Конспект урока "Хальмг теегие кеермж"

Урок по теме: "Хальмг теегие кеермҗ"

3 класс

Алыкова Байрта Бюрчиевна

учитель калмыцкого языка

Кичәлин төр: Хальмг теегин кеермҗ

Эрдм-сурһулин күсл:(образовательные)	Сурһмҗин күсл (воспитательные)	Өсх, медрлән гүүдүлх күсл(развивающие)	Үзмлин дөңцл:	ТСО
1.Хаврин теегин тускар медрл өгх; 2.Күүкдин келинь өргҗүлх; 3.Хаврин теегин йиртмҗиг шинҗлх.	1 Цецгуд, зерлг аӊгуд, шовуд хәәрлж хартн гисн селвг ѳгх. 2. Йиртмжин сәәхнинь уздг, энунд дурта болх дасхх.	1. «Хаврин тег» гидг төрәр дассан давтад, матриц тогтах	1. зург 2. презентац 3. видеоузгдл	1.Компьютер 2.Интерактивный самбр

Кичәлин йовуд.

I. Кичәлд белдллһн:

1.Мендллһн. - Мендвт күүкд, көвүд! Эндр дала гиичнр ирсн бәәнә. Эргәд мендлцхәтн. Сууцхатн

.Эндр мадн кичәлдан олн –зусн кодлмш кууцяхвидн . Кех кодлмш дала , келлган яслулчкмн .

2. Келнә ээдрә һарһлһн

1. Самбрт шүлг бичәтә. Нег сурһульчар умшулад, дәкәд цуһар нег дууһар келүллһн.

Гара гар

Газа галун

Галд гараджана

2. Көвүд болн күүкд эндр мадн сәәнәр көдлхин төлә, нег негән соӊгсхин төлә иигәд кехм. Би альхан ташхла, тадн агчм зуур мини ардас давттн.

Давтхм.

3. Кичәлин төр медлһн.

1. Видео. Тег мини теегм

Теӊкән уга эӊкр

Асрад өсксн чамаһан

Альд би мартхв

Хама холд йовв чигн

Хавртнь теегән саннав.

-Иигҗ мана хальмг бичәч Калян Санҗ бичҗ. Хаврин сәәхн хальмг теегиг бууляд, магтад келҗ.

2. -Көвүд, күүкд цуһар нааран һартн.

- Таднд цугтадн карточкс бәәнә. Өргәд үзүлтн. Карточксин өӊгәр баг тогтатн.

1-гч баг Умштн. /зурмн, гөрәсн, чон, арат/ красный -аӊгуд

- Тадн юӊгад эн багд цуглурувт? Зурмн, гөрәсн, чон, арат - эдн теегин

аӊгуд.

2-гч баг Умштн. / тоһрун, торһа, хун, һәрд/ зеленый - шовуд

- Тадн юӊгад эн багд цуглурувт? Тоһрун, торһа, хун, һәрд -эдн теегин

шовуд.

3-гч баг Умштн. / буурлда, бамб цецг, ноһан, камб / желтый- урһмл

- Тадн юӊгад эн багд цуглурувт? Буурлда, бамб цецг, ноһан, камб- эдн

теегин урһмл.

-Зурмн кезә ичәнәсн һарна? / Зурмн ичәнәсн цаһан сарла һарна/

-Шовуд хаврар альдас нисч ирнә? /Шовуд хаврар дулан һазрас нисч ирнә/

- Шовудын заагт ямаран шовун йир сәәхнәр биилнә? / Тоһрун шовун йир сәәхнәр биилнә/

-Ямаран цецг тег кеерүлнә ? / Бамб цецг тег кеерүлнә/

- Аӊгуд, шовуд, урһмл цуһар альд бәәнә. / Аӊгуд, шовуд, урһмл цуһар теегт бәәнә./

- Мадн кичәлдән юуна туск күүндхүвидн? / Теегин туск, урһмлын туск..../

- Аӊгуд, шовуд, урһмл хальмг теегиг кеерүлҗәнә.

-Тегәд мана кичәлин төр? /Хальмг теегин кеермҗ/

-Күүкд ода нег өврмҗтә йовдл учрв. Тадн һурвн шин баг болвт. Тогтсн багарн арһул сууцхатн. Тадн "улан" баг болхт нааран суутн, тадн "ноһан" баг нааран суутн, тадн "шар" баг нааран суутн.

4. Шин тѳр.

3. -Әрәсән ачта зурач Рокчинскийин Һәрә эврә һазртан дурта билә, хальмг теегт нерәдсн олн зургуд бичҗ. Тегәд күүкд эндр мадн эн кичәлдән даалһврмуд күцәһәд Гарри Олегович яһҗ теегин кеермҗиг үзүлсинь зургудаснь тодлхм.

слайды

1.

• Матрица

-Түрүн даалһвр: ямаран теегин аӊгүд, шовуд, урһмл тадн меднәт?

-Эн ик цааснд тадн эднә нердинь бичтн. Зергләд бичтн.

"Улан" баг, теегин аӊгудын нердинь бичтн.

"Ноһан" баг, теегин шовудын нердинь бичтн.

"Шар" баг, теегин урһмлын нердинь бичтн.

Эн кех көдлмшт 3 минут өгчәнәв.

Теегин урһмл	Теегин аӊгуд	Теегин шовуд

Самбрт һарад, бичсән умштн. Хамдан келхм, орчулхм.

-Ямаран аӊ дәкәд меднәт?

• Улан дегтр

-Эн җил Экологин җил гиҗ зарлгдсмн. Хальмг теегин урһмл, аӊгуд, шовуд хадһлх керг бас бәәнә. Юӊгад гихлә цецгәсин, аӊгудын, шовудын тонь җил җиләс баһрад йовна. Йиртмҗ харлһна нарт делкән ниицән, тонь баһрҗ йовх аӊ-адусна болн урһмлын нерд бичәд, салу дегтрт орулҗ. Тер дегтр "Улан дегтр"

- Тана бичснәс, келснәс Улан дегтрт юн орна? /Улан дегтрт гөрәсн орна, гөрәснә то баһрҗана/ /Улан дегтр тоһрун орна, эднә то бас баһрҗ йовна. /

- Улан дегтрт гѳрǝсн, бамб цецг, тоһрун шовун орна. Куукд эдниг хǝǝрлх, хадhлх кергтǝ! Тегәд бидн эврәннь хальмг теегин йиртмҗиг бас әрүн кевәр хадһлҗ харсх зөвтәвидн.

- Түрүн даалһвран күцәһәд, хальмг теегтән нерәдсн зург хәләхм. -"Хальмг теегт" гидг зург. Хальмг тег хаврт әмлнә, сәәхрнә. Теегт бәәсн цуг әмтә, киитә юмн хавр ирснд байрлна.

2 .

• Деформированн келвр.

- Ода зургудта келвр умшхм. Эн келврт иим үгмүд харһна.

Толь

бичә таслтн- не рвите

кеерүл-украшение

эм- лекарство

харх- беречь

• -Зургудта келвр авад умштн.

• -Келврән умшчкад. "Улан" баг аӊгүдын туск тасрха олҗ автн, "ноһан" баг шовудын туск тасрха олҗ автн, "шар" баг урһмлын туск тасрха олҗ автн.

( Дару -дарандин умшна)

• - Сүл зәӊгиг ямаран баг умшх зөвтә? /хамдан умшхм)

Хаврт тег йир сәәхн.

Тег улан, шар бамб цецгәсәр дүүрнә. Бамб цецг йир сәәхн цецг.

Бамб цецгиг бичә таслтн, юӊгад гихлә бамб цецг цөөкрҗ йовна.

Гөрәсн өвстә һазрт идшлҗ йовна. Эдн частан җирн-далн дууна һазрт гүүнә.

Гөрәснә өвр кү эмндг эмд орна. Гөрәсиг харх кергтә.

Тоһруд дулан һазрас нисч ирнә.

Хол хаалһин күндиг тесәд, у теегтән ирсн төләдән байрлад эдн биилнә.

Эднә би йир сәәхн.

Хурдн көлтә гөрәсн, олн- зүсн бамб цецг,

ке сәәхн тоһрун мана теегин кеермҗ.

- Улан дегтрт орсн ямаран шовуна туск келврт бичәтә?

- Эн келвриг яһҗ нерәдхм?

-Келснәс ямаран нерн таднд йир икәр таасгдв?

-Дәкәд нег хальмг теегин кеермҗлә таньлдтн. Зургт ю үзҗәнәт? /Гөрәсд/ - "Гөрәсд" гидг зург. "Хальмг теегин кеерүл - хурдн көлтә гөрәсд". Өргн теегин аһуд эдн идшлнә. Хальмг күүнә чееҗ эдниг үзхлә байсна.

Физминутк.

Теегт хавр ирнә.

Бамб цецг нәәхлнә.

Тоһрун шовун эргәд биилнә.

Теегин аӊгуд байрлна.

3. -Үгмүд һурвн багд хуватн. (Үгмүд ирлцүлтн)

Гөрәсн

гүүнә

нәәхлнә

Бамб цецг

цецгәлнә

биилнә

ниснә

Тоһрун

дуулна

идшлнә

тогльна

урһна

-Саша самбрт һарад көдл.

- Тоһрун нисҗ ирхлә, йоста хавр эклнә гиҗ мана өвкнр келнә. "Тоһруна дун" гидг зургинь хәләҗ хартн.

- Тоһрун яһна?

4. Үгмүдәс зәӊгс тогтатн.

• Цецгүд айстан бичә тасл.

• Шовудын үр бичә тара

• Теегин аӊгудыг хәәрлх кергтә.

-Умштн. Орчултн.

- Дәкәд нег даалһвр күцәчкүвидн. Гарри Рокчинскийин зурсн "Тюльпаны на Маныче"- "Манц һолын бамб цецгүд" гидг зургта таньлдтн. -Мана Хальмг Таӊһчт бамб цецгт нерәдсн җил болһ ончта өдр темдглгднә. Мана шүлгчнр бамб цецгиг иигҗ магтна "Теегин ке, теегин зе" гинә.

5. Дассан давтлһн.

- Мана хаврин тег ямаран?

Хаврин нарн хурцар халулна. Теӊгр көкрнә. Теегт ноһан урһна. Олн-зүсн бамб цецг нәәхлнә. Тоһрун шовун биилнә. Гөрәсн идшлнә.

Хаврт тег йир сәәхн.

- Ода эн цааснд теегин туск нег үг бичтн.

-Теегин кеермҗ..... бичсән умштн. /ответы детей/

-Теегиг юн кеерүлнә?

- Теегин цуг шовуд, аӊ- адусн, урһмл теегиг кеерүлнә. Бәәсн аңгудан, шовудан, цецгәсән - хәләх, хадһлх, харсх кергтә. Юӊгад гихлә эдн цуһар хальмг теегин үүрмүд болна. Һазр эднә ээҗ болна.

-Гарри Рокчинскийин зурсн дәкәд нег зургла таньлдхм. Эн зург зурачин ончта зургнь. ( показываю картину)

-Кен зурата эн зургт? /Ээҗ/

- "Мать -земля родная" - "Ээҗ -көгшн тег" гидг зург. Ик аюлас гетләд, эӊкр һазртан ирсн көгшә хальмг теегән харҗ йовна.

- Күүкд тадн эврәинь экдән дуртавт?

-Ээҗиин, экин ардас тадн яһҗ хәләнәт?

- Һазр маднд эклә әдл, тегәд мадн һазриг хәәрлҗ харх зөвтәвидн.

Бәәсн аңгудан, шовудан, цецгәсән - хәләх, хадһлх, харсх кергтә. Юӊгад гихлә эдн цуһар хальмг теегин үүрмүд болна. Һазр эднә ээҗ болна.

Шүлг умшхм.

Ода мана школын багшнр тогтасн шүлг умшхм.

Хамдан умшхм.

Заквр

Кемр би цецгә таслхла

Кемр шовудын үр хамхлхла

Кемр цуһар гөрәс көөхлә

Йиртмҗин сәәхн -өӊгнь геедрх.

Буйн болтха үүрмүд!

Болһаҗ теегән хәләһит.

Хальмг теегин кеермҗ

Хәәрлҗ, байрлҗ хадһлыт!

• Дотран умштн.

• Саша айслулҗ шүлг умш.

• Мини сурһульчнр эн шулг- заквриг флешмоб кевтәһәр умшч. Хәләтн.

IV.Ашлвр.

-Ода, күүкд, кичәлд яһҗ көдлсән шинҗлтн.

- Эн кичәл таднд таасгдсн болхла, мана зургт бамб цецг зург наатн.

- Невчк зовлӊта болсн болхла, теӊгрин үүлин зург наатн.

-Төрскн һазртан, хальмг теегтән күн болһн дурта болх зөвтә. Тадн, сурһульчнр, теегин йиртмҗиг, эврә һазрин зөөриг чикәр эдлҗ, улм өргҗүлҗ, хадһлҗ йовхла , мана Хальмг Таңһч улм өсҗ ,байҗҗ йовх .

-Мана кичәл төгсв, сәәнәр көдлсндтн йир икәр байрлҗанав.

Мана кичәлин төр тана сананд үлдх гиҗ санҗанав, иим закладкс белглҗәнәв.

Күүкд, менд байрта харһцхай!