а) ?р мезгілдерді? г?лдерді айта келіп к?ктемгі г?лдермен таныстыру. Зат пішініні? к?рінісін ?р ?ырынан елестете білу да?дысын ?алыптастыру. Г?лді? болуды? ?мірдегі м?ні туралы ??ым беру.
?) Бояу т?стерімен сезімдік мазм?нын: жылы, сал?ын, к??ілді, сабырлы, к??ілсіз т?стерді сезіне, т?сіне білуге баулу. Таби?атта?ы ?згерістермен ??былыстарды бейнелеуге ж?не елестету ар?ылы ойша сурет салу?а т?рбиелеу.
б) О?ушыларды? к?ре білу, бай?ампазды??а баулу ж?не бояу т?стеріні? бейнелілік ерекшеліктерін т?стер ар?ылы бейнелей білу да?дыларын ме?геру ар?ылы к?ркемдікке ?ызы?ушылы?, эстетикалы? ?серленушілік сезімдерін ояту, айналамызда?ы заттарды бай?ай білу, зат пішінін, ??рылым ерекшеліктерін талдап ажырата білу ?абілеттерін дамыту.
?ыз?алда? – Отаны Европа, Солт?стік Африка, Азия. Б?л г?л м?дениетнде ежелден келе жатыр. ?ыз?алда?ты Римні?, Грецияны?, Т?ркияны? ба?тарына отыр?ыз?ан. Голландиялы?тар г?лді? осы т?рімен к?п айналысып, оны сатып пайда табатын бол?ан. Ал ?азіргі кезде осы ел ?ыз?алда?ты? жр бетінде е? к?п сорттарын игерген ел еркіндіктеріне ма?тан етеді. Россияны? ?зінде б?л г?л 18 ?асырды? басында пайда бол?ан, т??ымы.
Голландиядан ?келінген ?ыз?алда? жайында а?ыз ??гіме бар. О, баста осы г?лді? ішінде адымны? ба?ыты ты?ылып т?рады екен. Бір к?ні бір кішкентай бала ?ырда ойнап ж?ріп, жабылып т?р?ан ?ыз?алды?ты к?реді, с?йтіп оны ?ызы? к?ріп ?олымен т?рткілейді. Осы кішкентайды? ?олы тиген со? г?л ашылып, адамны? ба?ытын бостанды??а жіберіпті.
Сонды?тан ?ыз?алда? ба?ыт г?лі саналып, адамдар бір – біріне жа?сылы?, ба?ыт тілеп, сыйлайды.
Ал, бізді? ?аза?станны? о?т?стігінде грейг ?ыз?алда?ы ?седі. Б?л ?ыз?алда? ?ызыл кітап?а енген. Мамыр айында к?птеген жан?я таби?ат аясында демалу?а шы?ады. Олар оыс ?ыз?алда?ты ж?лмай саба?ынан ?ыр?ып алса, ол келесі жылдары та?ы к?бейе алады екен. Міне арзымайтын н?рсе к?рінгенімен біз ерте?імізбі ойласа? осыны? б?рін ?ажат етеміз.
Б?йшешек– уг?лжапыра?. Д?рі ма?сатында оны? ш?птері пайдаланады. Оны ж?рек ?ызметін реттейтін, сондай – а? несіп ж?ргізетін д?рі ретінде ?осады.
Раушанг?лі – раушанг?лдер семьясына жататын с?ндік б?талар туысы. 350 – ге жуы? т?рі бар. Раушанг?лді? б?талары аласа жина?ы болып келеді. ?рбір ?ркені шаша?ты г?л шо?ырымен бітеді. Жасыл ?алемшелерін тігу ар?ылы тез к?бейеді.
О?ушылар?а г?лдер туралы толы? т?сінік беріп бол?аннан кейін практикалы? кезе?ге ауысу.
Практикалы? кезе?:
Сурет салдыру ?шін о?ушыларды ?ш топ?а б?лемін.
1 – топ «?ыз?алда?»
2 – топ «Б?йшешек»
3 – топ «Раушан»
1 – ші «?ыз?алда?» тобы б?лме г?лдерін бейнелейсі?дер.
2- ші «Б?йшешек» тобы. Т?рлі – т?сті ?а?аздардан дала г?лдерін жапсырмалау ?дісімен жасайсыздар.
3 – ші «Раушан» тобы. Т?рлі – т?сті ?а?аздардан жеміс а?аштарды? г?лдерін жапсырып, ж?мыс жасайсы?дар.
О?ушылар?а ж?мыс жасау т?сілдерін т?сіндіре отырып, г?лдерді? суретін бейнелете білу. ?айшыны, желімді ??ыпты пайдалануларын ескертемін.
IV. ?орытынды кезе?:
1 – ші «ЖАУ?АЗЫН» тобына геометриялы? денелерден натюриорт ??грастыру тапсырылады. ?р ?айсысында с?ра?тар бар.
2 - ші «?ЫЗ?АЛДА? » тобына с?укелені ??растыру. ?р б?лігінде с?ра?тар бар.
3 – ші «Б?ЙШЕШЕК» тобына Ойлан тап. Суретте ?анша а? мен ??с бар?
С?ра?тар?а жауап алу ар?ылы саба?ты ?орытындылаймын.
?. ?йге тапсырма: ?здері?е ?на?ан г?лдерді? суретін салып, г?лге байланысты суретін салып, г?лге байланысты ма?ал – м?тел жаттап келі?дер.
а) Әр мезгілдердің гүлдерді айта келіп көктемгі гүлдермен таныстыру. Зат пішінінің көрінісін әр қырынан елестете білу дағдысын қалыптастыру. Гүлдің болудың өмірдегі мәні туралы ұғым беру.
ә) Бояу түстерімен сезімдік мазмұнын: жылы, салқын, көңілді, сабырлы, көңілсіз түстерді сезіне, түсіне білуге баулу. Табиғаттағы өзгерістермен құбылыстарды бейнелеуге және елестету арқылы ойша сурет салуға тәрбиелеу.
б) Оқушылардың көре білу, байқампаздыққа баулу және бояу түстерінің бейнелілік ерекшеліктерін түстер арқылы бейнелей білу дағдыларын меңгеру арқылы көркемдікке қызығушылық, эстетикалық әсерленушілік сезімдерін ояту, айналамыздағы заттарды байқай білу, зат пішінін, құрылым ерекшеліктерін талдап ажырата білу қабілеттерін дамыту.
Сабақтың әдісі: Баяндау, сұрақ – жауап шығармашылығын арттыру, ізденуі өз бетінше жұмыс жасау.
Сабақтың түрі: Аралас сабақ
Сабақтың типі: жаңа білімді меңгерті, іздену.
Сабақтың көрнекілігі: көктемгі гүлдер, бөлме гүлдері, жеміс ағыш гүлдері бейнеленген форматтар, альбом.
Үй тапсырмасын тексеріп, сурет салып келген оқушыларды байғалаймын.
ІІІ. Жаңа сабақ
Жаңа сабақты жұмбақ айтумен бастаймын. Оқушылар жұмбақтың шешуін көктем деп шешеді. Онда бүгінгі жаңа сабақтың тақырыбы «Көктемгі гүлдер».
Бұл тақырыпқа байланысты бірнеше сұрақтарға жауап алайық .
Табиғаттағы көктем мезгілінің басқа жыл мезгілімен айырмашылығы?
Гүлдердің қандай түрлерін білесің?
Көктемгі гүлдерге қандай гүлдер жатады?
Наурыз келді, яғни көктем келді. Дүниенің көктем көркі, көктем - келбеті , көктем – шырайы. Көзіміздің алдында түрленетін шақ туды. Табиғатты түлетіп, тіршілікті тірілтер теңесіпте, жарасыпта жатыр.
Көктемде көктен құлаған күннің нұры молынан төгіліп, қар еріп, бәйшешек дүр көтеріледі, іле – шала кешікпей – ақ қардың төсы қырмықы гүлге оралып, табиғат түгел жап – жасыл түске бөленеді. Биылғы қыстың ашуы қатты, қары мол болды. Ол ертеңгі молшылықтың , несібе ризығымыздың басталуы деген сөз.
Енді гүлдердің түрлерімен танысайық.
Далада өздігінен өсетін гүлдер: шашыратқы, мыңжапырақ, қызғалдақ, бәйшешек, т.б.
Бөлме гүлдері: алоэ, катус, үй пальмасы, роза, т.б.
Ағаштардағы бұтақтардың гүлдері: жеміс ағаштары: Шие, өрік, алма, т.б.
Бұл гүлдердің әрқайсысының өзіндік қасиеттері, ерекшеліктері, әсемдіктері бар.
Гүлдерді нәзік және сұлу деп санаймыз. Ақын – жазушыларымыздың өздері қыздарды әсем, нәзік гүлдерге теңеген.
Мынау қызғалдақ, нарцисс, бәйшешек гүлдерінің суреттері. Осы гүлдердің шығу тарихына, бояуына тоқталып кетейік.
Қызғалдақ – Отаны Европа, Солтүстік Африка, Азия. Бұл гүл мәдениетнде ежелден келе жатыр. Қызғалдақты Римнің, Грецияның, Түркияның бақтарына отырғызған. Голландиялықтар гүлдің осы түрімен көп айналысып, оны сатып пайда табатын болған. Ал қазіргі кезде осы ел қызғалдақтың жр бетінде ең көп сорттарын игерген ел еркіндіктеріне мақтан етеді. Россияның өзінде бұл гүл 18 ғасырдың басында пайда болған, тұқымы.
Голландиядан әкелінген қызғалдақ жайында аңыз әңгіме бар. О, баста осы гүлдің ішінде адымның бақыты тығылып тұрады екен. Бір күні бір кішкентай бала қырда ойнап жүріп, жабылып тұрған қызғалдықты көреді, сөйтіп оны қызық көріп қолымен түрткілейді. Осы кішкентайдың қолы тиген соң гүл ашылып, адамның бақытын бостандыққа жіберіпті.
Сондықтан қызғалдақ бақыт гүлі саналып, адамдар бір – біріне жақсылық, бақыт тілеп, сыйлайды.
Ал, біздің Қазақстанның оңтүстігінде грейг қызғалдағы өседі. Бұл қызғалдақ қызыл кітапқа енген. Мамыр айында көптеген жанұя табиғат аясында демалуға шығады. Олар оыс қызғалдақты жұлмай сабағынан қырқып алса, ол келесі жылдары тағы көбейе алады екен. Міне арзымайтын нәрсе көрінгенімен біз ертеңімізбі ойласақ осының бәрін қажат етеміз.
Бәйшешек– угүлжапырақ. Дәрі мақсатында оның шөптері пайдаланады. Оны жүрек қызметін реттейтін, сондай – ақ несіп жүргізетін дәрі ретінде қосады.
Угүлжапырақ препараты жүрек соғуын күшейтіп, ұсақ артерияларды жіңішкерту арқылы қан қысымын арттырады. Халық медицинасында мұны ұстамалы нерв ауруларын, қызба, іш өту сияқты айруларды емдеуде тыныштандыратын дәрі ретінде қолданады. Алкоголизмге қарсы да қолданады.
Раушангүлі– раушангүлдер семьясына жататын сәндік бұталар туысы. 350 – ге жуық түрі бар. Раушангүлдің бұталары аласа жинақы болып келеді. Әрбір өркені шашақты гүл шоғырымен бітеді. Жасыл қалемшелерін тігу арқылы тез көбейеді.
Оқушыларға гүлдер туралы толық түсінік беріп болғаннан кейін практикалық кезеңге ауысу.
Практикалық кезең:
Сурет салдыру үшін оқушыларды үш топқа бөлемін.
1 – топ «Қызғалдақ»
2 – топ «Бәйшешек»
3 – топ «Раушан»
1 – ші «Қызғалдақ» тобы бөлме гүлдерін бейнелейсіңдер.
2- ші «Бәйшешек» тобы. Түрлі – түсті қағаздардан дала гүлдерін жапсырмалау әдісімен жасайсыздар.
3 – ші «Раушан» тобы. Түрлі – түсті қағаздардан жеміс ағаштардың гүлдерін жапсырып, жұмыс жасайсыңдар.
Оқушыларға жұмыс жасау тәсілдерін түсіндіре отырып, гүлдердің суретін бейнелете білу. Қайшыны, желімді ұқыпты пайдалануларын ескертемін.
IV. Қорытынды кезең:
1 – ші «ЖАУҚАЗЫН» тобына геометриялық денелерден натюриорт құграстыру тапсырылады. әр қайсысында сұрақтар бар.
2 - ші «ҚЫЗҒАЛДАҚ » тобына сәукелені құрастыру. әр бөлігінде сұрақтар бар.
3 – ші «БӘЙШЕШЕК» тобына Ойлан тап. Суретте қанша аң мен құс бар?
Сұрақтарға жауап алу арқылы сабақты қорытындылаймын.
Ү. Үйге тапсырма: Өздеріңе ұнаған гүлдердің суретін салып, гүлге байланысты суретін салып, гүлге байланысты мақал – мәтел жаттап келіңдер.
Бағалау: Сабақтың үстінде жақсы қатысқан топтарды және өз дәрежесінде жұмыс жасаған оқушыларды мадақтап бағалау.
