?ытта жатады. Осы?ан байланысты тіл – ?те ?оз?алмалы м?ше. Тілді? т?бі, денесі ж?не ?шы болады.
Ж?т?ынша? – т?тік пішінді ?уыс, б?лшы?етті м?ше, к?лдене?жола?ты б?лшы?ет ?лпасынан т?рады. Ж?т?ынша? мойын омырт?аларды? алды??ы жа?ында орналас?ан. Ересек адамда оны? ?зынды?ы, шамамен 11 - 13 см. Ж?т?ынша?ты? т?менгі б?лігі ?рі ??ешпен, ?рі к?мекеймен байланысады. Ж?т?ынша?ты? ауыз ?уысына жал?ас?ан жерінде боз?ылт - ?ызыл т?сті 6 бадамша бездер (миндалина) орналас?ан. Олар ірі лимфа т?йіндерінен т?зіліп, ?ор?анышты? ?ызмет ат?арады.
??еш – ?зынды?ы 25 сантиметрдей іші ?уыс б?лшы?етті м?ше. Оны? жо?ар?ы б?лімі ж?т?ынша?пен, т?менгі б?лімі ?арынмен жал?асады. ??еш к?кетті? ортасында?ы тесіктен ?тіп, ??рса? ?уысында?ы ?арынмен жал?асады.
?арын – ??рса? ?уысыны? жо?ары б?ліміні? сол жа?ында, к?кетті? астында орналас?ан ас?орыту жолыны? ке?ейген м?шесі. ?арын – іші ?уыс ?алы? б?лшы?етті м?ше. Ол жо?ар?ы жа?ынан ??ешпен, т?менгі жа?ынан аш ішекті? басталар жері ?лтабармен жал?асады. ?арынны? ішкі жа?ын астарлап жат?ан ?атпарлы сілемейлі (шырышты) ?абы?шасы оны? к?лемін ?лкейтеді.
Аш ішек – ?арын мен то? ішекті жал?астыратын т?тік пішінді б?лшы?етті м?ше. Оны? ?зынды?ы ересек адамдарда 5, 5 - 6 метрдей. Аш ішекті? ?арыннан бастал?ан 25 - 30 сантиметрдей б?лімі – ?лтабар (он екі елі ішек) деп аталады. ?лтабар?а бауырдан келетін ?т ?абыны? ?зегі ж?не ?й?ыбезді? де ?зегі ашылады. Аш ішек иреле?деп орналас?ан. Оны? ішкі ?абыр?асында к?птеген са?ина пішінді ?атпарлар бар. Сонымен бірге аш ішекті? сілемейлі ?абы?шасында т?йы? ?скін т?ріндегі б?рлер ?те к?п. М?ндай б?рлер тек аш ішекке ?ана т?н.
То? ішекті? ?зынды?ы 1, 5 - 2 метрдей, аш ішектен екі еседей жуан. То? ішекті? аш ішектен бастал?ан жері – б?йен деп аталады. Ол о? жа?та?ы мы?ын т?сында орналас?ан. Б?йенні? т?менгі шетінде ?зынды?ы 7 - 8 см - дей ??рт пішінді т?йы? ?скен со?ырішек (аппендикс) болады. Оны аппендикс (латынша «appendix» - ?осал?ы деп атайды. Ол лимфа ж?йесіне жататын м?ше. Оны? ?абынуынан болатын ауру – со?ырішек (аппендицит) деп аталады. То? ішекті? со??ы б?лімі – тік ішек.
Сергіту с?ті 2мин.

ІV. Жа?а саба?ты бекіту
1. Кесте толтыру.

2. Полиглот. Ас?орыту м?шелеріні? ?аза?ша, орысша ж?не а?ылшынша атауларын АКТ пайдалана отырып, жауап жазу, келесі топтар ?зара тексеру

V. Рефлексия Саба?тан ал?ан ?серлерін білдіру
VI. ?йге тапсырма.
Ас?орыту м?шелері.

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«Ас ?орыту ж?йесі 8 сынып»

Ас қорыту жүйесі

Сабақтың тақырыбы: Ас қорыту жүйесі
Сабақтың мақсаты:
1. Ас қорыту мүшелерінің құрылысы және қызметі туралы түсінік беру.
2. Оқушылардың талдау, салыстыру, ойлау қабілеттерін дамыту.
3. Салауатты өмір сүруге тәрбиелеу.
Сабақтың көрнекілігі: интерактивті тақта, таратпа материалдары.

Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру. Сыныпта жағымды ахуал қалыптастыру.
Топтастыру әдісі. Оқушыларға қима қағаздар таратылып беріледі. Мұнда мүшелердің атаулары жазылған. Осы мүшелер бойынша мүшелер жүйесін құрап топтастыру. Кейін оқушыларды қима қағаздар арқылы 3 топқа бөлінеді.

ІІ. Қызығушылықты ояту. Видеофильм «Асқорыту жүйесі.»
- Балалар адам ағзасындағы бұл қай мүшелер жүйесінің жұмысы деп ойлайсыңдар?
Яғни бүгінгі сабағымыздың тақырыбы: Асқорыту жүйесі.
Адамның асқорыту жүйесімен таныспас бұрын мына тақтадағы құстардың, күйіс қайыратын сүтқоректілердің асқорыту мүшелерінің ерекшеліктерін еске түсірсек. Салыстырмалы түрде еске түсіру үшін интерактивті тақтадан құстардың, сүтқоректілердің асқорыту мүшелерінің суреттері шығарылып, оқушылар тақтаға ағзалардың ерекшеліктерін жазу.

ІІІ. Мағынаны тану. Асқорыту жүйесі туралы электронды оқулықтағы мәліметпен танысайық.
Асқорыту мүшелерінің құрлысы, атқаратын қызметімен танысу үшін А3 форматтағы асқорыту жүйесінің түссіз суретіне тапсырмалар бойынша анықтап, түссіз суретті бояп, мүшелерді орналастырып қорғау керек. Әр топқа әр түрлі конверттер беріледі: қызыл - ауыз қуысы, асқазан, сілекей бездері, көк - жұтқыншақ, аш шек, бауыр, жасыл - өңеш, ток ішек, ұйқы безі.

Асқорыту мүшелері мен асқорыту бездері қосылып асқорыту жүйесін құрайды. Асқорыту жүйесінде тағам әр түрлі механикалық және химиялық өзгерістерге ұшырайды. Тағам құрамындағы нәруыздар, майлар, көмірсулар суда ерімейді. Сондықтан олар қан мен лимфаға өте алмайды. Асқорыту мүшелерінде тағамның шайналып ұсақталуы механикалық өңдеу делінеді. Асқорыту бездерінен бөлінген сөлдің әсерінен ыдырауы химиялық өзгерістерге жатады.
Асқорыту мүшелеріне ауыз қуысы, жұтқыншақ, өңеш, қарын, аш ішек және тоқ ішек жатады. Асқорыту мүшелерінің қабырғасы негізінен үш қабаттан тұрады: сыртқы қабат – дәнекер ұлпадан тұратын сірқабат. Ортаңғысы – бұлшықет қабаты, ішкі қабаты – эпителий ұлпасынан түзілген.
Ауыз қуысы. Астың өңделуі ауыз қуысынан басталады. Ол екі бөлімнен құралады. Олар: ауыз кіреберісі және нағыз ауыз қуысы деп аталады. Үстіңгі және астыңғы жақсүйектерді ашпай, тістеніп тұрғанда, ауыз кіреберісі айқын көрінеді. Ауыздың сәл ашылуы ауыз саңылауы болып есептеледі. Ауыз кіреберісі сырт жағынан – еріндер және ұртпен, ішкі жағынан тістер және қызылиекпен шектеледі. Ұрттың сыртқы жағын бұлшықеттер қаптайды және ұрт еріндермен ұласады.
Ауыз қуысының үстіңгі жағындағы қатты таңдай сүйегі жұмсақ таңдайға жалғасып, таңдай мен жұмсақ таңдай ауыз қуысын кеңсіріктен (мұрын қуысынан) бөліп тұрады.
Ауыз қуысына 3 жұп сілекей бездерінің өзектері ашылады. Тағам алдымен ауыз қуысында шайналып ұсақталады әрі сілекеймен араласып, жұтылады. Тамақты жұту күрделі физиологиялық үдеріс.
Нағыз ауыз қуысында тіл орналасқан. Ол көлденеңжолақта бұлшықет ұлпасынан тұрады. Тілдегі бұлшықет талшықтарының кейбір тобы – ұзына бойы, екінші тобы – көлденең, үшіншісі – тік бағытта жатады. Осыған байланысты тіл – өте қозғалмалы мүше. Тілдің түбі, денесі және ұшы болады.
Жұтқыншақ – түтік пішінді қуыс, бұлшықетті мүше, көлденеңжолақты бұлшықет ұлпасынан тұрады. Жұтқыншақ мойын омыртқалардың алдыңғы жағында орналасқан. Ересек адамда оның ұзындығы, шамамен 11 - 13 см. Жұтқыншақтың төменгі бөлігі әрі өңешпен, әрі көмекеймен байланысады. Жұтқыншақтың ауыз қуысына жалғасқан жерінде бозғылт - қызыл түсті 6 бадамша бездер (миндалина) орналасқан. Олар ірі лимфа түйіндерінен түзіліп, қорғаныштық қызмет атқарады.
Өңеш – ұзындығы 25 сантиметрдей іші қуыс бұлшықетті мүше. Оның жоғарғы бөлімі жұтқыншақпен, төменгі бөлімі қарынмен жалғасады. Өңеш көкеттің ортасындағы тесіктен өтіп, құрсақ қуысындағы қарынмен жалғасады.
Қарын – құрсақ қуысының жоғары бөлімінің сол жағында, көкеттің астында орналасқан асқорыту жолының кеңейген мүшесі. Қарын – іші қуыс қалың бұлшықетті мүше. Ол жоғарғы жағынан өңешпен, төменгі жағынан аш ішектің басталар жері ұлтабармен жалғасады. Қарынның ішкі жағын астарлап жатқан қатпарлы сілемейлі (шырышты) қабықшасы оның көлемін үлкейтеді.
Аш ішек – қарын мен тоқ ішекті жалғастыратын түтік пішінді бұлшықетті мүше. Оның ұзындығы ересек адамдарда 5, 5 - 6 метрдей. Аш ішектің қарыннан басталған 25 - 30 сантиметрдей бөлімі – ұлтабар (он екі елі ішек) деп аталады. Ұлтабарға бауырдан келетін өт қабының өзегі және ұйқыбездің де өзегі ашылады. Аш ішек ирелеңдеп орналасқан. Оның ішкі қабырғасында көптеген сақина пішінді қатпарлар бар. Сонымен бірге аш ішектің сілемейлі қабықшасында тұйық өскін түріндегі бүрлер өте көп. Мұндай бүрлер тек аш ішекке ғана тән.
Тоқ ішектің ұзындығы 1, 5 - 2 метрдей, аш ішектен екі еседей жуан. Тоқ ішектің аш ішектен басталған жері – бүйен деп аталады. Ол оң жақтағы мықын тұсында орналасқан. Бүйеннің төменгі шетінде ұзындығы 7 - 8 см - дей құрт пішінді тұйық өскен соқырішек (аппендикс) болады. Оны аппендикс (латынша «appendix» - қосалқы деп атайды. Ол лимфа жүйесіне жататын мүше. Оның қабынуынан болатын ауру – соқырішек (аппендицит) деп аталады. Тоқ ішектің соңғы бөлімі – тік ішек.
Сергіту сәті 2мин.

ІV. Жаңа сабақты бекіту
1. Кесте толтыру.

2. Полиглот. Асқорыту мүшелерінің қазақша, орысша және ағылшынша атауларын АКТ пайдалана отырып, жауап жазу, келесі топтар өзара тексеру

V. Рефлексия Сабақтан алған әсерлерін білдіру
VI. Үйге тапсырма.
Асқорыту мүшелері.