Конспект урока "Екі ?лтты? кеме?герлері"

Екі ұлттың кемеңгерлері

(Гении двух народов)

Конспект интегрированного урока казахской литературы и музыки.

Ильясова У.И., учитель казахского языка и литературы,

Мамычева Е.В., учитель музыки

ТГУ «Киялинская средняя школа», Аккайынский район, Северо-Казахстанская область.

Сабақтың мақсаты:

Қазақ пен орыс халықтарының әйгілі ақындары Абай Құнанбайұлы мен Александр Сергеевич Пушкин туралы білімдерін толықтыру, әр түрлі әдіс тәсілдерді қолдану арқылы оқушылардың екі тілде коммуникативтік мүмкіндіктерін дамыту, сөздік қорын молайту, классикалық поэзия мен музыка өнері арқылы оқушыларға тәлім-тәрбие беру, эстетикалық талғамын байыту, музыкаға деген сүйіспеншілігін арттыру.

Абай мен Пушкин мұраларын оқып үйрену арқылы оқушыларды екі ұлттың мәдени мұраларын бағалап қастерлеуге, адамгершілікке, достыққа, бірлікке, бір-бірін сыйлап-құрметтеуге тәрбиелеу.

Сабақтың көрнекілігі:

Абайдың, Пушкиннің, Чайковскийдің портреттері, шығармалары, көрмелік бұрышы, дидактикалық материалдар, интерактивті тақта, дыбысжазу, фортепиано, слайд презинтациясы.

Сабақтың түрі: интеграциялық сабақ (қазақ әдебиеті мен музыка)

Сабақтың әдіс-тәсілдері: әңгімелеу, сұрақ-жауап, баяндау, ән-күй тыңдау, ән орындау, Венн диаграммасын толтыру.

Сабақтың барысы:

1. Ұйымдастыру кезеңі.

2. Оқушыларға сабақтың мақсатын түсіндіру.

Мұғалімнің кіріспе сөзі (Ильясова Ұ.И.)

Әр халықтың туған әдебиетінде ұлттық әдебиетінің негізің салушы классиктері бар. Қазақ халқында Абай Құнанбайұлы болса, орыс халқында – Александр Сергеевич Пушкин. 2015 жылы біз Ұлы Абайдың 170 жылдық мерейтойын тойладық. Абайдың шығармашылық өмірі орыс әдебиетімен тығыз байланысты. 2006 жыл Қазақстандағы Пушкин жылы болып белгіленсе, ал Ресейде Абай жылы жарияланды. Көптеген қызықты да мағыналы әдеби байланыстардың ішіндегі ең көркемдісі, халыққа жақыны Абай мен Пушкин шығармалары.

Олардың өмірі жайлы қысқаша мәләметтерге тоқталайық.

1 окушы: Абай- қазақтың ұлы акыны, сазгер, философ, ірі ағартушы, қазақ әдебиетінің негізін салушы, қоғам қайраткері. Абай 1845 жылы Семей облысында туған. Әкесі Құнанбай Қарқаралы дуанының аға сұлтаны болған. Анасы Ұлжан мейірімді, қамқор адам болыпты. Ал әжесі Зере- шежіре. Олар Абайға ертегі, аңыз әңгіме көп айтыпты. Алғашқы білімін ауыл молдасынан алған Абайдын зеректігін байқаған соң әкесі оны Семейдегі медресеге берген.

Абай-сан қырлы ақын. Ол – лирик, сатирик, философ, аудармашы, сазгер, психолог. Бұған оның «Күз», «Қыс», «Сегіз аяқ», «Көзімнің қарасы», « Қара сөздері», тағы басқа шығармалары дәлел болады.

Абай – ұлы тұлға, оның бүкіл өмірі, шығармалары-келешек ұрпақ үшін үлгі, өнеге.

2 оқушы: А.С. Пушкин 6 мауысымда 1799 Мәскеуде дүниеге келген. Оның ағайы Василий Львович сол кездегі танымал ақындардың бірі еді. Ол кішкентай Сашаның әдебиетке деген сүйіспеншілігін оятты. Әжесі Мария Алексеевна Ганнибал өте мейірімді, нәзік жан еді. Ол Сашаның ақындық өнерін оятса, ал күтуші әйел Арина Родионовна Матвеева халық ауыз әдебиетінің үлгілерімен оның ой-өрісін байытты.

Мұғалімнің сөзі (Ильясова Ұ.И.)

- Бізге Абайдың жастайынан халқының музыкасын сүйіп өскені, оның жетік білгені, ән айтып, домбыра ойнағаны мәлім. Ол Біржан салды және басқа да атақты әнші – күйшілерді жақсы таныды, олардың шығармашылық орындаушылық шеберліктерін жоғары бағалады.

Шыңғыс тауының бөктеріндегі Абай ауылында ән сазы бір сәт толастамаған. Атақты әншілер мен ақындар осы ауылдың жиі қонағы болған. Олар Абай әндерін халық арасына кеңінен таратып, халық қай кезде болмасын оларды аузынан тастамаған. Халықтың музыкалық тілі Абайдың өзіндік ән стилінің қалыптасуына аса зор әсер етті. Абайдың әр түрлі тақырыптағы шығармаларының ішіндегі махаббат лирикасы айрықша орын алады. Солардың арасында халыққа кең тарағандары «Айттым сәлем, Қаламқас» пен «Көзімнің қарасы» әндері.

Музыка пәнің мұғалімі Мамычева Елена Владимировна фортепианада Абайдың «Көзімнің қарасы» әнін орындайды.

Мұғалімнің сөзі: (Мамычева Е.В.)

- Ребята, как вы думаете о чем эта песня? Это была главная интонация песни «Ты зрачок глаз моих» великого казахского поэта, музыканта, философа Абая Кунанбаева.

В числе многих нравственных проблем в творчестве Абая большое место занимает вопрос об отношении к женщине. Творчество Абая, который утверждал, что женщину красит чувство собственного достоинства, а мужчину – бережное отношение к ней. «Впервые в казахской литературе отчетливо высказано новое отношение к семье, к родительскому долгу, к воспитанию молодого поколения и, главное к женщине, писал М. Ауэзов.»

(Оқушылар «Көзімнің қарасы», «Ты зрачок глаз моих» әндерін орындайды)

Мұғалімнің сөзі: (Мамычева Е.В.)

- Посмотрите, ребята, на портрет. Вы, конечно же, узнали великого русского композитора – классика П.И.Чайковского. Еще задолго до решения написать оперу на сюжет А.С. Пушкина «Евгения Онегина» Чайковский горячо увлекался стихами Пушкина. Одним из его самых любимых мест стихотворного романа было письмо Татьяны к Онегину, и композитор мечтал сочинить музыку на эти слова. Сцена письма – одно из высочайших достижений мирового оперного искусства.

(Слушание звукозаписи «Письмо Татьяны» П.И.Чайковского)

Характер героини раскрывается здесь в движении, неустанном развитии. Из наивной, мечтательной девочки Татьяна превращается в страстную, любящую женщину, обретает душевную зрелость. Роман Пушкина «Евгений Онегин» казахский поэт Абай Кунанбаев прочел внимательнее многих русских читателей, которые приняли героя за безнравственного человека. В переводе Абая подчеркнуты сдержанность, благородство, уважение друг к другу Онегина и Татьяны. Любимая героиня Пушкина «русская душою» становится родной и близкой казахам.

(Слушание звукозаписи «Татьянаның хаты» в переводе Абая, в исполнении внучки Макен Мухамеджановой)

Характер музыки раскрывается в мягком, побеждающее – нежном напеве, благородная в своей грусти, все красноречивее становится эта девушка. Когда закончен был труд, друзья, ученики поэта, близкие заучивали , повторяли, пели «Письмо Татьяны к Онегину».

Настал момент, когда музыка и слова слились в единое целое.

Мұғалімнің сөзі: (Ильясова Ұ.И.)

- Енді Абай туралы жинаған ақпараттарымызды Пушкинмен салыстыра отырып, екі тұлғаның өзіне тән ерекшеліктері мен қасиеттерінтізіп, Венн диаграммасын құрамыз.

Сабақтың қорытындысы:

- Балалар, өздерің байқағандай Абай Құнанбаев А.С.Пушкиннің шығармаларын қазақ тіліне аударып қана қоймай, оларға ән жазып қазақ сахарасына кеңінен таратты. Абай арқылы біз ұлы орыс халқының кемеңгері Пушкиннің жан дүниесінің сырын ұқтық, мәдениетімен, ұлттық қасиетімен таныстық.

Бүгінгі сабақты Қосыл Омаровтың мына өлең жолдарымен аяқтағым келеді.

Абай

Абай сөзі санаңа сәуле берер,

Ел бастауға, жігітім, шықсаң егер.

Табасың даналықты ұлы ақыннан,

Қиындықты күш емес ақыл жеңер.

Бәріңе азық Абайыдың сөз өнері,

Ұға алсаң ақыл – ойы өнегелі.

Ғасырлар өтсе – дағы мәнгі жасар,

Қазақтың мақтанышы – кемеңгері.

Пушкин

Орыстың ұлы ақыны мақтанышы,

Бас иген талантына үлкен – кіші.

Інжу-маржан секілді өлеңдері,

Өзінің қолдан соққан ескерткіші.

Сөз зергері, орыстың кемеңгері,

Сөйлеген барлық тілде өлеңдері.

Дана Абай бірден танып зор талантты,

Пушкин де казақ болды содан бері.

Меңгерген сөз жүйесін, терең сырын,

Болған жоқ дәл бұлардай ақын бұрын.

Өзіміз, ұрпағымыз ержетуде,

Сусындап Пушкин, Абай өлең – жырын.

(«Татьянаның хаты» әнін орындау).