1894 жылы Семей облысыны? Павлодар уезiнi? А?су болысында ту?ан. ?кесі Д?нентай кедей еді. Руы Ар?ын ішінде Б?сентиін.
?асым?ажы Ертісбаевты? медресесін бітірген со? ?ле? жазу бастады.
1916 жылы маусымны? 25 патша жарлы?ымен жасы 19 мен 43 арсында?ы ?аза? ж?не бас?а орыс емес «б?ратана» атайтын халы?тарыны? жігіттер майдан?а алынды. Соларды? арасында С?бит те бол?ан. Екібаст?зды? к?мір ?азатын болды, кейін Рига ?аласыны? ??ірінде окоп, ор (траншея) ?аз?ан.
1917 жылыны? А?пан т??керісінен кейін ту?ан жеріне ?айтты. А?пан т??керісін ?олдап бас?а Алаш азаматтарымен ?лт азатты? ?оз?алысына ?осылып, ?аза? хал?ына автономия беруіне, хал?ыны? ?мір де?гейі к?теруіне, ?згеріс пен дамуына ша?ырады.
Семейде м??алімдер семинариясында о?иды. Сол кезде Семей ?аза?ты? ?лтты? ?оз?алысыны? м?дени, саяси, рухани орталы?ына айналысады, Алаш ?аласы деп атайды. Семинария ше, зиялы азаматтар о?ып бітірген білім ордасына айналысады. М?нда Ж?сіпбек Аймауытов, М?хтар ?уезовтер о?ы?ан, кейін семинариясын Ш?кен Аймановда о?ып бітіреді.
Ке?ес ?кіметі орна?ан со?, С?бит Д?нентаев жа?а ?кіметін ?олдайды, ол ?аза? хал?ына бас?а халы?тарымен те? ???ы?тарын береді, ?арапайым шаруасыны? ?мірін ?згереді, жесір-жетімдеріні? ?амын ойлайды деп сенеді.Мектептерде м??алім болып ж?мыс істейді, ?гіт-насихат жасайды, сауатсыздарды? к?зін ашады. О?дай а?артушылар сол кезде керек еді, ?з уа?ытында Ахмет Байт?рсын?лы, Міржа?ып Дулат?лы та?ы бас?алар м??алім-а?артушы болып мектептерде саба? берген.
Баянауылда сотта ж?мыс істеген, кейін орнына ?аныш С?тбаев келді.
VІ. Жа?а саба? бойынша т?сінігін тексеру
1. О?улы?пен ж?мыс
«Заман кімдікі?»
Б?л заман бай?а?ан?а к?штінікі,
Азулы, тырна?ты мен тістінікі.
Д?ниені? патшалы?ы, батырлы?ы -
Тыпырлап тыныш жатпа?ан істінікі.
Жуас ?ой ен жайыл?ан - ?ас?ырдікі,
??л еркі ?ожайыны - «та?сырдікі».
??р ?алма?, ?р орнында ?ырсы? шалма?,
Тартынша?, жал?ау ?ара бас?ырдікі.
Даулы мал - ебін тап?ан шешендікі,
Пыш-пыш?а ба?ы ашыл?ан к?семдікі.
Еті мол, ?ымызы мол, ?алтасы то?,
Мінеки мені-а? кісі десе?дікі.
Жаным - ха?, ?ара басым - патшанікі,
Абырой, кісілігім - а?шанікі.
Билігім, жи?ан малым, с?йлер с?зім,
Ашулы, ж?дыры?ы зор саспанікі.
Жансызды? - іссіз ?арап т?р?андікі,
??р тілек ??дай ?бден ?р?андікі.
К?ш-?уат жанталасып жинамаса?,
Мал, басы? б?рын ?міт ?ыл?андікі.
Білім – ?ле? кейіпкерлерін ата?ыз
Кейіпкерлер не істеді?
Т?сіну – Неге ?ле? осылай аталды?
?олдану – Бозтор?айды? м??ын неге ба?аламады?
Анализ – ?ле?ні? т?йіні ?ай жерде?
Синтез – Бозтор?айды бас?а ??стармен салыстыры?ыз.
Ба?алау – Бозтор?ай ?рекеттерін ба?ала?ыз. ?осымша деректер айту.
Просмотр содержимого документа
«С?бит Д?нентаев «Заман кімдікі?» ,«Бозтор?ай» ?ле?дері»
Cабақ жоспары
Пән аты: Қазақ әдебиеті. Бекітемін:
Сыныбы: 6 «б», «в»
Күні, айы, жылы:
Тоқсан: ІI
Мұғалім: Сатыбалдиева А
Сабақтың тақырыбы: Сәбит Дөнентаев «Заман кімдікі?» ,«Бозторғай» өлеңдері
Сабақтың мақсаты:
1.Білімділік: оқушыларға қазақ әдебиетінің бірегей көрнекті өкілі Сәбит Дөнентаевтың өмірі мен шығармашылығы туралы әдеби білім беру, «Заман кімдікі?», «Бозторғай» өлеңдерінің мазмұнымен таныстыру, поэзиялық шығарманы талдауға үйрету.
2.Тәрбиелік: оқушыларды ел тарихын қастерлеуге, елжандылыққа тәрбиелеу.
3.Дамытушылық: оқушылардың дүниетанымдарын кеңейту, пәнге деген қызығушылықтарын арттыру.
Сабақтың типі: аралас
Сабақтың түрі: дәстүрлі
Сабақтың әдіс-тәсілі: сұрақ-жауап, әңгімелеу, түсіндіру, мәнерлеп оқу
Сабақтың көрнекілігі: қима қағаздар
Пәнаралық байланыс: қазақ тілі, қазақстан тарихы.
Сабақтың барысы:
І.Ұйымдастыру кезеңі: 1.Оқушылармен сәлемдесу.
2.Оқушылардың сабаққа қатысын тексеру.
3.Оқушылардың зейіндерін сабаққа аудару.
ІІ.Үй тапсырмасын тексеру:
1. М. Жұмабаевтың өмірі мен шығармашылығы.
2. «Қазақ тілі», «Мен кім?»өлеңдерін мәнерлеп оқу, ұнаған өлеңін жаттау.
III. Білімін тексеру
1. Өлеңдегі жалынды сөздерге мән бере оқыңдар. Арыстан, жолбарыс, күн, жалын сөздерінің нені, қандай қасиетті бейнелейтінін айтыңдар.
2.Аталмыш шығарманы Сұлтанмахмұттың өлеңімен салыстырып көріңдер. Екі ақынның ой-арманының үндестігін табыңдар, олардың заманы бір, ойы бір ақын екендігін аңғартатын өлең жолдарын мысалға келтіріңдер.
ІV.Жаңа сабаққа дайындық
1.Сабақ тақырыбын тақтаға жазу 2.Сабақ мақсатын түсіндіру
Ү. Жаңа тақырыпты түсіндіру Сәбит Дөнентаев «Заман кімдікі?» , «Бозторғай» өлеңдері
1894 жылы Семей облысының Павлодар уезiнiң Ақсу болысында туған. Әкесі Дөнентай кедей еді. Руы Арғын ішінде Бәсентиін.
Қасымқажы Ертісбаевтың медресесін бітірген соң өлең жазу бастады.
1916 жылы маусымның 25 патша жарлығымен жасы 19 мен 43 арсындағы қазақ және басқа орыс емес «бұратана» атайтын халықтарының жігіттер майданға алынды. Солардың арасында Сәбит те болған. Екібастұздың көмір қазатын болды, кейін Рига қаласының өңірінде окоп, ор (траншея) қазған.
1917 жылының Ақпан төңкерісінен кейін туған жеріне қайтты. Ақпан төңкерісін қолдап басқа Алаш азаматтарымен ұлт азаттық қозғалысына қосылып, қазақ халқына автономия беруіне, халқының өмір деңгейі көтеруіне, өзгеріс пен дамуына шақырады.
Семейде мұғалімдер семинариясында оқиды. Сол кезде Семей қазақтың ұлттық қозғалысының мәдени, саяси, рухани орталығына айналысады, Алаш қаласы деп атайды. Семинария ше, зиялы азаматтар оқып бітірген білім ордасына айналысады. Мұнда Жүсіпбек Аймауытов, Мұхтар Әуезовтер оқыған, кейін семинариясын Шәкен Аймановда оқып бітіреді.
Кеңес үкіметі орнаған соң, Сәбит Дөнентаев жаңа үкіметін қолдайды, ол қазақ халқына басқа халықтарымен тең құқықтарын береді, қарапайым шаруасының өмірін өзгереді, жесір-жетімдерінің қамын ойлайды деп сенеді.Мектептерде мұғалім болып жұмыс істейді, үгіт-насихат жасайды, сауатсыздардың көзін ашады. Оңдай ағартушылар сол кезде керек еді, өз уақытында Ахмет Байтұрсынұлы, Міржақып Дулатұлы тағы басқалар мұғалім-ағартушы болып мектептерде сабақ берген.
Баянауылда сотта жұмыс істеген, кейін орнына Қаныш Сәтбаев келді.
VІ. Жаңа сабақ бойынша түсінігін тексеру
1. Оқулықпен жұмыс
«Заман кімдікі?»
Бұл заман байқағанға күштінікі,
Азулы, тырнақты мен тістінікі.
Дүниенің патшалығы, батырлығы -
Тыпырлап тыныш жатпаған істінікі.
Жуас қой ен жайылған - қасқырдікі,
Құл еркі қожайыны - «тақсырдікі».
Құр қалмақ, әр орнында қырсық шалмақ,
Тартыншақ, жалқау қара басқырдікі.
Даулы мал - ебін тапқан шешендікі,
Пыш-пышқа бағы ашылған көсемдікі.
Еті мол, қымызы мол, қалтасы тоқ,
Мінеки мені-ақ кісі десеңдікі.
Жаным - хақ, қара басым - патшанікі,
Абырой, кісілігім - ақшанікі.
Билігім, жиған малым, сөйлер сөзім,
Ашулы, жұдырығы зор саспанікі.
Жансыздық - іссіз қарап тұрғандікі,
Құр тілек құдай әбден ұрғандікі.
Күш-қуат жанталасып жинамасаң,
Мал, басың бұрын үміт қылғандікі.
Білім – Өлең кейіпкерлерін атаңыз Кейіпкерлер не істеді? Түсіну – Неге өлең осылай аталды? Қолдану – Бозторғайдың мұңын неге бағаламады? Анализ – Өлеңнің түйіні қай жерде? Синтез – Бозторғайды басқа құстармен салыстырыңыз. Бағалау – Бозторғай әрекеттерін бағалаңыз. Қосымша деректер айту.
«Бозторғай» -таптық көзқарасты бейнелейтін өлең .Мысалда 1915 жылы патша үкіметінің жергілікті әкімшіліктерінен бастап ,арыз жүргізушілерінің кейпін көрсеткен.Шырылдаған бозторғай мұңын айтып әлді құстарға жүгінгенімен ,ешбірінен көмек көрмейді.Қайта өзіне ұрсып,әлімжеттік жасамақ болады.Сөйтіп «,Бозторғай « заман байқағанға қүштінікі»екенін мойындайды. Жоспар құру: 1.Тұрымтайдан қорлық көрген торғай. 2. Бөдененің қырғиға жем болуы. 3.Торғайдың қаршығадан әділдік іздеуі. 4.Қаршығадан қиянат көрген шүрегейлер. 5.Қаздың етін жеген лашын 6.Бұл заман байқағанға әлдінікі -Өлең не туралы? - Идеясы не? -Өлең қандай тәсілмен жазылған? -Аллегория деген не? 3 . Көркемдігіне талдау : метафора:құс патшасы-бүртіт; теңеу:оқтай зырлау,шыбындай жаны, 4. Кейіпкерлерге мінездеме беру: Бозторғай, қырғи, бөдене, қаршыға, лашын, шүрегей, қаз. VII. Жаңа сабақты бекіту Сұрақ- жауап Өлең құрылысына талдау. Бұл заман /байқағанға/ күштінікі,/ 11 а Азулы ,/тырнақты мен/ тістінікі/. 11б Дүниенің /патшалығы,/ батырлығы-/ 12а Тыпырлап, /тыныш жатпаған/ істінікі/ 12а. 3 бунақты, 4тармақты, 6 шумақты қара өлең ұйқасымен жазылған өлең.
Өлең құрылысына талдау. Бозторғай/ зорлық көріп /тұрымтайдан,/ 11а Таяныш/ таба алмапты /қырдан, ойдан./ 11а Болыпты/ мұңын шақпақ,/зарын айтпақ/ 11б Қырғиды /жолықтырып/ көрсе қайдан./ 11а 3бунақты,4 тармақты, 1шумақ, қара өлең ұйқасымен жазылған.
VІІІ. Сабақты бағалау.
Үй тапсырмасын беру:Сәбит Дөнентаев «Заман кімдікі?» ,«Бозторғай» өлеңдері
