Мені? мектебімні? бастап?ы жа?дайы ?андай?

Суйербаева Жазира Едиловна 1- (ілгері) деңгейлі В есебі

3 топ 16.10.2014 жыл

Талдықорған қаласы

Менің мектебімнің бастапқы жағдайы қандай?

Менің мектебім 92 жылдық тарихы бар, аудан орталығындағы қара шаңырақ. Мектепте 65 мұғалім қызмет атқарады. Оның 65 де жоғарғы білімді, жоғары санатты -19 мұғалім, бірінші санатты-17 мұғалім, екінші санатты -18 мұғалім, санаты жоқ- 11мұғалім.

Бірінші бетпе- бет кезеңін аяқтап, мектепте өткізетін тәжірибе кезеңіне келген мақсатым: 6 апта ішінде мектептегі еңбек тәжірибесі әртүрлі мұғалімдерді қатыстыру арқылы мектеп жүйесін жан – жақты дамыту үшін қажетті білімдер мен дағдыларды үйрете отырып, дұрыс тәсілдерді қолдану арқылы мектеп шеңберінде қажетті өзгерістерді ендіруге ықпал ету. Бірінші аптаның 2 күні мектеп әкімшілігімен сұхбат жүргіздім. Бұл деңгейлік бағдарламалардың түйінді идеяларын және атқаратын функцияларын туралы мектеп әкімшілігі кеңінен таныс. Өйткені менің алдымда 7 әріптесім өз тәжірбиелерін жүргізіп өткен. Сертификаттарын қорғағанадары өз іс- тәжрибелерін атқаруда. Бірінші бетпе-бет кезеңінде алған білімімді «Мектептегі тәжірибе» кезеңінде пайдаланып, өз мектебімнің қай жерде тұрғаны жайлы алғашқы деректерді жинадым. Ол үшін әрине мектеп басшысынан келсімін алдым. Мені мектеп ұжымы құшақ жая қарсы алды. Мектеп басшысы қолдау көрсетіп, екінші бетпе-бет кезеңіндегі іс- әрекетімде теорияны тәжірибемен ұштауға мүмкіндік берді.

Мектеп басшысымен кездесу

Мектепте оқу ісі меңгерушісі болғандықтан мектептегі оқушы саны, оқу үлгерім көрсеткіші менің көкейімді сайрап тұрды. Қазіргі уақытта мектепте -430 оқушы оқып отыр. 2013-2014 оқу жылын 436 оқушымен аяқтап, білім сапасы - 44%, үлгерім- 100% болған. 2011 жылдан бастап 3 жылғы білім сапасына талдау жасап салыстырсам, білім сапасы көтерілудің орнына, төмендеп кеткенін жақсы білемін. Жарғақ құлағым жастыққа тимей, әрбір педагогикалық кеңесте жар сала айтқаныммен қозғалыс болмады.

Мектептің 2011-2014 жылдардағы 3 жылғы білім сапасының салыстырмалы көрсеткіші

2013-214 оқу жылында 24 оқушы мектепті бітіріп, Ұлттық Бірыңғай тестілеуге 24 оқушы да қатысты. Ортақ балл- 63,5 болды. Бұл өткен жылмен салыстырғанда 6 пайызға төмендеп отыр.

Мектептің 2011-2014 жылдардағы 3 жылғы ҰБТ- нің салыстырмалы көрсеткіші

Диаграммадан 3 жылғы ҰБТ нәтижесінің де ортақ балы төмендеп кеткенін байқадым. Мектебіміздегі әр сыныптың оқу- үлгерімінің көрсеткіші жыл сайын төмендеп кетуі, өзімде жинақталған ақпараттардан анық көрініп тұр. Тіпті мықты деген сыныптардың өзінде де осындай жағдай орын алуда.

Мектебіміздің 2014-2015 оқу жылына жасалынған өндірістік жоспарында оқытудың инновациялық нысандары мен әдістерін тәжірибеге енгізу, нәтижеге бағдарланған білім беруді қамтамасыз ету, одан кейін педагог кадрларды ұзақ мерзімді курстарға жіберу, оқушылардың ішкі мүмкіндіктерін ашатын үйірмелер ашу, 12 жылдық білім беруге дайындық жұмыстары, білім сапасын арттыру мақсатында жаратылыстану пәндерін тереңдетіп оқыту, электронды ресурстармен қамтамасыз ету, мектепті жоғары білікті мамандармен қамту, мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың сапасын арттыру және мазмұнын жаңарту, мектептің дерек қорын құру, материалдық-техникалық базаны нығайту мақсаттары көрсетіліп, жоспарланған. Мектептің ұзақ мерізімді жоспарын жоспарлағанда да білім сапасын жақсартудың іс-шара жоспары құрастырылған, сол жоспар бойынша жүйелі жұмыстар атқарылып жатыр. Жоспарда әр оқушымен жүргізілетін жұмыстар, сапалы білім беру әдіс- тәсілдері және әр ай немесе тоқсан сайын оқушының білім сапасын бақылап отыратын бақылау жұмыстар мен мониторинг қарастырылған. Құрастырлған іс –шара жоспардың табысты болуы- мұғалімдердің талмай еңбек етуінде, олай болмаған жағдайда бұл жоспардың пайдасы шамалы демекші, шын мәнінде пайдасы көрініп тұрған жоқ. Қағаз жүзінде бәрі қатып тұр, ал бірақ нәтижелі жұмыс жоқ.

Мектептің қазіргі уақытта алып отырған проблемалық тақырыбы – оқыту үдерісіне жан- жақты дамыған жеке тұлғаны креативті оқытуға бағытталған педагогикалық технологияларды енізу. Осы проблеманың негізінде әр түрлі әдістемелік проблемалар туындайды, сол туындаған проблемалармен мектептегі сегіз бірлестік жыл бойы жұмыс атқарады. Мектеп ұжымының алдында тұрған ең маңызды міндеттердің бірі- мәдениетті, білімді және Қазақстанның өсіп өркендеуіне, жарқын болашағы үшін адал қызмет атқаратын ұрпақ тәрбиелеу.

2012 жылдан бастап ұйымдастырылған деңгейлік бағдарлама аясында үшінші деңгей бойынша 5 мұғалім 3 айлық кәсіби білім жетілдіру курсына өтіп, серификаттарын алып, сондай мақтаныш сезімімен мектебімізге өзгеріп келгені байқалып тұрды. Олардың бойындағы өзгеріс лебі өздерін еркін сезінуінен және үнемі көңілді жүруінен байқалды. Оларға ұжым мүшелері таңданушылық пен қызғаныш сезімімен қарады. Сырт келбеті және мінез құлқы өзгерген бұл мұғалімдердің тізбектелген сабақтар өткізудегі жаңашыл әдіс- тәсілдері айналасындағыларды таңдандырып, қызығушылықтарын оятты. Сыныпта оқушыларды топқа бөліп оқыту, оқушылардың сабақ барысында белсенділік танытпай, өз еркімен отыратын, назардан тыс қалатын бала болмайтындығын және барлық бала өз ойын айтып, пікірін білдіретіндігі дәлелденді. Бұл тіпті алдына ала дайындалған ашық сабақта байқалмайтын құбылыс. Алғашқы кезде жасыратыны жоқ, мектебіміздегі дәстүрлі әдіс- тәсілге төселген мұғалімдер деңгейлік бағдарлама негізінде оқыту әдістемесіне қарсы шыққандары да болды. Себебі менің алдымда үшінші деңгейді оқып келген 5 мұғалімнің сабақтарына қатыса отырып, «ойын ойнап, постер қорғап жүргенде, берілген стандарттағы тапсырмаларды қай уақытта қорғаймыз, ғылыми негізде оқытылатын пәндерге қол емес» деген дауда айтқан.

Мектебімде атқарылған жұмыстарға талдау жасай келе, мектебімнің бастапқы жағдайында оқушылардың жыл сайынғы білім сапасының төмендеп бара жатқаны қатты қапаландырды. Неге бұлай? Не істеу керек? Әрине мен мектебімнің барлық жағдайын білемін деп ойласамда, деректер жинап өз мектебімнің қазіргі уақыттағы ахуалын, жұмыс істеу жағдайын, қай жерде ақсап тұрғанын, ұжым мүшелерінің өзара қарым-қатынасын, дамытуды қажет ететін әлсіз тұстарын анықтау мақсатында жоғарыда келтірген сұрақтарыма жауап алу үшін сауалнама алу керек деп түйдім. Дайын үлгісі бар сауалнаманы бірінші оқушылардан алдым. /Қосымша 1/

Оқушылардан сауалнама алу кезі

Сауалнамада күнделікті өтіп жатқан сабақ процесі, мұғалімдердің қазіргі кездегі қойып жүрген міндеттері, сыныптастар арасындағы өзара сенімдік және қарым-қатынастары, қойылған бағалармен келісулері, топтық жұмыстың ұйымдастырылуы және сыныптағы көшбасшылық туралы сұрақтар алынды. Сауалнамаға 47 оқушы қатысты. 5-7 сынып оқушыларының мектепте оқуға деген құштарлықтары мен белсенділіктері жоғары болды. Өйткені олар мұғалімнің айтқан тапсырмаларын асқан жауапкершілікпен орындайды және мұғалімнен ескерту алу немесе қанағаттанарлық баға алу оларды қатты қапаландырады.

8- 9 сыныпта оқушылардың білім алуға деген қызығушылықтары төмен, себебі мектеп оларды оқу бағытында емес, басқа тұстарымен қызықтырады.

Сауалнама негізінде оқушылардан алынған нақты проблемалар анықталды:
1. Мұғалімдер мен оқушылар арасында сабақ соңында жұмыс сапасын арттыруға көмектесетін кері байланыстың болмауы;
2. Мектепте қалыптасқан жағдай оқуға қызығушылықты арттырмайтындығы анықталды.

3. Мұғалімнің қойған бағасына қанағаттанбайтындықтары

4. Сонымен қатар сабаққа қатысу барысында біраз оқушылардың оқу материалдарын игеруіне оқу мазмұнының күрделілігі және жаңа ұғымдарды қабылдауы қиындық тудыратынын, мұғалім оқытуда оқушылардан салыстыруды, қолдануды, болжауды, құрастыруды жиі талап етпейтіндігі байқадым.

Оқушылардың сабаққа мотивациясының төмен екендігі, олардың ойлау дағдыларын, арттыру және білім алғысы келетіндердің ниетін ынталандыру үшін мұғалімдерді кері байланыс жасауға ықпал ету керектігі бірден сезіндім.

Мектеп ұжымының алдында туындаған өзекті мәселені анықтау үшін сауалнамаға мұғалімдердің мектептегі орны, өз ойының маңызды екені, өзара қарым-қатынасы, оқыту мен оқу тәжірибесіндегі мүмкіншіліктері және көшбасшылық сұрақтары енгізілді. 34 мұғалімнен алынған сауалнамаларда кейбір әріптестер жауапты немқұрайлы жазғандықтан, нақты басымдықтар анық көрінбеді. /Қосымша 2/. Сол себепті дөңгелек үстел ұйымдастырып, оқушы сауалнамасынан түйген мұғалімдердің бағалауы қанағаттандырмайды деген ой төңірегінде зерттеушілік әңгіме жүргіздім. Ол үшін үшінші деңгейді бітіріп келген әріптесімнің сабағынан видеодан үзінді көрсеттім. Бағалаудың түрлерін көрсетіп, пікір талас жүргіздік. Мұғалімдер үшін бағалау дәстүрлі 5 балдық жүйе ғана емес, басқа түрлері де бар екеніне көз жеткізу еді. Кейбір әріптесім әдетте «баға – жазалау құралы» деген ұғым деп санайды екен, себебі оқушыны оқуға мәжбүрлеу үшін осы әдісті қолданатындығын айтты. Мұндай баға сыныптың бағалау журналына түсіп, оқушының пәнге, мұғалімге деген кері көзқарасын қалыптастыруы мүмкін. Ал бір әріптесім тіпті оқушыға көтеріңкі баға қою арқылы баланың пәнге ықыласын арттыруға болады деді. Әрине бұл әдіс бір балаға қатысты үнемі қолданылғанда кері нәтиже беретіні сөзсіз. Оған қоса, мұғалімнен тек жақсы баға алу үшін ғана оқитын балалардың қалыптасу қаупі болса, төмен баға алған балалардың «нашар баға» алуға үйреніп алуы сияқты жағдай орын алуы мүмкін екенін ескермейді. Олай болса, бағаны қалай тиімді қолдануға болады? Бағалау арқылы қалайша оқушылардың оқуға, сабаққа деген қызығушылығын туғызуға, сабақты терең меңгертуге, пән бойынша білімін тереңдетуге болады? Бағалаудың қандай түрлері бар және оларды қалай қолдануға болады? Сонда ғана біз барша мектепті толғандырып жүрген білім сапасын көтеруге жол ашар едік. Осындай сұрақтар төңірегінде жауап іздей отырып, «Оқыту үшін бағалау» тиімді тақырып екеніне көздерін жеткіздім.

Тағы да бір дереккөз ретінде: ІІІ деңгейлік бағдарламамен таныс әріптестерімнің сабақтарын қоспағанда, басқа әріптестерімнің сабағына қатысу барысында олардың сабақ беру әдістемесі мен сабақ жоспарларына, сынып журналдарындағы бағалау мөлшеріне кәсіби талдау жүргізе отырып, оқыту мен оқу үдерісінде кері байланыстың назардан сырт қалғанын, тіпті кейбір әріптесімнің «кері байланыс» ұғымымен мүлдем таныс емес екеніне көзім жетті. Деңгейлік бағдарлама туралы курсты оқымай тұрғандағы менің де әріптестерім сияқты сын тұрғысынан ойлау, кері байланыс деген ұғымдардан мүлдем алыс едім. Иә, ІІІ деңгейлік курсты оқыған әріптестерімнің сабақтарына қатысқан кезде тек топтық жұмысты ғана байқап жүрген сияқтымын.

Мектебімізде тәжірибеге түбегейлі өзгерістер енгізу туралы шешім қабылдар алдында ата-аналардың да пікірі ескеріледі. Ата- аналар жиналысында ата-аналардан да сауалнама алынды. Сауалнама нәтижесін сараптағанда: ата-аналардың басым көпшілігі мектепте балаларына білім беруде мұғалімдердің дәстүрлі сабақ беруіне қанағаттанбайтындығы, мектепте тәртіпке байланысты келеңсіз жағдайлардың балаларының білім алуына кедергі келтіретіндігі, қажетті ақпараттың уақытылы берілмеуінен, балаларының сабаққа деген мотивациясы төмен екендігі және мектеп пен ата-аналардың арасындағы байланыс өз дәрежесінде еместігі айқындалды. Менің мектебімнің ата-аналарымен Финляндия, Жапония елі оқушыларының ата-аналары арасында балаға деген жауапкершілік айырмашылығы білініп тұр. /Қосымша 3/.

Мектеп тәжірибесіне өзгеріс енгізуде оқушылардан, ата- аналардан, мұғалімдерден алынған сауалнама нәтижесінің сандық өлшемі бойынша мынадай қорытындыға келдім. Негізі орта сынып оқушыларының оқуға деген қызығушылықтарын арттыруда оқытудың жаңа әдіс- тәсілдерін пайдалану және бағалаудың түрлі тәсілін қолдану керек. Бақылау жүргізу кезінде мен кейбір факторлардан мұғалім тарапынан оқушыларды мадақтаудың жеткіліксіздігі, қатаң бақылау мен бағалау оқушылардың ішкі мотивациясына кері әсерін тигізіп жатқанын байқадым. Сол себепті мен назарымды оқытудың бағалауға байланысты стратегиясына аудардым. Менің ойымша бұл тақырып ең маңызды және қызықты, себебі мектептегі тәжірибе кезінде сабаққа қатысу барысында бағалауға байланысты проблемаларға кездестім.

Сол себепті, «Бірлескен оқытуда оқыту үшін бағалау арқылы оқушылардың оқуға деген қызығушылықтарын ояту» тақырыбында жұмыс істеуді таңдадым. Мен әдістемелік кеңесте бірінші деңгей бағдарламасының мақсат міндеттерімен қатар түйінді идеялары жайында таныстырылым өткіздім. Бұл таныстырылымға 39 мұғалім қатынасты және «Неге өзгеруіміз қажет?» тақырыбында ой бөлістік. Қатысқан мүғалімдер 3 топқа бөлініп, бірінші топ «ХХІ ғасыр мұғалімі қандай болу керек?», екінші топ «ХХІ ғасыр оқушысы қандай болу керек?», үшінші топ «ХХІ ғасыр мектебі қандай болу керек?» тақырыптарына постер қорғады.Бұл таныстырылмда бірінші бетпе- бет кезеңінде алған білімім мен видео және әртүрлі бейне қойылымдарды пайдаландым. Әдістемелік кеңес ешқандай мұғалімге қысым көрсетілмей еркін, таза шығармашылық жағдайында ұйымдастырылды. Өткізілген іс- шараның нәтижесінде өздерін толғандырып жүрген сұрақтарына жауап алды. Бір- бірінің пікірлерін тыңдап, топта бірлесіп жұмыс атқарудың технологиясын игерді. Ақырында кері байланыс жүргізу арқылы мұғалімдер өзгеріс жасауды өздерінен бастауды түсінді.

Топтық жұмыс Топ мұғалімдері «ХХІ ғасыр оқушысы қандай

болу керек?» тақырыбында постер қорғауда

Нәтижесінде басым көпшілігі өзгерістер енгізуге қарсылықтары жоқ екенін және өз тараптарынан жаңашыл мұғалімдерге қолдау көрсететіндіктерін білдірді.

Менің бастамашыл тобым, тәжірибелі ұстаздар және оқу ісінің әдістемелік меңгерушісі сауаланамада алынған сандық нәтиже бойынша бастарын қосып, мектепті дамыту жоспарына өзгерістер енгізді. Одан кейін сол қайта өңделген мектепті дамыту жоспары негізінде коучинг сабақтарында менің әріптестерім өздерінде кездескен проблемаларды тауып және оларды шешу жолдарының тиімді тәсілін іздестіру керектігін түсінді. Ұйымдастырылған коучинг сабақтарына мектеп әкімшілігінің тікелей қатынасып отыруы жұмыстың оң нәтиже беруіне көмектесті. Әріптестерім коучинг сабақтарына қатынасып қана қоймай, жағдаяттарды бағалап, белсенді қатысушы бола білді. Табысты жемісін беретін түйінді ойлар айтылды. Кері байланыс жасағанда мұғалімдер неге өзгеру керектігін сезініп, атқарылған жұмыстардың өздерін өзгертуге кішкене де болса септігін тигізгенін баяндапты. Мақсатты құрылған жаңа үлгідегі коучингтардан кәсіби іс –тәжірибесін дамытатын және көкейлерінде шешілмей жүрген ойларына түрткі болатын іс- әрекеттерді ала алды. Бұрыңғы дәстүрлі өткізілетін семинарлардың заманы өткеніне көздері жетті. Сәтті өткізілген коучингтардан әріптестерім сондай көздері жанып, жаңа энергиямен қуаттандырылғандай болды. Мен де титтей болса да мектебімдегі әріптестеріме өз алған біліміммен бөлісіп, көкіректеріне жаңалықтың ұшқынын жаға білгеніме қатты қуандым. Осы коучингтардан алған дағдыларды бойларында қалыптастыру үшін әр мұғалім өзінің өткізіп жүрген сабақтарына сын көзбен қарап, сабағын бірлесіп жоспарлаудан бастауы керек деп ойлаймын. Оқытудың деңгейлік бағдарламасы тәсілі негізінде белсенді әдіс-тәсілдерді менің мектебім тосырқамай қабылдайды деп ойлаймын. Әлем өзгерді – мен де өзгердім - енді менің мектебім де сөзсіз өзгереді!

Қосымша 1 /оқушылардан алынған сауалнама/ Қосымша 2/мұғалімдерден алынған сауалнама/

Қосымша 3 /Ата- аналардан алынған сауалнама/