Ол ?мірді сырлап бояу?а, о?ан ажар, т?р беруге, оны ?шекейлеп ?рнектеуге е?бек етеді.»
Баубек Б?л?ыш?лы.
1. ?сен тал кептірілген со? от жа?ып, ?уелі ж?мырт?аны от?а салып пісірді.
2. С?йтіп екеуіні? арасына от жа?алы? деседі ?ыры? у?зір.
3. Жа?а саба?. Т?ра?ты тіркестер.
v Мысалы: О?у инемен ??ды? ?аз?андай(?иын)
v К?зі ашы?(о?ы?ан), к?кірегі ояу(сапалы) азаматтар елге ?ызмет етеді.
v Бірінші с?йлемдегі «о?у инемен ??ды? ?аз?андай» деген т?ра?ты тіркестер т?тас бір ма?ынаны білдіріп, ?андай деген бір с?ра??а жауап беріп, с?йлемде баяндауыш ?ызметін ат?арады.
v Екінші с?йлемдегі «к?зі ашы?», «к?кірегі ояу» деген т?ра?ты тіркестер де т?тас бір ма?ынаны білдіріп, ?андай деген бір с?ра??а жауап беріп, с?йлемде біры??ай баяндауыш ?ызметін ат?арады.
Берілген с?йлемнен т?ра?ты тіркесті
тауып, ма?ынасын аш.
?ыл ?тпестей татулы?ты бір ашу?а сатпайы?. Ол ??гімеге араласпай, аузын бу?ан ?гіздей т?рды да ?ойды. Ел аузына ?а?па? болып к?рші, біра? ол ?олы?нан келмейді.
Жа?а?ы с?здері? т?бемді к?кке жеткізгендей болды. Бастап?ы с?зден беті ?айтып ?ал?ан ?й иесі еш н?рсе де с?рай алмады. Екі ел тонны? ішкі бауындай к?й кешті.?ас?ырды к?ргенде Жандосты? ж?регі тас т?бесінен шы?ты. Канал ?азылады дегеннен, Сырбайды? ?уанышы ?ойнына сыймады.
Мен ?артты? терісіне сыймай отыр?анын к?рдім. ?шеуі ?осылып алып, ?йді басына к?терді. ?алада?ы баласы к?птен ат ізін салмады.
Сабақтың барысы. 1. Ұйымдастыру. 2. Сабақтың мақсатын қою. «Адам- өз өмірінің суретшісі.
Ол өмірді сырлап бояуға, оған ажар, түр беруге, оны әшекейлеп өрнектеуге еңбек етеді.»
Баубек Бұлқышұлы.
1. Үсен тал кептірілген соң от жағып, әуелі жұмыртқаны отқа салып пісірді.
2. Сөйтіп екеуінің арасына от жағалық деседі қырық уәзір.
3. Жаңа сабақ. Тұрақты тіркестер.
Мысалы: Оқу инемен құдық қазғандай(қиын)
Көзі ашық(оқыған), көкірегі ояу(сапалы) азаматтар елге қызмет етеді.
Бірінші сөйлемдегі «оқу инемен құдық қазғандай» деген тұрақты тіркестер тұтас бір мағынаны білдіріп, қандай деген бір сұраққа жауап беріп, сөйлемде баяндауыш қызметін атқарады.
Екінші сөйлемдегі «көзі ашық», «көкірегі ояу» деген тұрақты тіркестер де тұтас бір мағынаны білдіріп, қандай деген бір сұраққа жауап беріп, сөйлемде бірыңғай баяндауыш қызметін атқарады.
Берілген сөйлемнен тұрақты тіркесті
тауып, мағынасын аш.
Қыл өтпестей татулықты бір ашуға сатпайық. Ол әңгімеге араласпай, аузын буған өгіздей тұрды да қойды. Ел аузына қақпақ болып көрші, бірақ ол қолыңнан келмейді.
Жаңағы сөздерің төбемді көкке жеткізгендей болды. Бастапқы сөзден беті қайтып қалған үй иесі еш нәрсе де сұрай алмады. Екі ел тонның ішкі бауындай күй кешті.Қасқырды көргенде Жандостың жүрегі тас төбесінен шықты. Канал қазылады дегеннен, Сырбайдың қуанышы қойнына сыймады.
Мен қарттың терісіне сыймай отырғанын көрдім. Үшеуі қосылып алып, үйді басына көтерді. Қаладағы баласы көптен ат ізін салмады.
Суретпен жұмыс.
Қабағынан қар жауып, ақ қар, көк мұзда, суық көзбен қарады
Жылауық күздей, балапанды күзде сана, жүзі күңгірт тартты, түнере қалды
Көңілі көктемдей, май тоңғысыз, көгеріп көктеді, жапырағын жайды.
Аспан айналып жерге түскендей, жаны жаз, жағасы жайлау
Кітаппен, дәптермен жұмыс
111-жаттығу. 1.Төмендегі тұрақты тіркестердің қайсылары антонимдік қатар, қайсылары синонимдік қатар құрап тұрғанын табу.
113-жаттығу.
1.Тұрақты тіркестерді теріп жазу.
2.Мәтіндегі тұрақты тіркестерді олардың синонимдерімен ауыстырып жазу.
3.Тұрақ ты тіркестерді қолдана отырып, шағын мәтін құрап жазу(шығармашылық жұмыс).
Тұрақты тіркестерді сәйкестендір
1) Қас пен көздің арасында батыр
2) Ер жүрек өкіну
3) Мойыны жар бермеді момын
4) Бармағын тістеу жолы болу
5) Қой аузынан шөп алмас лезде,тез,жылдам
6) Тасы өрге домалау ерінді
Мысалдар
Эвфемизм
Дисфемизм
Тұрақты тіркес
1.Жүрек жұтқан
2.Өсекші
3.Ит өлген
4.Соқыр
5.Аяғының сылтымасы бар
6.Жерге кіре жаздады
7.Бармағын тістеу
8.Аузы жеңіл
9.Топас
10.Құлаққа ұрған танадай
11.Сөзуар
12.Саңырау
13.Кірерге тесік таппау
14.Мұрнын көкке көтеру
15.Қолы ашық
Үйге тапсырма:
112-жаттығу.
Әдеби кейіпкерге фразеологиялық тіркестерді пайдаланып, мінездеме жазу.
