Стандарт емес о?ыту т?сілдерін ?ндіру ар?ылы саба?ты? о? н?тижесін арттыру жолдары.
О?у – т?рбие процесіндегі жа?а педагогикалы? технология д?ст?рлі о?ыту процесін м?лдем жо??а шы?ару?а болмай, керісінше оны д?ст?рден тыс ?діс – т?сілдермен, жа?а міндет – ма?саттармен байыту болып табылуы керек.
Жа?а педагогикалы? технология дегенді – т?жірибеде ж?зеге асырылатын белгілі педагогикалы? ж?йені? жобасы деп т?сінетін болса?, ол педагогикалы? ж?йені? басты ма?саты: жан-жа?ты дамы?ан немесе ?здігінен даму?а ?мтыл?ан жеке т?л?аны ?алыптастыру.
?азіргі кезде білім беру процесінде о?у іс- ?рекетіні? жа?а т?рлері,д?ст?рлі емес ?діс- т?сіл ?олдануда.
Б.М. Неменский ?з е?бектерінде м?ндай саба?тар?а енгізілген д?ст?рден тыс ?діс – т?сілдер о?ушыларды? арасында бір – бірімен шы?армашылы? бірлікті, о?ытушы мен о?ушыны? орта? бірлікті ?алыптастыруы деген болатын.
?айталау ?орытындылау?а арнал?ан баяндамалар, ?рт?рлі тренингілер, о?у процесін ба?ылау саба?ы, мектеп о?ушыларыны? дамуын диагностикалау, балаларды? логикалы? ойлауын дамыту?а арнал?ан ?дейі саба?тар.
Д?ст?рлі емес о?ыту ма?ынасы мынада.
А) О?ушыларды? белсенділігін, шы?армашылы?ын дамыту.
Б) О?ушыларды? таным белсенділігін к?теру. О?у саба?тарына ?ызы?ушылы?ын артыру.
?) О?ушыны? ?немі ізденуіне жол беріп, к?сіби шы?армашылы? ?рекеттер
?алыптастыру.
В) К?сіби сананы? ?алыптасуына жа?дай жасау, я?ни к?ркем – ?нер артистік
орындаушылы?, режисерлік ?абілеттерін, эмоциялы? жа?дайларын бас?ара
білуге ?йрету.
Келешекте жас ?рпа?ты т?рбиелеуде арнаулы ?діс – т?сілдер ке?інен ?олданылады. Белгілі бір ?діс болмаса, о?ыту мен т?рбиелеу процесінде ?ажетті н?тижеге жету, о?ушыларды? танымды? – іс –?рекетін дамыту м?мкін емес. ?діс жоспарлан?ан ма?сат пен со??ы н?тиже арасын байланыстырушы м??алім мен о?ушы белгілі бір н?тижеге жету ?шін ж?йелі ж?мыс ат?арса, ?ана о?ыту ж?не т?рбиелеу ?дісі о? н?тижесін береді.
Ал т?сіл – ?дісті? бір б?лігі, не??рлым ?діс к?рделі болса, т?сілдер т?рлері де к?бейеді. Сонды?тан ?азіргі мектептерде о?ытуды? белсенді т?рлерін пайдалану педагогика ?ылымыны? негізгі проблемаларыны? бірі.
?азіргі уа?ытта бір –бірінен ерекшеленетін ж?не т?ра?ты ?ткізілетін ?ш т?рлі о?ыту т?рлері ?олданылады.
Олар: 1.Иллюстративті – т?сіндіру ар?ылы о?ыту.
2. Проблемалы? о?ыту.
3. Программалы? немесе компьютерлендіру ар?ылы о?ыту.
?азіргі та?да?ы педагогтарды? ал?а ?ой?ан міндеті кемшіліксіз о?ыту формасын табу, ?рбір о?ыту формасыны? ?зіндік ба?ыты, мазм?ны болуы керек. Ол ?шін ?з білімімізді жетілдіріп, о?ушыларды? психологиялы? ерекшеліктерін ескере отырып, о?ытуды? жеке элементтері мен да?дыларын жетілдіріп, о?ыту ??ралдары мен ?дістерін та?дап алу ?ажет.
Саба?ты? бізге белгілі 4 т?рлі о?ыту жоспары бар.
- Хабар беруші саба?.
?зіміз к?ріп ж?ргендей, бір жа?ты ?зі т?сіндіретін саба? ке?інен ?олданылады. М?ндай саба?тар о?ушыны ты?дау?а ?ана да?дыландырып, ?з бетінше зерттей білуге ойлану?а, ?з ойын айта білуге ?йретпейді. М??алімні? негізгі міндеті ?р о?ушыны? жеке ерекшелігін ескере отырып, оларды? зейінін танып, білуге, практикалы? іс- ?рекеттерге ба?ыттау.
- Проблемалы? саба?. - б?л саба? т?рі о?ушыларды? шы?армашылы? жеке дамуына ?алыпты ы?пал етеді. Саба?та бір немесе бірнеше проблемалы? жа?дай ту?ызып, оны шешу ар?ылы о?ушыны? ?зіне деген сенімі артып, шы?армашылы? т?р?ыдан дамуы.
- Оперативтік (шешімді) саба?. М??алім саба?ты ?йымдастыра отырып, о?ушыларды теория мен практикалы? арасын ажырату?а, адамды? іс- ?рекетін т?сінуге, оны ?з практикасында пайдалана білуге ?йренеді. Мысалы, 2 класта «Таби?ат» тарауы бойынша «Ауаны? ?асиеті», «Суды? ?асиеті», «Топыра?», «?сімдік тіршілігі» та?ырыптарын ?ткенде жасалатын т?жірибелер м??алімні? басшылы?ымен орындала отырып, о?ушыны? білімін тере?дете т?седі.
?сіресе, б?л оперативтік саба? химия ж?не физика п?ндерінде пайдаланды. Мысалы: 8 класта физика п?нінен жан?ан отынны? энергиясы ішкі энергия?а айналатынды?ы туралы т?жірибе,11 класта химия п?нінен каучукті? физикалы? ?асиеттерін т?жірибе ар?ылы к?рсете отырып, о?ушылар?а осы та?ырыптар бойынша білімдерін ?алыптастырады.
- К?рнекі саба?-о?ушыны? а?ыл-ойыны? дамуына ы?пал етеді.
Жалпы о?ыту ар?ылы ?ашан да жа?аны тану?а болады. Ал ?орша?ан ортада?ы ?згерісті сезім т?йсігі ар?ылы ?абылдау-біліміні? ал?аш?ы баспалда?ы.
Біра?, барлы? адам бірдей ?орша?ан ортаны танып, к?ріп т?сіне білмейді. Сонды?тан м??алім таби?атты ?р затты, ??былысты к?рнекті т?рде к?рсетіп, ?абылдай білуге ?йретуі керек.
Мысалы, д?ниетану, биология, география п?ндерінен ба?дарламада экскурссия?а са?аттар б?лінген, к?птеген кластарды экскурссия?а шы?арып, таби?атты, ?орша?ан ортада?ы болып жат?ан ?згерістерді о?ушылар ба?ылау ж?ргізу ар?ылы жа?а саба?ты игеруге негіз салу?а болады.
О?ыту мен т?рбиелеу сапасын к?теру ма?сатында ?ылым педагогтар мектеп м??алімдеріні? алды??ы ?атарлы іс-т?жірибелерін басшылы??а ала отырып, саба?ты? ??рылымын ?згертуге пікір ?осып, ондай о?ыту формасы д?с?рлі емес саба?тар деп аталатын ??ым?а то?талуы.
Б?л саба?тарды? негізгі міндеті о?ушыны? логикалы? ойын, ?иялын жетілдіру, білімге деген ??штарлы?ын арттыру.
Бастауыш класс о?ушылары ?шін тиімді д?ст?рлі емес саба? т?рлері: ертегі-саба? (1:2кл), саяхат саба?, кино-саба?; к?рме саба?, жарыс саба?, ж?рме?ке саба?, рольдік саба? аукцион саба?. М?ндай саба?та негізінде о?ушылар ?здерін еркін сезініп тапсырмаларды орындап, с?ра?тар?а жауап береді.
Д?ст?рлі емес ?діс-т?сілдерді 2 класс; 3 класс м??алімдерді де, компьютер ойыны, 3 класта «Б?лт ж?не т?ман» та?ырыбында ?тілген ашы? саба?ында «Дебат» полиглот ойын элементтері саба??а пайдаланылады.
Жарыс ?дісі дайынды? тобында саба?та пайдаланылады, 4 класта ата-аналар мен о?ушылар арасында, ?зара о?ушылар арасында жарыс элементтері пайдаланылады.
Д?ст?рлі емес о?ыту ?дістері о?ушылар?а ?р т?рлі позицияда болу?а м?мкіндік береді, режиссер, ?стаз, ке?есші, а?ын, суретші, автор, ?йымдастырушы.
Сонды?тан д?ст?рлі саба? ?дістерін жандандыру ?шін ?р т?рлі о?ытуды? жа?а ?дістерін іздестіріп, ?з саба?тарымызда ?олданып о?ытуымыз ?ажет. Кейбір д?ст?рлі емес ?діс-т?сілдерді айтып ?тсек,
«Ж?п баяндама». Екі о?ытушы ?атар саба? ж?ргізеді. Мысалы, бір-біріне жа?ын та?ырыптары с?йкес келетін п?ндер. Б?нда:
- Бірден екі о?ытушы бір м?селені екі ?ылыми ба?ыттан ?алыптастырады.
- Екі о?ытушы баяндама жасауы о?ушылар зейіні на?ты хабар?а аудартады.
- Біреуі бір м?селе туралы с?ра? ?ойса, екіншісі оны? м?нін ашады.
«?ате баяндама». Б?л баяндама бекітуге, б?рын ?тілген та?ырыпта ?олданылады. Баяндама мазм?ны ?а?аз?а басылады ж?не о?ушыларды? ?здеріне ?з бетімен о?уына беріледі. О?ушылар та?ырыпта?ы ?атені тауып, талдауы ?ажет. Б?л ?діс о?ушыларды? ?зін-?зі тексеру да?дысын ?алыптастырады.
«Ойын семинары». Б?л да ?ткен саба?ты ?орытындылау кезінде ?тіледі: не,?айда, ?ашан?
Брейнг-ринг, ?асыр лидері, ?асыр лидері, Бинго, Дебат интеллектуалды? ойындар ?олдану?а болады.
Танымды? ?абілетін дамытатын телехабар ойындары балаларды? ?ызы?ушылы?ын
дамытады. Ойын ?ткізу ?шін орын даярланады. Жо?арыда айтыл?ан ойындарды? ?діс-т?сілдерін мектепте к?птеген м??алімдер ашы? саба?тарын да, апталы?тарда пайдаланылады.
«Айтыс» сайысы, б?л сайыс о?ушыны? ?ара с?з айтысына шеберлігі, «Егер мен болсам» деген сауал?а ?зірленіп, кез- келген жа?дайдан жол табу?а ма?ызы зор.
«Семинар аукцион» тал?ылау?а бір- екі м?селе ?сынылады. ?р о?ушы ?зіні? ойын, идеясын ?сынады, ?ор?айды. Дебат – ?азіргі с?з додасы пікір – сайыс оны ?р п?ннен пайдалану?а болады. Осы?ан сай жа?таушы, даттаушы жа? тере? пайдаланады. Дебат барысында на?ты д?лел, аргументтер келтіріледі.
Немесе «О?у мен жазу ар?ылы сын т?р?ысынан ойлауды дамыту» - педагогикалы? технологиясыны? стратегияларын, болжам жасау, (сурет ар?ылы немесе белгілі бір м?тінді ?з ойымен ая?тау, болдам жасау) ДЖИКСО стратегиясы, ?сіресе бір тарауды ?ткенде кубизм, топтау, т?ртіп алу падалану?а болады.
Блумны? с?ра? ?ою стратегиясы, саба?ты? 60-70 %- і с?ра??а жауап беріледі. С?ра?ты? к?рделілігіне ?арай б?лу керек.
Жазуды? ?діс – т?сілдеріне то?талса?, Жазу – ойды ж?йелеуді? жолы. Шет елде басты процесс – жазу.
?рбір п?ндер бойынша жазуды? т?рлері бар. Ал ма?сатына ?арай жазуды? мынадай т?рлері бар:
баяндама реферат ма?ала
Шы?армашылы? жазу
?ылыми ізденіс ?шін жазу
?зім ?шін жазу
Тексеру ?шін
Жазу
ертегі
мазм?ндама суреттеу ?ле?
сараманды?
зерханалы? диктант ба?ылау тест ?мірбаян хат к?нделік ??жат
- Очерк Мектепте ?тілген ?лкен шаралардан кейін осы жазу
- Ма?ала т?рлерін пайдалану?а болады.
- ?зіл б?рыш
- Хат
- ?ле?
- Арнау
- Шы?армашылы? жазу, жолаушыны? ?ойын д?птері
- Бір та?ырып?а ?р ?алыпты жазу стратегиясы
К?з
жеміс – жидек к?згі демалыс
?ырман
то?ай к?рінісі
Бау - ба?ша жапыра?тар
- Сезімнен шы??ан ойлар
Мектеп болаша?ы
10) Елес жетелу
?аланы? болаша?ы (10-20 жылдан кейін)
- ?ылыми – ізденістік жазу т?рі
- Ізденісті жариялау т?рі
- Даулы шы?арма жазу
«?аза?станда ты? ж?не ты?ай?ан жерлерді игеру»
- Пайдасы 2) Зияны
а) Пікір – талас тудыратын та?ырып та?дау.
б) Оны топпен тал?ылау
в) ?з ойын ?а?аз?а т?сіру
г) Ж?птасып тал?ылау
д) ?арсыласы?ызды ?з позициясына тарту
е) ?орытынды пікірге келу
О?ытуды? осындай жа?а педагогикалы? ?діс- т?сілдерді саба??а ендіру б?гінгі та?да ?рбі?р ?стазды? басты ма?саты болуы керек. Себебі, елімізге заман талабына сай ?алыптан тыс ойлай алатын, ш??ыл шешімдер ?абылдай білетін, белсенді б?секеге ?абілетті ?рпа? т?рбиелеуіміз керек. С?з со?ында б?гінгі к?н талабына сай на?ты, тере? білім беруде жа?а технологиялар бірден – бір ?стаз с?йенер т?т?а дегім келеді.
Батыс ?аза?стан облысы
Теректі ауданы
Восход жалпы орта білім
беретін мектебіні? математика
п?н м??алімі, о?у ісіні? орынбасары
Сапарова Шолпан Халыковна
баяндама реферат мақала
ертегі 
мазмұндама суреттеу өлең
сарамандық
жеміс – жидек күзгі демалыс 
қырман
тоғай көрінісі
Мектеп болашағы
Қаланың болашағы (10-20 жылдан кейін)
