"Ш?мші ?алдая?ов - ?аза? вальсіні? королі"

Саба?ты? та?ырыбы: «Ш?мші ?алдая?ов – ?аза? вальсіні? королі»

Саба?ты? ма?саты:

Ш?мші ?алдая?ов туралы м?лімет беру;
Ш?мші ?алдая?овты? ?ндері жайлы ма?л?мат беру;
?аза? музыкасына деген ?зге ?лт балаларыны? с?йіспеншіліктерін арттыру, насихаттау;

К?рнекілігі: Ш.?алдая?овты? суреттері, кадаскоп, магнитофон, интерактивті та?та, на?ыл с?здер;

«Сы?ан серенадасына »салын?ан би;

1 – ж?ргізуші:

?н ?нерімізде жары? ж?лдыздай с?уле шашып, айры?ша із ?алдыр?ан Ш?мші ?алдая?ов - к?ллі ?аза? хал?ыны? ?лтты? ма?танышы, сазгерді? серісі.

2 – ж?ргізуші:

Ш?мші ?алдая?ов – ?аза? музыка м?дениетінде ерекше із ?алдыр?ан т?л?аларды? бірі. Оны? композиторлы? шы?армашылы?ы хал?ымызды? ?н ?неріні? жар?ын бір белесі іспеттес.

1 – ж?ргізуші:

Ш?мшіні? сырлы да сыршыл ?ндері талай ?рпа?тарды? жан ж?регін тербеп, рухани д?ниесін байытты, с?лулы??а, ізгілікке і?к?р етті. Ш?мші ?нері - ?лмес те ?шпес ?нер.

2 – ж?ргізуші:

Ш.?алдая?овты? ?мірбаянымен танысайы?.

1 – о?ушы:

Арыс ?зеніні? Сырдария?а ??ятын жердегі ?ойнауында «Сарык?л»деген ша?ын к?л бар. Міне, осы к?лді? жа?асына 1927 ж. Бір жа?ы ?ыстамшылы? ???ан ?алдая? деген кедей келіп, ?амыстан к?рке салып, оында мекендеп ?алады. ?алдая?ты? шын аты ?напия екен. Оны? о? ая?ында ?алды к?ріп ж?рген же?гелері оны ?алдая? атап, содан осы ат сі?ісіп кетеді.

2 – о?ушы:

Татарларды? гармонын, ?аза?ты? ?обызы мен домбырасын ??й?ылжата тартатын сері ?алдая?ты? сол ?амыс к?ркесінде 1930 жылы бір бала д?ниеге келеді.

- Оу, ?алдая?, ?лды болды?! - деген хабарды алып, ?йіне асы?а келген ?кеге жырты? ш?берекке ора?ан н?рестені ?олына ?стата ?ойыпты.

3 – о?ушы:

Н?ресте болса да, ересек адамны? ?арулы ?олын сезе ?ой?ан бала шар етеді. Бас?а балалардай шы??ырып жыламай, бір т?рлі ?уезді ыр?а??а ??сайтын ?н шы?ар?ан ?лына ?арап:

- Мен сені хиссада?ы Жамшид патшаны? атымен ата?алы ж?р едім. Біра? мына дауысы? патшанікі емес, ?ншінікіне к?бірек ??сайды екен, - депті ?алдая?. 30 жыл ?ткен со? Ш?мші ?алдая?ов болып ?сіп жетіліп, «вальсті? королі» атанатыны? сол т?р?андар білген жо?.

4 – о?ушы:

Оны? анасы кезінде халы? – музыкалы? аспаптарында орындайтын, сонды?тан болар Ш?мші анасына деген мейірімі т?сіп, анасыны? к?птеген ?ндерін ?йренеді. Содан 1949 жылы Ш?мші сол жердегі Сахалин училищесінде офицерлік ?ызметін ат?арады.

5 – о?ушы:1956 жылы Ташкенттегі Хамза атында?ы консерваториясна т?седі. 1957 жылы Алматыда?ы ??рман?азы атында?ы консерваториясына т?седі. Осы жылы М.?лім??ловты? с?зіне жазыл?ан «?айы?та»?нін жазып шы?арады. Осылайша Ш?мшіні? ?ндері т?кпір – т?кпірге тарала бастады.

Ол ?міріні? со?ында 1991 жылы «?аза? халы? ?ртісі, ?нші» деген ата??а ие болды. 1992 жылы 29 а?панда Ш?мші ?мірден ?тті.

1 – ж?ргізуші: «Мені? ?аза?станым»?ніні? ?алай шы??анын айтып кетейік.

6 – о?ушы:

Ол т?с а?моланы «Целиноград» атап, сол жа?та?ы бес облысты бір ?лке етіп, оны Ресей жа??а бермекші болып ж?рген кез еді. ?аза? жері осылайша б?лшектенгелі жат?анда, оны? ас?а?ты?ын жырлайтын ?н?ран ?ажеттігін сездім. «Мені? ?аза?станым» солай туды. ?ле?ін Ж?мекен Н?жімеденов жазды.

- Мен ?німді ?айран елім – ?аза?станыма арнап отырмын. ?з елімді, ?з жерімді ешбір саясатсыз, адал к??ілмен жырла?ым келеді, - деді Ш.?алдая?ов.

2 – ж?ргізуші: «Арыс жа?асында »?ніні? тарихын ты?дайы?.

Орта?а екі о?ушы шы?ып:

Мен ?ал?ожа Жолды?ожаевпын, - деді.
Е, болса? бол. Оны ма?ан несін айтып т?рсы??
Екеуміз де Арысты? бойында туыппыз. Бір ?зенні? суын ішіппіз. Артымда Арыс т?р?анда, алдымда жолы??ан ешкімнен де сескенбеймін. Осы ?зенні? жа?асында мен ?зімні? е? с?лу на? с?йерімді тауппын. Ш?мші деген аты?ыз бар, ?алайша осы ?зенні? бойында бір с?лу жолы?пады сізге?
Неге олай дейсі?? Ондай с?лу мені? ?иялымда осы Арысты? бойында туды.
Олай болса, ?ндері?ізде неге Арыс жо?? Айналайын ерке ?зеніні? аруларын неге ?н етпеді?із? Оларды ?лде жа?тырмайсыз ба?
?й, бала, сен ?алай – ?алай с?йлейсі?? Мен кімді ?н ?ылам, онда сені? не шаруа? бар?
Шаруам бар! ?скен жері?ізді? с?луларын неге жырламайсыз? Мен – ?ал?ожа, соны айту?а келдім.

?н: «Арыс жа?асында»

7- о?ушы:

?аза?ты? музыка ?нерінде Ш?кенні? орны ерекше. ?ш ж?зге жуы? ?ні бар. Ш?мші ?алдая?ов кеудесін ?а?ып, мен ата?ты композитормын деп бір с?тте ма?тан?ан жан емес. ?ашан да ?зіні? ?арапайымдылы?ы мен ізгілігі мол адам ретінде б?кіл ?аза? хал?ыны? ж?регінен м?нгі орын алды.

8- о?ушы:

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«"Ш?мші ?алдая?ов - ?аза? вальсіні? королі" »

№ 85 жалпы білім беретін мектеп

Өткізген: қазақ тілі мен әдебиет пәнінің мұғалімі

Еркибаева Нинель Гинаятқызы

Алматы қаласы

Сабақтың тақырыбы: «Шәмші Қалдаяқов – қазақ вальсінің королі»

Сабақтың мақсаты:

Шәмші Қалдаяқов туралы мәлімет беру;
Шәмші Қалдаяқовтың әндері жайлы мағлұмат беру;
Қазақ музыкасына деген өзге ұлт балаларының сүйіспеншіліктерін арттыру, насихаттау;

Көрнекілігі: Ш.Қалдаяқовтың суреттері, кадаскоп, магнитофон, интерактивті тақта, нақыл сөздер;

«Сыған серенадасына »салынған би;

1 – жүргізуші:

Ән өнерімізде жарық жұлдыздай сәуле шашып, айрықша із қалдырған Шәмші Қалдаяқов - күллі қазақ халқының ұлттық мақтанышы, сазгердің серісі.

2 – жүргізуші:

Шәмші Қалдаяқов – қазақ музыка мәдениетінде ерекше із қалдырған тұлғалардың бірі. Оның композиторлық шығармашылығы халқымыздың ән өнерінің жарқын бір белесі іспеттес.

1 – жүргізуші:

Шәмшінің сырлы да сыршыл әндері талай ұрпақтардың жан жүрегін тербеп, рухани дүниесін байытты, сұлулыққа, ізгілікке іңкәр етті. Шәмші өнері - өлмес те өшпес өнер.

2 – жүргізуші:

Ш.Қалдаяқовтың өмірбаянымен танысайық.

1 – оқушы:

Арыс өзенінің Сырдарияға құятын жердегі қойнауында «Сарыкөл»деген шағын көл бар. Міне, осы көлдің жағасына 1927 ж. Бір жағы қыстамшылық құған Қалдаяқ деген кедей келіп, қамыстан күрке салып, оында мекендеп қалады. Қалдаяқтың шын аты Әнапия екен. Оның оң аяғында қалды көріп жүрген жеңгелері оны Қалдаяқ атап, содан осы ат сіңісіп кетеді.

2 – оқушы:

Татарлардың гармонын, қазақтың қобызы мен домбырасын құйқылжата тартатын сері Қалдаяқтың сол қамыс күркесінде 1930 жылы бір бала дүниеге келеді.

- Оу, Қалдаяқ, ұлды болдың! - деген хабарды алып, үйіне асыға келген әкеге жыртық шүберекке ораған нәрестені қолына ұстата қойыпты.

3 – оқушы:

Нәресте болса да, ересек адамның қарулы қолын сезе қойған бала шар етеді. Басқа балалардай шыңғырып жыламай, бір түрлі әуезді ырғаққа ұқсайтын үн шығарған ұлына қарап:

- Мен сені хиссадағы Жамшид патшаның атымен атағалы жүр едім. Бірақ мына дауысың патшанікі емес, әншінікіне көбірек ұқсайды екен, - депті Қалдаяқ... 30 жыл өткен соң Шәмші Қалдаяқов болып өсіп жетіліп, «вальстің королі» атанатының сол тұрғандар білген жоқ.

4 – оқушы:

Оның анасы кезінде халық – музыкалық аспаптарында орындайтын, сондықтан болар Шәмші анасына деген мейірімі түсіп, анасының көптеген әндерін үйренеді. Содан 1949 жылы Шәмші сол жердегі Сахалин училищесінде офицерлік қызметін атқарады.

5 – оқушы:1956 жылы Ташкенттегі Хамза атындағы консерваториясна түседі. 1957 жылы Алматыдағы Құрманғазы атындағы консерваториясына түседі. Осы жылы М.Әлімқұловтың сөзіне жазылған «Қайықта»әнін жазып шығарады. Осылайша Шәмшінің әндері түкпір – түкпірге тарала бастады.

Ол өмірінің соңында 1991 жылы «Қазақ халық әртісі, әнші» деген атаққа ие болды. 1992 жылы 29 ақпанда Шәмші өмірден өтті.

1 – жүргізуші: «Менің Қазақстаным»әнінің қалай шыққанын айтып кетейік.

6 – оқушы:

Ол тұс ақмоланы «Целиноград» атап, сол жақтағы бес облысты бір өлке етіп, оны Ресей жаққа бермекші болып жүрген кез еді. Қазақ жері осылайша бөлшектенгелі жатқанда, оның асқақтығын жырлайтын әнұран қажеттігін сездім. «Менің Қазақстаным» солай туды. Өлеңін Жүмекен Нәжімеденов жазды.

- Мен әнімді қайран елім – Қазақстаныма арнап отырмын. Өз елімді, өз жерімді ешбір саясатсыз, адал көңілмен жырлағым келеді, - деді Ш.Қалдаяқов.

2 – жүргізуші: «Арыс жағасында »әнінің тарихын тыңдайық.

Ортаға екі оқушы шығып:

Мен Қалқожа Жолдықожаевпын, - деді.
Е, болсаң бол. Оны маған несін айтып тұрсың?
Екеуміз де Арыстың бойында туыппыз. Бір өзеннің суын ішіппіз. Артымда Арыс тұрғанда, алдымда жолыққан ешкімнен де сескенбеймін. Осы өзеннің жағасында мен өзімнің ең сұлу нақ сүйерімді тауппын. Шәмші деген атыңыз бар, қалайша осы өзеннің бойында бір сұлу жолықпады сізге?
Неге олай дейсің? Ондай сұлу менің қиялымда осы Арыстың бойында туды.
Олай болса, әндеріңізде неге Арыс жоқ? Айналайын ерке өзенінің аруларын неге ән етпедіңіз? Оларды әлде жақтырмайсыз ба?
Әй, бала, сен қалай – қалай сөйлейсің? Мен кімді ән қылам, онда сенің не шаруаң бар?
Шаруам бар! Өскен жеріңіздің сұлуларын неге жырламайсыз? Мен – Қалқожа, соны айтуға келдім.

Ән: «Арыс жағасында»

7- оқушы:

Қазақтың музыка өнерінде Шәкеннің орны ерекше. Үш жүзге жуық әні бар. Шәмші Қалдаяқов кеудесін қағып, мен атақты композитормын деп бір сәтте мақтанған жан емес. Қашан да өзінің қарапайымдылығы мен ізгілігі мол адам ретінде бүкіл қазақ халқының жүрегінен мәнгі орын алды.

8- оқушы:

Шәмші өзінің құдайдай сыйлап, жанындай жақсы көретін әкесіне ол өлген соң моласының басына үлкен кешене ғимарат салдырды. Ал өзінің ақ сүтімен асыраған аяулы анасына арнап әннің ең асылын жазды. Ол – «Ана туралы жыр».

Ән «Ана туралы жыр»
Ән «Әнім сен едің».

9 – оқушы.

Табиғат ерекше дарын иесі еткен дара тұлға Ш.Қалдаяқов әннің сырын былай дейді: Ән – адал жүректен туады. Ән жарқын болашаққа деген сенімді паш етеді. Асқақтата салған ән сені әлдеқайда алысқа, қиыр шетке, сонау шалғайдан көзге ұратын биік таудың шыңына жетелейтін даусы болмаса да, әннің табиғатын түсініп, оны тыңдаушысына жеткізе білетін әсем үні бар еді. Оның даусы кейде қырылдай шығып, биіктеп кете алмаса да, тыңдар құлақты еріксіз елтітіп, қай жүректі болмасын баурап әкететін.

Ән «Қайдасың?»;

10 – оқушы:

Шәмші сонау бір жылдары өнер делегациясымен бірге Қазанға барғанда татар достар аэропорттың маңдайына: «Хош келдің, қазақтың ұлы композиторы» - деген плакат іліп қарсы алған еді.