?зiн-?зi тану саба?ыны? жоспары
Мектеп ?.?ойдосов атында?ы орта мектеп.
Мерзiмі 13.12.15.
№ 10
Та?ырып: Адал досты?
??ндылы? Ішкі тынышты?
?асиеттер сыпайылылы?, шыдамдылы?, ашуланбау
М??алiм Ералина ?сем Серикбай?ызы
Класс 4
О?ушылар саны 10
Саба?ты? ма?саты:
О?ушыларды? ?зара адал досты? ?арым ?атынаста болуы ?шін шынайы, жаны таза, адал досты?ты ?алыптастыру ар?ылы ішкі тынышты? ??ндылы?ын т?сіндіру.
Міндеттері:
-Білімділік:Жа?сы к??іл к?йді? адами ?арым- ?атынаста алатын орны туралы т?сінік беру;
-Дамытушылы?:Сыпайылылы? сезімдерін ж?не адамгершілік ?асиеттерін дамыту
-Т?рбиелілік: Досты?ты ?адірлей білу ар?ылы шыдамдылы? пен т?ртіпке, адалды??а ?йрету;
Ресурстар:(??ралдар, м?лiметтер)
Саба? барысы:
- ?йымдастыру кезе?i.
Тынышты? с?ті. «Орман?а саяхат»
Музыка ?уені жаймен ?осылып сыныпта тынышты? орнайды
- ?й тапсырмасын тексеру. «Жа?сы с?з –жан?а ?уат».
О?ушылар ?йден дайындап келген ж?мыстарын ?ор?айды. ?р о?ушы ?з ойларын орта?а салады. Бірі ?стазына арна?ан ?ле?ін о?ыса, екіншісі сал?ан суретіні? мазм?нын ашып береді.
Саба? барысын талдау:
- Д?йекс?з.
«Айнымас досы бар адам-е? ба?ытты адам»
(халы? даналы?ы)
(1-ші ?ыздар, 2-ші ?лдар, 3-ші б?ріміз хормен айтамыз)
- ??гiмелеу
М??алім сыйы
БАЙ МЕН ЖАРЛЫ БАЛАСЫ
Асан деген бай баласы, ?сен жарлы баласы – екеуi ??рдас екен. Бiр к?нi ел к?шкенде ?ыр астында ойнап ж?рiп, ескерiлмей, екеуi ж?ртта ?алыпты. Бiр мезгiлде ?йге баралы? деп келсе, ауыл жо?, ??р ж?рты жатыр. Асан ай?ай салып, жылай бастады, ?сен ойланып т?рды да айтты:
– Жыла?анмен еш н?рсе ?нбес. К?шкен ауылды iздеп табалы?.
Ж?ртта бiр к?зi сын?ан ине жатыр екен, оны алды ж?не бiр пыша?ты? сыны?ын, бiр-екi уыстай ?ыл тауып, оны да алды. Сонан со? ауылды? ж?ртын айнала ж?гiрiп ж?рiп, к?штi? кеткен с?рлеуiн тауып, сол с?р-леуге т?сiп ж?ре бердi.
Бiраз жер ?ткен со? с?рлеу екi айрылды. М?ны к?рiп Асан жылай бастады:
– Ендi ?айсысына т?семiз, – деп, ?сен ?арап ж?рiп, бiреуiне т?стi:
– Мынау с?рлеу, б?гiн ж?рген к?штi? с?рлеуi екен – малды? жас тезегi бар, – дедi.
Бiраз жер ж?рген со? Асан ?арным ашты деп жылады. ?сен ?ндемей келе жатса, екеуiнi? алдынан бiр ?йрек ?шып, ?замай ?асына ?онды. Асанны? онымен iсi болмай ж?ре бердi. ?сен ж?гiрiп барып сипалап ж?рiп, ?йректi? орнынан алты ж?мырт?а тапты. Асан ?уанып ж?мырт?аны алайын деп едi, ?сен алдырмай:
– Жолдан адасып к?п к?н ж?рсек, бiзге тама?, керек болар, ?йректi де ?стап алайы?, – дедi.
Асан айтты:
– ?алай ?стаймыз? ?сен:
– Мен ?кемнi? ?ста?андарын к?рiп едiм, – деп, мана?ы ж?рттан тауып ал?ан ?ылдан есiп т?за? iстедi де, оны апарып ?йректi? ?ясына ??рды. М?нан со? Асанды ша?ырып алып, екеуi бiр таса жерге, ?алы? ш?птi? арасына барып жатты. К?п ?замай-а? ?йрек ?айта ?шып, жан-жа?ында адам к?рiнбеген со?, ?ясына келiп ?онды. Бiтегенеден со? ?сен т?регелiп, ж?гiрiп ?я?а барып едi, ?йрек ?ша алмай далбырлады да ?алды; ?араса, ?йрек мойнынан т?за??а iлiнiп ?ал?ан екен.
?йректi Асан:
– Тiрi алып, ойнап баралы?, – дедi. ?сен айтты:
– Жо?, ?кем: ?йрек, ?аз адал ??стар, м??тажды?та ??дайта?ала б?ларды адам?а алып, тама? етуге б?йырады, бiра? тiрiдей байлап-матап ?уре ету обал деп айтушы едi, ?уре етпей бауыздап алалы?, – деп, мана?ы ж?рттан тауып ал?ан пыша?ты? сыны?ымен бауыздап алды.
– М?нан со? келе-келе жатып, т?с ау?ан уа?ытта, екеуi бiр ?зен-суды? бойына жеттi. Су iшiп сусындарын ?андыр?ан со? ?сен айтты:
– Ендi бiр тама? пiсiрiп желiк. Асан:
– От жо?, не?ылып пiсiрiп желiк? – дедi.
?сен ?ндемей су жа?алап ж?гiрiп кетiп, бiр ша?па? тас тауып ?келдi ж?не шапаныны? бiр кiшкентай жыртыл?ан жерiнен аз ?ана ма?та суырып алып, оны тасты? ?стiне ?ойып, б?рiн барма?ына ?ана ?атты ?ысып т?рып, мана?ы пыша?ты? сыртымен тас?а ?атты ?рып едi, от шы?ып, ма?та т?танды; сонан со? айналасына аз ?ана тезек ?гiп салып, ?сен ?зi отты ?рiп т?тандырып жатып, Асанды ?у тал жинап алып кел деп жiбердi. Тал келтiрiлген со? от жа?ып, ?уелi ж?мырт?аны от?а салып пiсiрдi; онан со? ?йректi? ж?нiн ж?лып, б?тарлап, бiр талдан iстiк iстеп, ?йректi от?а ?а?тады. Пiскен со? екеуi де жесiп, тойып алысты.
Тама?ы той?ан со? к??iлiнен уайымы шы?ып, Асан су жа?алап ж?гiрiп кеттi, бiр мезгiлде дауыстады:
– ?сен, ?сен! Мынау тайыз жерде балы?тарды ?арашы! – деп.
?сен о?ан ?арамай бая?ы ж?рттан тап?ан иненi от?а салды. Ине бiраздан со? отты? к?шiмен ерiп, ?ызарды,
сол уа?ытта пыша?пен иненi алып, ептеп идi, ?арма? iстедi.
Сонан со? Асанды ша?ырып:
– Сен шегiртке тере бер, – дедi де, ?зi мана?ы ?ылдан есiп ?арма??а бау iстеп байлап, талдан кесiп о?ан сап iстедi. С?йтiп, ?арма?ы ?бзелiмен даяр бол?ан со?, ?сен су?а барып, Асанны? жи?ан шегiрткесiн жемге шаншып, ?арма?ын су?а салды. Су ?демi, айнадай таза су екен, iшiндегi ойна?ан балы?тары к?рiнiп ж?ре-т??ын. ?уелi шаба?тар келдi, бiреуi бiр, екеуi екi жемдi иiскеп, тиiп-?ашып, ж?л?ып ?тiп ж?рдi. С?йтiп т?р?анда шаба?тар д?ркiрей келiп ?ашты. ?араса, бiр шортан келген екен. Ол шортан жемге де ?арамай, т?каппарланып жайымен б?л?а?дап ?тiп ж?ре бердi. Шортан ?ткен со? мана?ы бытырап кеткен шаба?тар та?ы жалма-жан жиылып келiсiп, жемнi? айналасында ойнап, бiрiн-бiрi ?уып, жемге де тиiп-?ашып, со?ып ?тiп ж?рдi. С?йтiп т?р?анда, шаба?тар ж?не д?ркiрей ?ашып, жо? боп кеттi. ?араса, бiр б?лек алаб??алар келген екен, жемдi е? б?рын к?рген бiреуi то?талмастан келiп асап келiп ?ал?анда, ?сен ?арма?ты тартып алып, оны шы?арып тастады. Сол ?алыпша ?сен бiрталай алаб??а алды.
Балы?ты? алын?ан ?ызы?ына айналып т?рып, балалар к?ннi? кешке таянып ?ал?анын а??арма?ан да екен. Бiр мезгiлде ?сен к?нге ?арап:
– Ањ, к?н кеш боп ?алыпты ?ой, жары?та ?ткел тауып алайы?, – деп, ?арма?пен ал?ан балы?тарын бiреуiнi? шапанына орап алып, мана?ы ша?па? тасын ж?не сабы-бауымен ?арма?ын да ?алдырмай алып, ендi ?ткел iздестi. Б?л турада ?сен кiдiрместен, мана?ы ?здерiнi? т?сiп келген с?рлеудi? ?ткен жерiн тауып алып, сол жерден ?те шы?ты.
Бiраз ж?рген со?-а? к?н кеш болды ж?не бiраздан со? ымырт жабылып, жол к?рiнбедi. Т?н бол?ан со?, балалар екеуi де ?ор?айын дедi. С?йтсе де ?сен сыр бiлдiрмей ендi ж?рсек адасармыз деп то?тады, тезек терiп от жа?ты. Бiраз отыр?ан со? Асан к?ндiз к?п ж?рiп шарша?ан бала, ?йы?тап ?алды. ?сен ойлады: ?кем айтушы едi: «елдi жердi? ?рысы, далалы жердi? б?рiсi болады» деп, ?йы?тамай от?а к?ндiзгi ал?ан балы?ын пiсiрiп, ермек етiп отыра бердi; есiтуi бар едi: от жа?ып отырса, ?ас?ыр келмейдi-мiс деп. ?арап отырса, бiр мезгiлде бiр топ киiк келдi. Олар анадайдан одырайып ?арап т?рып-т?рып, ?з-?зiнен ?ркiп ж?нелдi. Бiраздан со? ??лын, тайы бар бiр ?йiр ??лан келдi; ай?ыры алдында басын тiкшитiп, ??йры?ын шаншып, ос?ырынып, ?згелерi та?данып ?арап т?рды-т?рды да, олар да ша-уып ж?нелдi. Бiр мезгiлде жа?ын жерде ?ас?ыр ?лыды; алысыра?та ?гiз-ша?ала адамша шы??ырып, бiресе жыла?ан балаша, бiресе ?ар?ылдап к?лген адамша, ?р т?рлi дауыс?а салды. ?сен т?йсiнi?кiреп, бойы м?здап, ?олына мана?ы ?арма?ты? тая?ын ?ысы??ырап ?стап ж?не отыра бердi. С?йтiп, ?р жануарларды к?рiп ж?не отты? жары?ына жиыл?ан ??рт-??мырс?а, к?белектердi ?арап, б?л к?белек, ?о?ыздар неге к?рiне ?лiм iздеп от?а т?се бередi екен деп, ?р т?рлi ойлар?а ?алып, с?йенiп жатып, та?ды атырды. К?ншы?ыста та? ?уел алтынмен боя?андай ?ызарып, жан-жа??а жайыла-жайыла барып, а?ыры ?ызылы тарап а?ара баста?анда, ?сен Асанды да оята бастады: «Ж?рер уа?ыт болды», – деп. Асан далада екенiн ?мытып, ?йдегi ?алыбынша, жуы? арада оянбай ы?ырсыса да, ?сен ?оймай оятып алып, ?асына ертiп жол?а шы?ысты.
К?н с?скеге шейiн ж?рiп отырып, с?скеде с?рлеу бiр ?ата? шо?аттау жерге т?сiп к?рiнбей кеттi. Балалар ендi ?ай жа??а ж?рерiн бiлмей да?дарып т?рды. С?йтiп, жан-жа?ына ?арап т?рса, iлгергi алдында бiр биiк ?ыр ?стiнде, ?лкен мола к?рiндi. Сонда ?сеннi? ойына ?кесiнi? с?зi т?стi: далада ж?рiп адасса?, молалы жерде су болады, сулы жерде ел болады дейдi екен. Сол а?ыл бойынша ?сен Асанды ертiп, мола?а ?арай ж?рдi. Мола?а жа?ындап келгенде, ?а??ылда?ан ?азды? даусы шы?ты. ?сен ендi бiлдi жа?ын жерде к?л бар екенiн, оны? ?шiн ?аз сусыз жердi мекен етпейдi. Келiп екеуi ендi молалы ?ыр?а шы?ты, ?араса, ?ырды? жы?ылар асты ?лкен к?л екен, к?лдi? айналасы да, iшi де жы?ылда?ан мал; жа?асында?ы жiбектей жапырыл?ан к?корай ?ора-?ора ?ой мен жыл?ы, жыл?ыны? бiр парасы к?л iшiне кiрiп, белiнен ??ра??а кiрiп т?р, ендi бiр жа? жа?асында?ы сорта?да бiр топ т?йе жатыр. Б?ларды к?рiп, балалар ?ырдан т?сiп, ж?гiрiп мал?а келдi. Келсе ?з ауылдарыны? малы екен. Малшылар Асан, ?сендi к?рiп, олар да ?уанып, бiреуi ?ке-шешелерiнен с?йiншi с?раймыз деп шауып кеттi, ?згелерi балаларды ат?а мiнгiзiп, ауыл?а алып ж?рдi. Жолда келе жатып малшылар айтты:
– Сендердi? ж?ртта ?ал?аны?ды бiлiп, кешеден ауылды? жан бiткенi iздеуге кетiп едi, – деп.
На? бесiн мезгiлiнде балалар аман-есен ?йлерiне келiп, ?ке-шешелерiне ?осылды дейдi.
С?ра?тар:
- Мазм?ны бойынша с?ра?тар
1.??гіме не туралы?
2.Асан ?андай бала?
3.Ертегідегі ?ай кейіпкерді? іс –?рекеті ?нады?
- ??ндылы?ын ай?ындайтын с?ра?тар
1.?сенні? ?андай ?асиеті ар?ылы балалар ?ке –шешесімен табысты?
2.Шыдамдылы? т?бі неге жеткізеді екен?
Асан мен ?сенні? арасында ?андай досты? ?асиеті бай?алады?
- ?мірмен байланысты с?ра?тар
1.Ал, балалар, сендер Асан мен ?сенні? орнында болса?дар не істер еді?дер?
2.Досы?а ?иын с?тте ?андай к?мек к?рсетер еді??
