9. Орташа ылғалды жерлерде өсетін тамырлары онша жетілмеген өсімдіктер
A. Мезофиттер
B. Гигрофиттер
C. Ксерофиттер
D. Сапрофиттер
E. Гидрофиттер
10.Стереом дегеніміз
A. Механикалық ұлпалар бірлестігі
B. Механикалық және өткізгіш ұлпалардың бірлестігі
C. Түзуші ұлпалар кешені
D. Бөлек шығаратын ұлпалар бірлестігі
E. Өсімдіктердегі клеткааралық бірлестік
II блок
Тапсырма № 1 (10 ұпай)
Сызбанұсқада не көрсетілген? Оның құрамды бөліктерін атаңдар.
Сызбанұсқаның жоғары және төмен бөліктерінде қандай үдерістер көрсетілген?
Тапсырма № 2 (10 ұпай)
Суретте қандай үдеріс сипатталған?
Әріптермен көрсетілген , үдерістің элементтерін ата,и олар қандай қызмет атқарады?
Тапсырма № 3 (15 ұпай, әр нұсқасы 5 ұпай).
Кейбір омыртқасыз жануарларда зәр шығару жүйесі болмайды. Зат алмасу өнімдері оларда денесінің сыртқы қабаты немесе арнайы жасушаларда (кейін осы жасушалар ағзадан бөлініп қалады - 1 нұсқа) жинақталып сыртқа шығарлады. Эволюция барасында омыртқасыз жануарларда осы қызметті атқаратын мүшелер пайда болды. Бір ағзаларда зәр шығару жүйесі көп ұсақ мүшелер (2 нұсқа), басқаларда аздаған ірі мүшелер, көбінесе 2 мүше (3 нұсқа) түрінде қалыптасқан. Аталған 3 нұсқа берілген систематикалық топтардың қайсысына сай келеді: Инетәрізділер, Жұмыр құрттар, Буылттық құрттар, Былқылдақденелілер, Жалпақ құрттар, Желілер, Буыняқтылар
Тапсырма № 4 (10 ұпай)
1859 жылы бір диханшы Австралияға бұрын мұнда кездеспеген 24 жабайы қоянды әкелді.Сол кезде бұл континентті европалық адамдар игере бастады, сондықтан етпен қамту мәселесін шешу маңызды болды.Қояндар тез көбее бастады да олардың саны тым көп болды.Қояндар егіндік жерлерге, бау-бақшаларға зиян келтірді. Бұл мәселені шешудің бірнеше жолдары қарастырылды, оның ішінде қасқырларды пайдалану, бірақ бұл өте қауіпті болды, себебі қасқырлар адамға шабу жасау мүмкін. Сол кезде қояндармен күресуде миксоматоз ауруының вирусын қолдануға шешім қабылданды. Бұл вирус тек қояндар үшін ғана қауіпті, қан арқылы беріледі және Бразилиядан әкелінді.Жабайы қояндарды осы вируспен қалай жұқтыруға болады деген сұрақ туды?
Тапсырма № 5 (10 ұпай)
1.Төменде гормондар және олардың бездері, химиялық топтары, атқаратың қызметті берілген. Кестені толтырыңыз (10 ұпай)
Гормон
А
Б
В
А-бездер
Б-химиялық топтары
В -қызметі
Тимозин
1-бүйрек үсті безінің ми қабаты
1-Ақуыз
1-қан қысымының және қандағы глюкоза мөлшерінің жоғарлауы
Адреналин
2-жұмыртқа безі
2-Пептид
2-қанда глюкоза мөлшерінің көп болуы
Глюкагон
3-қалқанша безі
3-Аминдер
3- жыныстық белгілердің пайда болуы
Эстроген
4-тимус
4-Стероидтер
4-биологиялық реакцияларға қатысу
Мелатонин
5- қалқанша маңы безі
5-Гликопротеидтар
5- жұмыртқа безінің жұмысын реттейді
Кальцитонин
6-аталық жыныс бездері
6-Майлы қышқылдар
6-қанда Са+ деңгейінің жоғарлауы
Паратгормон
7-ұйқы безі
7-Катехоламиндер
7- Т-лимфоциттерінін түзілуін реттейді
Лютеон гормоны
8-бүйрек үсті безінің қыртысты қабаты
-
8-сперманың түзілуін реттейді
Андроген
9-эпифиз
-
9-бүйректе Na+ реабсорбциясын реттейді
Минералокортикоидтар
10-гипофиз
-
10-қан құрамында Са+ мөлшерін азайтады
Простагландин
-
-
11- өзіне ғана тән қызметті атқарады
Тапсырма № 6 (15 ұпай)
Пациентке 5 л/мин тыныс алу минуттық көлемімен өкпенін жасанды вентиляциясын өткізеді. Қандай жағдайда өкпенін альвеолярлы вентиляциясы жоғары болады: 20/мин немесе 10/мин тыныс алу жиілігі кезінде? Жауапты есеппен дәлелдеу.
Тапсырма № 7 (10 ұпай)
Екі студент қанқа бұлшықеті рефлекторлы түрде іске асады екенін эксперимент жүзінде дәлелдеуге шешім қабылдады. Олар екі спиналды бақаны қармаққа іліп алды.Бақаның төменгі аяқтары кішкене бүктелді, бұл тонустын болуын көрсетеді.Бір студент бақа жұлынының алдынғы түбін кесіп алды,ал екіншісі артқы түбін. Бақанынң екеуінде аяқтары салпақтанып қалды. Студенттің қайсысы экспериментті дұрыс қойды?.
Тапсырма № 8 (10 ұпай) Екі адам кездейсөқ жиілігі әр түрлі электр тоғына ұшрап қалды.Бірінші жағдайда ток жиілігі 50 гц, екіншісінде - 500000 гц. Екі адамның біреуі аптқа ұшыраған жоқ, ал екіншісі электрожарақат алды. Қандай жиілілік салдарынан екі адамның біреуі жарақат алды?
Ответы на задания по биологии олимпиады для учителей 2016 г.
I блок
1.Тест (на русском языке) (10 баллов)
I.4
II.2
III.4
IV.5
V.4
VI.4
VII.3
VIII.2
IX.2
X.4
1.Тест тапсырмасы (қазақ тілінде)
1.А
2. А
3. А
4. А
5. А
6. А
7. А
8. А
9. А
10. А
II блок
Задание № 1 (10 баллов)
Лактозный оперон
1 РНК полимераза 2. Репрессор, 3. Промотор, 4.Оператор, 5. Лактоза, 6. lacZ, 7. lacY, 8. lacA. Верх: Ген выключен. Молочный сахар отсутствует ине подавляет репрессор.Репрессор связывается с оператором, он препятствует связыванию РНК полмеразы с промотором и началу производства фермента лактазы.
Низ: Ген включен. Лактоза подавляет репрессор, позволяя РНК полимеразе связатся с промотором и начать экспрессию гена.
Задание № 2 (10 баллов)
Репликация белка
А. ДНК – полимераза II участвует в репликации поврежденной ДНК. Обладает способностью 5'-3'-удлинения цепочки и 3'-5'-экзонуклеазным действием;
Б. Ssb белки,
В. Хеликаза— фермент необходимы для раскручивания двойной спирали ДНК с формированием одноцепочечной структуры, которая обеспечивает репликацию обеих цепочек в соответствии с полуконсервативной моделью репликации ДНК.
Г. Праймаза синтезирует праймеры
Д. ДНК – полимераза I задействована в восстановлении ДНК, обладает и 5'-3', и 3'-5'-экзонуклеазным действием;
Е. Фрагмент Оказаки - относительно короткие фрагменты ДНК (с РНК-праймером на 5' конце), которые образуются на отстающей цепи в процессе репликации ДНК
Задание № 3 (15 баллов)
Необходимо договориться о четкой грани между вариантами 2 и 3. Если малое количество крупных органов выделения (вариант3) – это обособленные от других тканей органы, состоящие из более мелких элементов, то в этой группе останутся лишь подтип Позвоночные и некоторые представители типа Моллюски. Согласно более широкой трактовке сюда можно относить и органы, состоящие из более мелких элементов, но не обособленные от других тканей.
Заметим также, что иногда у животных имеются мелкие примитивные органы выделения (по строению и функциям вполне соответствующие варианту 1) в малом количестве, доходящем даже до двух. Такая ситуация наблюдается у турбеллярий из типа Плоские черви, некоторых представителей типов Круглые черви (брюхоресничные черви) и Кольчатые черви (сипункулиды).
Вариант 1. Иглокожие, Круглые черви (класс Волосатики – паразитические формы), Моллюски (червеобразные безраковинные моллюски Хетодермоморфы и некоторые другие), Плоские черви (примитивные морские турбеллярии из отрядов Бескишечные и Гнатостомулиды), Хордовые (подтип Оболочники), Членистоногие (спорный класс Морские пауки).
Вариант 2. Кольчатые черви, Моллюски (класс Моноплакофоры – шесть пар почек), Хордовые (подтип Бесчерепные со знаменитым ланцетником, который обладает многочисленными нефридиями), Членистоногие (класс Насекомые и класс Паукообразные – многочисленные мальпигиевы сосуды, которые открываются в кишечник на границе средней и задней кишок; правда, их можно считать составляющими единого выделительного аппарата, перенеся этих животных в следующий пункт).
Вариант 3. Круглые черви (у представителей класса Нематоды обычно одна кожная железа; однако она может дополняться мелкими железами по бокам тела, что дает формальные основания включать таких нематод в предыдущий перечень); Моллюски (Брюхоногие, Хитоны, Двустворчатые, Головоногие), Плоские черви (Сосальщики и Ленточные черви); если же основное внимание обращать не на главные собирательные каналы, а на отходящие от них многочисленные веточки протонефридиев, то эти животные должны быть отнесены к варианту 2: Хордовые (подтип Позвоночные), Членистоногие (класс Многоножки с одной парой мальпигиевых сосудов, класс Ракообразные с максиллярными или антеннальными железами).
Задание № 4 (10 баллов)
Данный вопрос имеет несколько вариантов решения.
Решение 1.В Австралии есть комары. Для этих насекомых, так же, как и для других животных, вирус болезни миксоматоза оказался совершенно безвредным. Комаров заразили вирусом, и эти живые «летающие иглы» сделали свое дело. В Австралии удалось победить кроликов – проблема была решена. 1.Ең алдымен екінші және үшінші тапсырма арасында шекараны анықтап алу керек. Егер ірі бөліп шығару мүшелер аз санда болатын болса (3 нұсқа) – онда бұл ұсақ элементтерден тұратын, басқа ұлпалардан жекеленген мүшелер. Сонда осы топқа омыртқалылар тип тармағын және балқылдақденелілер типінін кейбір өкілдерін жатқызуға болар еді.
Бұл мәселенін кең зерттелуіне қарай мұнда ұсақ элементтерден тұратын, бірақ басқа ұлпалардан жекеленбеген мүшелерді де кіргізуге болады. Кей кезде жануарларда аз мөлшерде ұсақ примитивті бөліп шығару мүшелері болады (құрылысы, атқаратын қызметі жағынан 1 нұсқаға сәйкес), олардын саны екіге дейін жетуі мүмкін. Осындай құбылыс Жалпақ құрттар типінін турбеллярия өкіліне, Жұмыр(құрсақкірпікті құрттар) және Буылтық құрттарының (Сипункулидалар) типіне тән.
1 нұсқа. Инетәрізділер,, Жұмыр құрттар (Волосатиктер класы – паразиттік формалар), Былқылдақденелілер (құрт тәрізді бақалшағы жоқ балқылдақденелілер), Жалпақ құрттар (қарапайым теңіз турбелляриялары), Желілер (қабыршақтылар тип тармағы), Буыняқтылар (теңіз өрмекші класы).
2 нұсқа. Буылттық құрттар, Былқылдақденелілер (Моноплакофоралар класы – алты жұп бүйрегі бар), Желілер (бассүйексіздер – нефридиялардың көп болуы мен ерекшелінетін қандауырша), Буыняқтылар (жәндіктер класы, өрмекші тәрізділер класы – мальпигий түтіктерінін көп болуы мен сипатталады, осы түтіктер ішекке ашалады).
3 нұсқа. Жұмыр құрттар (нематодалар класс өкілдерінде бір тері безі болады, осы без дененін бүйір жағында ұсақ бездер мен толықтыруы мүмкін, сол себепті оларды жоғардағы тізімге еңгізуге болар еді); Былқылдақденелілер (бауырфяқтылар, хитондар, қосжақтаулылар, басаяқтылар); Жалпақ құрттар (сорғыш және таспа құрты); егер назарды жинақтаушы өзектерге емес, ал одан тараған көптеген протонефридияларға аударатын болсақ, барлық жануарлар 2 нұсқаға жатуы мүмкін: Желілер(омыртқалылар тип тармағы), Буыняқтылар (көпаяқтылар класы- бір жұп мальпигий түтігі бар; шаянтәрізділер класы – максиллярлы немесе или антенналды бездер болады).
Решение 2. Источник возбудителя - больные кролики. Возбудитель - вирус миксомы. Здоровые кролики заражаются при контакте с больными или уже переболевшими кроликами. Нужно поймать несколько диких кроликов, заразить вирусом и отпустить обратно на свободу.
2. Бұл сұраққа бірнеше жауап болу мүмкін.
1-ші шешім. Австралияда сары масалар бар. Миксоматоза ауруының вирусы бұл насекомдарға басқа жануарларға сияқты зиянсыз болды.Сары масаларды вируспен жұқтырып олар қояндарды шағып жоя бастады.
2-ші шешім. Қоздыру көзі - ауру қояндар. Қоздырушы - миксома вирусы. Сау қояндар ауырған және ауырып жатқан даралардан вирусты жұқтырып алады. Ол үшін бірнеше жабайы өоянды ұстап алып оған вирусты жұқтырып далаға босатып жіберу.
Задание № 5 (10 баллов)
Гормон
А
Б
В
А -железа
Б- химическая природа
В -функция
Тимозин
4
1
7
Адреналин
1
7
1
Глюкагон
7
2
2
Эстроген
2
4
3
Мелатонин
9
3
4
Кальцитонин
3
3
10
Паратгормон
5
1
6
Лютеонизирующий гормон
2
5
5
Андроген
6
4
8
Минералокортикоиды
8
4
9
Простагландины
10
11
Задание № 6 (15 баллов)
Минутный объем дыхания, МОД = ДО * ЧД, где ДО - дыхательный объем. ЧД - частота дыхания. Альвеолярная вентиляция легких, АВЛ = МОД - (МП * ЧД), где МП - объем анатомического мертвого пространства (около 0.15 л).
Таким образом, во втором случае за 1 минуту через альвеолы пройдет на 1,5 л воздуха больше, чем в первом.
Задание № 7 (10 баллов)
Кислородная емкость крови (КЕК) - максимальное количество О2, которое может быть связано гемоглобином в 1 л крови (1 г гемоглобина связывает около 1.36 мл кислорода). КЕК = 1.36 * 80 равно около 110 мл О2/л. Из-за снижения КЕК даже при небольших нагрузках возникают гипоксия тканей, нарушение процессов тканевого дыхания и метаболизма, ацидоз. Ацидоз приводит к возбуждению дыхательного центра и гипервентиляции.
Задание № 8 (10 баллов)
Электротравму получит первый человек. Во втором случае величина тока при каждом его колебании нарастает очень быстро, но само колебание продолжается столь малое время, что за него ионы не успевают пройти через мембрану и вызвать деполяризацию. Возбуждение не возникнет. В первом же случае и продолжительность каждого колебания, и скорость нарастания тока достаточны, чтобы вызвать возбуждение. Поэтому сетевой ток напряжением 110 и 220 в и частотой 50 гц опасен для жизни даже при кратковременном воздействии.
