"Қазақ тілі мен әдебиеті сабақтарында ерекше білім беру қажеттіліктері бар балаларға жеке көзқарасты іске асыру"

ҚОӘББ «Лисаков қаласы білім бөлімінің мектеп-лицейі»

коммуналдық мемлекеттік мекемесінің

қазақ тілі мен әдебиеті мұғалімі

Сарсенбаева Айсұлу Бахтияровна

Қазақ тілі мен әдебиеті сабақтарында ерекше білім беру қажеттіліктері бар балаларға жеке көзқарасты іске асыру

I. Қызықтыру кезеңі

Білім берудегі инклюзия - бұл ерекше қажеттіліктері бар балаларды жалпы оқу үдерісіне қосу процесі. Әлемдік тәжірибе оқытудың инклюзивті форматы ерекше қажеттіліктері бар балалар мен басқа оқушылар арасындағы қабылдау, түсіну және өзара көмекке негізделген ынтымақты, жанашыр және серіктес ортаны құрудың ең тиімді жолы екенін көрсетеді.

Білім берудегі инклюзия оқу орындарына мыналар үшін енгізіледі:

• Ерекше қажеттіліктері бар балалардың білімге кедергісіз қол жеткізуін және қабілеттерінің толыққанды дамуын қамтамасыз ету;

• Ерекше білім беру қажеттіліктері бар балаларды сараланған психологиялық-педагогикалық сүйемелдеуді қамтамасыз ету;

• Ерекше қажеттіліктері бар балаларда табиғи әлеуметтік бейімделу үшін кеңістік жасау;

• Гуманитарлық педагогика принциптерін іске асыру;

• Жалпы білім беретін оқу орындарында оң микроклимат құру және ерекше қажеттіліктері бар балалар мен басқа оқушылар арасындағы белсенді тұлға аралық қарым-қатынасқа ықпал ету.

Қазіргі уақытта ерекше білім беру қажеттіліктері бар балалар жалпы білім беретін мектепте оқи алады. Ол жақсы ма, жаман ба? Бір жағынан, бұл балалар өздерін кемшілік сезінуді тоқтатады, бүкіл әлемнен алшақтайды, құрдастарымен сөйлесе алады, достарын таба алады. Екінші жағынан, сыныпта мұндай баланың болуы мұғалім үшін өте ыңғайлы емес. Мұндай балалар үшін сабақтың жалпы қабылданған формалары әрдайым қолайлы бола бермейді, сондықтан біз осындай балалармен жұмыс істеудің басқа әдістері мен формаларын іздеуіміз керек. Көбінесе біз мұндай балалар туралы ұмытып кетеміз (әсіресе сыныпта мықты балалар болса) немесе бос емес болғандықтан, олармен жалпы жұмыс жасаймыз. Қандай да бір нәтиже алу үшін мұндай балаға жеке қарау керек. Ерекше білім беру қажеттіліктері бар балалармен жұмыс істеу тек арнайы әдістерді ғана емес, сонымен қатар мұғалімнің үлкен әдептілігін талап етеді. Ерекше білім беру қажеттіліктері бар балаларда визуалды есте сақтау қабілеті төмен, сөйлеу қабілеті нашар дамыған, сөйлеу сөздіктің кедейлігімен және грамматикалық құрылымдардың қарабайырлығымен, шашыраңқы зейінмен, өте әлсіз оқу техникасымен, ақыл-ой әрекетінің сапасыздығымен, өте ұйымдастырылмағандығымен ерекшеленеді. Ерекше білім беру қажеттіліктері бар балалармен жұмыс жасауда белсенді қолданылатын көптеген әдіс-тәсілдер мен технологиялар бар. Менің ойымша, ең тиімді және қызықты технологиялардың бірі - скрайбинг технологиясы.

IІ. Мағынаны ажырату кезеңі

Скрайбинг - оқу материалын визуализациялаудың заманауи технологиясы.

Скрайбинг - бұл тақырыпты түсінуге және есте сақтауға көмектесетін шағын суреттер мен эскиздер. Рефераттардан айырмашылығы, скрайбинг диаграммалар мен сызбалар арқылы ақпаратты еске алуға, түсінуге, жаттауға көмектеседі.

Скрайбинг - бұл әңгімеге қоса иллюстрациялар жасау әдісі. Бұл термин ағылшын тілінен «эскиздер жасау» деп аударылады. Скрайбингтің авторы ағылшын суретшісі Эндрю Парк болып саналады. Сөйлеу барысында «жылдам» жазбалар назар аударуға, ақпаратты жақсы сіңіруге және есте сақтауға көмектесті.

Осы саладағы маман әдетте СКРАЙБЕР деп аталады, ал Скрайбер жасаған жобаны – СКРАЙБ, деп атайды.

Скрайбингтің мысалдары кез келген кескіндер мен визуалды кескіндер болуы мүмкін:

• суреттер;

• фотосуреттер;

• кестелер;

• жапсырмалар;

• презентациялар;

• инфографика;

• бейнелер.

Бала кезімізде біз бәріміз аздап «скрайбер» болдық. Біз жазудан гөрі сурет салуды үйрендік. Олар қарапайым суреттерді суреттеп, ата-аналарына көрсетіп, мұның не екенін түсіндірдік. Осылайша, біз өз басымыздағы ақпаратты басқа адамдарға жеткізуге тырыстық. Біз өскен кезде не болды? Біздің көпшілігімізде тек суретшілер сурет сала алады деген стереотип бар. Дұрыс па? Жоқ. Біз бәріміз мәтінмен емес, суреттермен ойлаймыз.

Теңіз туралы ойланғанда, сіз нені елестетесіз: «теңіз» сөзін немесе теңіз суретін?

Скрайбинг технологиясы ерекше білім беру қажеттіліктері бар балалармен жұмыс жасауда өте жақсы қолданылады. Қазақ тілі мен әдебиеті сабақтарында мәтінмен жұмыс істегенде, оқу, сөйлеу дағдыларын пысықтағанда мен Скрайбингті қолданамын. Бұл технология әсіресе ерекше білім беру қажеттіліктері бар балалармен жұмыс жасауда жақсы қолданылады. (ерекше білім беру қажеттіліктері бар балалармен жұмыс жасауда скрайбинг технологиясының қолдану жолдары туралы бейне сабақтарды көрсету)

Мұғалімдермен топтық жұмыс өткізу

Мұғалімдердің әр тобына мәтін ұсынылады. Қатысушылар мәтінді оқып, оқыған ақпаратты қағазға түрлі-түсті қарындаштарды немесе фломастерлерді пайдаланып, 1 минут ішінде суреттер арқылы бейнелеуі керек. Осыдан кейін суреттер арқылы мәтіннің мазмұнын айтып береді.

1-ші мәтін (4 сынып)

Талғат Мұсабаев – қазақтың екінші, әлемнің 309-шы ғарышкері. Ол бір ай ішінде бес рет (30 сағат 8 минут) ашық ғарышта болған сапары үшін Гиннестің рекордтар кітабына енген. 2001 жылғы сапарында Талғат алғашқы ғарышкер-турист Деннис Титомен бірге ұшады. Ғарышта Титоның денсаулығы нашарлап, оған екпе салады. Стансыда басын жаралап алған кезде емдеп, тігеді. Осыдан кейін Талғат Мұсабаев ғарышкерлер арасында «ғарыш хирургі» деген атқа ие болады.

2-ші мәтін (5 сынып)

Қазақстанның көрікті жерлерінің бірі – Ақсу-Жабағылы қорығы. Қорық Талас Алатауының етегінде орналасқан. Бұл қорық 1962 жылы мемлекет қайраткері – Тұрар Рысқұловтың ұсынысымен құрылған. Қорықта аң құс, шөп, гүлдер қорғалады. Қорықта алманың 20 шақты түрі өседі. Олардың бәрі – Алматы апортының ең жақын туысы.

3-ші мәтін (6 сынып)

«Астана Опера» опера және балет театры Қазақстанның елордасы Астана қаласында Есіл өзенінің сол жағалауында орналасқан. «Астана Опера» 2013 жылы ашылды. Театр өзінің алғашқы маусымын М.Төлебаевтың ұлы туындысы «Біржан-Сара» операсымен ашты. «Астана Опера» - алыптығы мен техникалық мүмкіндіктері бойынша әлемдегі үшінші опера театры. Театрдың бас залы 1250 орынға есептелген.

4-ші мәтін (7 сынып)

ЭКСПО – бүкіләлемдік бірегей көрме. Ол 1851 жылы Лондонда өткен бірінші бүкіләлемдік өнеркәсіп көрмесінен бастау алған.

Қазақстан 1997 жылдан бастап Халықаралық көрмелер бюросына мүше болды. Ал 2017 жылы Астана қаласында ЭКСПО-2017 халықаралық көрмесі өткізілді. Көрмеге дүниежүзіндегі ғылым мен техниканың жетістіктері қойылды. Көрме қатысушыларға әлемнің экономикалық, технологиялық және мәдени жетістіктерімен танысуға тамаша мүмкіндік берді.

Әр топ өз шағын жобасын қорғайды.

IІІ. Ой толғанысы

«Сабақ беру – үйреншікті жай ғана шеберлік емес, ол – жаңадан жаңаны табатын өнер» - деген екен Жүсіпбек Аймауытов. Сондықтан қазіргі таңда оқушыларға саналы тәрбие мен сапалы білім беру ісін жаңа талап тұрғысынан өзгертіп, оқыту тәсілдерін үнемі жетілдіріп отыруға әр мұғалімнің басты міндеті деп есептеймін.

Рефлексия

Мұғалімдер стикерлерге ұсынылған ақпарат туралы өз ойларын жазады.

- Маған түсінікті/түсініксіз болды …

- Мен өзіме аламын/алмаймын …