??зге елде с?лтан бол?анша ?з елі?де ?лтан бол! ?-ма?аланы? м?ні туралы о?ушылар пікірі.
Жа?а саба?.Кіріспе.
Міне, балалар, біз адамдар сия?ты жан-жануарлар да ту?ан ?адірлеп ?астерлейтінін ?ткен саба?тан ??ынды?. Енді б?гін ?ллі кеудесінде жаны бар таби?ат м?шелеріні? ?з ба?ыты деп сезінетін ту?ан Отан, ел, хал?ы ж?не адамзат баласы ?шін е? ?асиетті н?рсе-ана тілі туралы б?гінгі саба?тан білетін боламыз.
?Отан от басынан басталады ?-деген барлы? жан-жануарлар мен адамдарды? оз Отаны болады. Ту?ан елден, ту?ан жерден ысты?, одан ?адірлі еш н?рсе жо? деп ойлаймын. Ал, ана тілі туралы с?з бас?а. Н?рестеге ана с?тімен берлетін ?асиетті? бірі-ана тілі. Ана тілімізді арда?тап, оны ш?барламай, ?зге орыс, а?ылшын тілімен к?тере білуіміз керек. Ту?ан ел, Отан, ана тілі туралы жырлама?ан а?ын, ?алам тартпа?ан ?аламгер жо?. Сондай а?ындады? бірі- ?аза?ты? а?иы? а?ыны, Абай атында?ы сыйлы?ты? лауреаты, биыл 70 жас?а тол?ан- М??а?али Ма?атаев.
а/ М.Ма?атаев, 1931 жылы 9-а?панда /негізі наурызда/ Алматы облысы, Нарын?ол ауданы, ?арас?з аулындад?ниеге келген. ?кесі со?ыстаноралма?ан со? екі анасы мен т?рт бауырына пана болып, жетімдікті бастан ?ткізіп, жо?шылы?ты? азабын к?п тартады. Ая?тан шал?ан кедейліктен жо?ары білім алу?а жа?дай к?теиеген. Со?ан ?арамастан ?з бетінше орыс тілін ?йреніп, орыс классиктеріні? шы?армаларын аударып, соларды? ?ле?дері ?лгісінде ?ле?дер жазды. Оны? ?Жырлайды ж?рек ?, ??арасаздан ?ш?ан ?арлы?аш ?, ?Дари?а ж?рек ?, ?Мавр ?, ?Армысы?дар достар ? т.б. ?ле?дер жина?ы мен ??ош махаббат ? атты прозалы? шы?армалары жары? к?рген.?ле?дерін ?зі ?лгеннен кейін баласы ж?лдыз Ма?атаев пен жары Лашын ?зімжанова бастырып шы?арды.
?/ ?ле?дерін к?біне ?зі жанына жа?ын т?т?ан адамда?а ж?не ту?ан жер, ел, Отан туралы ж?не таби?ат, махаббат лирикасына жаз?ан. Сол сия?ты ?Отан ?шін от?а т?с ?,-деп сала жырла?ан ?ле?деріні? бірі- ??ш ба?ытым ? ?ле?ді м?нерлеп о?ып, ма?ынасын т?сіндіру.
А?ын бірінші ба?ытым-хал?ым, екінші ба?ытым-Отан, ал ?шіншісі-тілім,-деп адам?а ?ажетті ?ш н?рсеніатап, олар туралы тере? ??ым береді. Хал?ым аман болса, мен бармын, ?ор ьолмаймын, тас ж?ректі тіліммен тілімдедім, ?анша д?ниеден ?мірден т??ілсем де, тілімнен еш?ашан т??ілген жо?пын дей келе, Отаннан ас?ан ??дай жо?, Отансыз ?ал?ан жан болса мені? Отаныма келіп панала, біра? есі?де ?ста: егер ?астанды? ойласа?- жа?сылы? к?тпе,-деп ?ле?ін былай ?орытады:
̎Өзге елде сұлтан болғанша өз еліңде ұлтан бол! ̎-мақаланың мәні туралы оқушылар пікірі.
Жаңа сабақ.Кіріспе.
Міне, балалар, біз адамдар сияқты жан-жануарлар да туған қадірлеп қастерлейтінін өткен сабақтан ұғындық. Енді бүгін үллі кеудесінде жаны бар табиғат мүшелерінің өз бақыты деп сезінетін туған Отан, ел, халқы және адамзат баласы үшін ең қасиетті нәрсе-ана тілі туралы бүгінгі сабақтан білетін боламыз.
̎Отан от басынан басталады ̎-деген барлық жан-жануарлар мен адамдардың оз Отаны болады. Туған елден, туған жерден ыстық, одан қадірлі еш нәрсе жоқ деп ойлаймын. Ал, ана тілі туралы сөз басқа. Нәрестеге ана сүтімен берлетін қасиеттің бірі-ана тілі. Ана тілімізді ардақтап, оны шұбарламай, өзге орыс, ағылшын тілімен көтере білуіміз керек. Туған ел, Отан, ана тілі туралы жырламаған ақын, қалам тартпаған қаламгер жоқ. Сондай ақындадың бірі- қазақтың ақиық ақыны, Абай атындағы сыйлықтың лауреаты, биыл 70 жасқа толған- Мұқағали Мақатаев.
а/ М.Мақатаев, 1931 жылы 9-ақпанда /негізі наурызда/ Алматы облысы, Нарынқол ауданы, Қарасөз аулындадүниеге келген. Әкесі соғыстаноралмаған соң екі анасы мен төрт бауырына пана болып, жетімдікті бастан өткізіп, жоқшылықтың азабын көп тартады. Аяқтан шалған кедейліктен жоғары білім алуға жағдай көтеиеген. Соған қарамастан өз бетінше орыс тілін үйреніп, орыс классиктерінің шығармаларын аударып, солардың өлеңдері үлгісінде өлеңдер жазды. Оның ̎Жырлайды жүрек ̎, ̎Қарасаздан ұшқан қарлығаш ̎, ̎Дариға жүрек ̎, ̎Мавр ̎, ̎Армысыңдар достар ̎ т.б. өлеңдер жинағы мен ̎Қош махаббат ̎ атты прозалық шығармалары жарық көрген.Өлеңдерін өзі өлгеннен кейін баласы жұлдыз Мақатаев пен жары Лашын Әзімжанова бастырып шығарды.
ә/ Өлеңдерін көбіне өзі жанына жақын тұтқан адамдаға және туған жер, ел, Отан туралы және табиғат, махаббат лирикасына жазған. Сол сияқты ̎Отан үшін отқа түс ̎,-деп сала жырлаған өлеңдерінің бірі- ̎Үш бақытым ̎ өлеңді мәнерлеп оқып, мағынасын түсіндіру.
Ақын бірінші бақытым-халқым, екінші бақытым-Отан, ал үшіншісі-тілім,-деп адамға қажетті үш нәрсеніатап, олар туралы терең ұғым береді. Халқым аман болса, мен бармын, қор ьолмаймын, тас жүректі тіліммен тілімдедім, қанша дүниеден өмірден түңілсем де, тілімнен ешқашан түңілген жоқпын дей келе, Отаннан асқан құдай жоқ, Отансыз қалған жан болса менің Отаныма келіп панала, бірақ есіңде ұста: егер қастандық ойласаң- жақсылық күтпе,-деп өлеңін былай қорытады:
