"Кірпі -менің тікенекті досым"

Кірпі, оның тіршілігі жайлы көбірек мәлімет ала отырып, оның түз жануары екендігін және ол еркіндікте өмір сүруі керек екендігін дәлелдеу.

Кірпінің үстінде инелері көп болады.

Кірпі сүтқоректі-лер қатарына жатады.

Тұрқы 13- 27 см, салмағы 700-800г

Орманда, бұта арасында, бау-бақшада, тіпті елді мекендерде тіршілік етеді .

Жапырақты ормандарда, бұталар арасында, өзен, көл жағаларында, шабындық арасын мекендеуді ұнатады. Қоныстарында тұрақты тіршілік етеді. Тас арасында, бұталар ішінен, ағаштар қуысында ұя жасап, кейде ін қазып өмір сүреді.

Жатақтарынан көбіне кеш түсе шығып, түнімен жем іздейді, Негізгі азықтары - әртүрлі омыртқасыз жәндіктер. Кейбір ұсақ омыртқалы хайуанаттарды да азық етеді. Қолда ұстағанда кеміргіштерді, қосмекенділер мен бауырымен жорғалаушыларды, ұсақ кұстарды, кейде өсімдік тектес азықтарды да жей береді.

Күзде қоңданған кірпілер қазан-қараша айларында қысқы, ұйкыға кетеді. Бұл кезде олардың дене температурасы 33,7-35,3 градустан 1,8-4,3 градусқа дейін төмендейді; 31,2%-ке дейін салмақтарын жоғалтады.

Кірпілер көбіне жылына бір-ақ рет көбейеді, ал тіршілігіне аса қолайлы болған жылдары жылына екі рет те еніп-есуі мүмкін. Жас кірпілердің туғандағы салмағы 12-25 г, денесінің ұзындығы 55-95 мм болады. Жалаңаш, соқыр, жәрдемсіз болып туса да, кірпі балалары тез өседі. Екі жетіден соң арқаларында инелері өсіп, көздерін ашады, бір айдан соң ұяларынан шығып, тіршілік ете береді.

1. Қарапайым кірпі. Басы, жандары, тікенектері қара ала. Ресейде, Оралда Сібірде кеңінен тараған. Ормандар мен балшықтардан қашып, құрғақ жерлерде жүреді.

Күнін жапырақтар мен ағаш бұтақтарынан жиналған ұясында өткізеді. Көктемде қысқы ұйқыдан тұрған соң күндіз де, түнде де жүре береді.

2. Ақ кеуделі кірпі. Қарапайым кірпіге ұқсайды, бірақ басы мен жандары тұмсығы мен құйрығына қарағанда қара ала. Кеудесі толығымен ақ ноқаттар. Тікенектері үстінгі жағы ақ, астынғы жағы қара болып келеді.

Амур кірпісі – ол да қарапайым кірпіге ұқсайды. Үштен жарты бөлігі тікенектері ақпен қара араласып келеді.

Амур мен Уссуриде, Оңтүстік Приморьяда ккездеседі. Күнін көбіне ұясында өткізеді, ал салқын жаңбырлы күндері күндіз-түні аң аулауға шығады.

– құлақтары қысқа. Басы әдетте ашық түсті. Үстіндегі тікенектері ұзын және қатты.

Забайкальенің жазық далаларында өмір сүреді. Күнін тышқандардың ұясында өткізеді. Өте сирек кездеседі.

– құлақтары өте ұзын, басының жартысына келеді, көздерінің үстінде тұрады. Үстіндегі тікенектері қысқа және жұмсақ. Доннан Обаға дейінгі мекенде, Тувада шөл далаларда, су қоймаларының жанында, құмдарда кездеседі. Бұл кірпіні өзіміздің ауылды жерлерден, жайлаудан да көруге болады. Ұяларын жердің астын 1 метрдей қаза отырып жасайды. Өте жылдам қозғалады.

Ежи собирают на зиму пропитание. Они катаются на опавших яблоках, одно возьмут в рот и несут к себе в дупло. Так писал древнеримский натуралист Плиний Старший. Загадал еж людям загадку.

Дүниесі: Жануар

Табы:Сүтқоректілер

Кірпі- басқа жануарлардан

ерекше

Салмағы : 200 г-нан 1 кг 600 г дейін

1/3

Жыныс

• Жерді мекиеннің балапанның ұясы үшін ең паналы және аулақ бұрышта сайлайды.

• Кірпілер әбден қайратсыз, көр соқыр және ашық туады. Инелері екі сағаттан кейін пайда болады
• Пішіні 7 см-ден.

• Мекиен үштен жетіге дейін титтей кірпілерді әкеледі.

1. Құстардың жұмыртқаларымен және балапандарымен, жәндіктермен, көлбақамен, жыланмен қоректенеді

2. Қыстыгүні ұйқыға бөлінеді

Животные не редко такое проделывают, что от них нельзя ожидать. Может быть в этой странной ежиной повадке и есть какой-нибудь нам неразгаданный смысл. На чем построено научное отрицание легенды.

1.Ёж насекомоядное, яблоки не ест.

2. На зиму пропитания ему не нужны, ведь он спит как медведь в берлоге.

Құлақты кірпі – дене пішіні кіші, құлағы сәл үлкендеу келген кірпі түрі. Ұзындығы 20 см-дей, салмағы 600 г шамасында болады. Бұлар қалың бұталар арасында мекендейді. Көбінесе жылан , бақа , құрт , кеміргіштермен қоректенеді, олардың уларынан арқасындағы инелері қорғап тұрады. Құлақты кірпілер 6 жыл өмір сүреді

Ал мынаны білесіз бе?

• Кірпілер 1 миллионнан артық жас өмір сүріп келе жатыр.

• Ұйқыға айналған кезінде дене қызуы 33,7-дан 1,8-ға дейін түседі. Осындай әрекетте 240 күн жата алады.

Халықтық медицинаның қыры мен сыры

Кірпінің өті көп ауруға ем көрінеді

Кірпінің өтін жарты литр суда қайнатып, суытып, күніне таңертең, кешке бір ас қасықтан ішіп жүрсе талма ауруын жоғалтады. Ал қанын ыстықтай бетке сүртсе сепкіл мен қара дақты кетіреді. Бойына шыр бітпей жүрген адам оның етін пісіріп жесе семіреді. Ол сондай-ақ өкпе туберкулезіне ем

48% - мало что знают

52% - владеют кое-какой

информацией

48% - мало что знают

48 % кірпі туралы аз біледі

52% - владеют кое-какой информацией

52 % білімдері жақсы

Кәдімгі кірпілерді түлкі, борсық және үкі сияқты жыртқыш хайуанаттар аулайды. Бұларда түрлі аурулар таратуға себепкер болатьш паразит құрттар көп болады.

Кірпі ауыл және орман шаруашылығына зиян келтіретін насекомдар мен қоректену арқылы үлкен пайдасын тигізеді.

Қараңғыда ол өз тамағын сипап сезу арқылы, сондай-ақ көру және есту арқылы аулайды. Оның негізгі тамақтары: қоңыздар, жауынқұрттар, құрбақа, кесіртке, жылан, тышқан, сондай-ақ жеміс-жидектер.

Ал жыланды оп-оңай жеңіп кетеді.

Бірақ, оны тікенектері де қорғай алмайтын қауіптері бар. Түнгі жортуыл кезінде оны филин атты құстар оп-оңай ұстап алады. Оның алақан саусақтары өте тығыз терімен қапталғандықтан, оған кірпі тікенектері түкте емес.

Кірпінің өтін жарты литр суда қайнатып, суытып, күніне таңертең, кешке бір ас қасықтан ішіп жүрсе талма ауруын жоғалтады. Ал қанын ыстықтай бетке сүртсе сепкіл мен қара дақты кетіреді. Бойына шыр бітпей жүрген адам оның етін пісіріп жесе семіреді. Ол сондай-ақ өкпе туберкулезіне ем.

Кірпі үйімізде арлы-берлі сабырсыз жүгірумен болды. Оған жаным ашып кетті. Біз оны бағып жатырмыз, оған ешқандай қауіп төніп тұрған жоқ. Бірақ кірпі түз тағысы – оның мекені – дала.

Содан оны далаға алып шығып жерге қоя бердім. Ол біраз жан-жағына қарап алды да, еркіндікте екенін сезініп, зыта жөнелді.

Мен оның артынан ұзақ қарап тұрдым, оның болашағы жақсы болатынына сендім.

Биология сабақтарында осындай тірі жануарлармен жұмыс жасасақ жақсы болар еді.

Пайдаланылған әдебиеттер:

• Атамның әңгімесі
• “ Животный мир нашей Родины ” Герасимов В.П. Просвещение. 1985.

3. Ғаламтордан

а) Кірпінің қасиеттері

ә) Кірпінің тіршілік әрекетін