" ?ыз жібек" жырыны? к?ркемдік ерекшелігін талдау та?ырыбы бойынша ашы? саба?

№ 20 орта мектеп

«Қыз Жібек» жырының

композициясы мен көркемдік ерекшеліктері

( ашық сабақ жоспары)

Өткізген Адилханова Жанар Капиятовна

қазақ тілі мен әдебиеті

пәнінің мұғалімі

2014-2015оқу жылы

Сабақтың тақырыбы: «Қыз Жібек» жырының композициясы мен көркемдік ерекшеліктері

Сабақтың мақсаты:

Білімділік. Жырдың мазмұнын аша отырып, композициялық құрылысына талдау, кейіпкер бейнесін ашу, жырдың көркемдік ерекшелігіне талдау жасау.

Дамыту. Оқушылардың әдеби тілде сөйлеу мәдениетін дамыту, өзіндік пікірлерін ортаға салу, талдай білу дағдыларын жетілдіру, сыни тұрғыда ойлау қабілеттерін дамыту.

Тәрбиелік.  Шынайы махаббат пен адал достыққа, адамгершілік пен бауырмалдыққа тәрбиелеу, оқушы бойына әсемдікті дарыту, талғампаздыққа үйрету.

Сабақтың типі: Білік пен дағдыны қалыптастыру.

Сабақтың түрі: Шығармашылық талдау сабағы.

Сабақтың әдісі: Іздену әдісі, әдеби шығарманы талдау.

Көрнекі құралдар: Интерактивті тақта, кесте, слайдтар. «Қыз Жібек» жырының толық нұсқасы жазылған аудиодиск.

Сабақтың барысы. Ұйымдастыру кезеңі.

2. Слайд №3 . «Ей, перзентім. Адамның табиғи сұлулығы болмаса, ғашық бола алмайды, өйткені махаббат дегеннің өзі табиғи сұлулыққа байланысты екені даусыз» (Қабуснама). (Кей каус – 11 ғ. өмір сүрген Иран ғұламасының педагогикалық еңбегі, өзінің баласы Гильяншахқа арнап жазған.)

Осындай сұлулық жайында қандай әдемі жақсы сөздер білесіңдер және өздерің сұлулық дегенді қалай түсінесіңдер? (Оқушылар өздері білетін қанатты сөздер мен ұғымдарды айтады). Әдемі музыка сұлулыққа жата ма? Музыканың қандай түрлері бар? Күй тыңдауға қалай қарайсыңдар?

Слайд №4.  Аққулар. ( Н.Тілендиевтің «Аққу» күйі естіледі.)

Біз танысып отырған Жібектің ару бейнесі осындай көрікті ойларға жетелейді.

Үй тапсырмасы:  Өткен сабақта «Қыз Жібек» жырымен танысқан болатынбыз. Үйге жырдың толық мазмұнымен танысу, жыр туралы іздену, зерттеу жұмысы тапсырылған болатын.

Слайд №5.   Оқушылардың жыр туралы жинаған мәліметтері бойынша жұмыс.

1. Жырдың тарихы, зерттелуі туралы айтылады.

2. «Қыз Жібек» фильмі туралы айтылады.

Жырдың мазмұны туралы білімдерін тексеру мақсатында сарапшы парақтары таратылады.

1-сарапшы парағы. 1) Төлегеннің өскен ортасы, атасы мен анасы туралы не білдіңдер?

2) Жыр мәтініне сүйене отырып, Төлегеннің портретін айтып беріңдер.

3) Төлегеннің мінезін, іс-ірекеттерін ашатын дәлелдер айтыңдар.

2-сарапшы парағы. 1) Төлеген армандаған Жібек қандай қыз? Жыр мәтіні арқылы ойларыңды дәлелдеңдер.

2) Қыз Жібектің ақылдылығын дәлелдейтін детальдарды табыңдар.

3) Жырды талдау барысындағы «Текті қыз текті жігітке жар болу керек» деген ұғымды қалай түсінесіңдер?

3-сарапшы парағы. 1) Жырда қазақтың қандай әдет-ғұрып, салт-дәстүрлері суреттеледі?

2) Жібектің Сансызбайға қосылуына қалай қарайсыңдар? Бұл салт-дәстүрдің қай түріне жатады?

3) Халық ауыз әдебиетінде батаның қандай түрлері бар? Теріс бата деген не?

Слайд №10. Сәйкестігін тап.

Слайд №6.   Жырдың композициялық құрылымы.

I бөлім

1. Оқиғаның басталуы    Кіші жүздің Жағалбайлы руынан шыққан Базарбай баласы Төлегеннің ер жетіп, қыз таңдауы.

2. Оқиғаның байланысы   а) Саудагер шалдың айтуы бойынша Шекті еліне аттану;

ә) Қаршыға арқылы Жібекті көріп, ғашық болу. б) Қыз әкесі Сырлыбайдан рұқсат сұрап, Жібекке құда түсу.

3. Оқиғаның дамуы. Төлегеннің Жібекке уәде беріп, еліне қайтуы.

4. Шиеленісуі. Жібекке қайта оралмақ болған Төлегенге Базарбайдың рұқсат бермеуі.

5. Шарықтау шегі. Әкесінен теріс бата алып, Сансызбаймен қоштасып, Төлегеннің жолға жалғыз шығуы.

6. Шешімі. Төлеген жол аңдыған қарақшы Бекежан қолынан мерт болды.

Слайд №7.   II бөлім

 1. Оқиғаның басталуы.  Төлегеннің жалғыз інісі Сансызбайдың ағасын іздеп жолға шығуы.

2. Оқиғаның байланысы. Сансызбайдың Төлегеннің қазасын естуі.

3. Оқиғаның дамуы. Шеге арқылы Жібекпен табысу, уәделесу.

4. Шиеленісуі. Жібектің Хорен ханды алдап, семсері мен жорғасын қолға түсіруі, Сансызбаймен қашып кетуі.

5. Шарықтау шегі. Хореннің қуып келуі, жекпе-жек.

6. Шешімі. Сансызбайдың Хоренді өлтіріп, қалмақтарды жеңуі. Әмеңгерлік салт бойынша Жібекке қосылып, екі елді татуластырады.

Слайд №8.   Жырдағы көркемдегіш құралдар

Слайд №9.   

Жырдың тақырыбы – сұлулық пен адал махаббат.

Жырдың идеясы : 1) сұлулықты, әсемдікті паш ету;

1. ақ, адал, шын махаббатты үлгі ету;

2. ата-ананы құрметтеу, сыйлау, адамгершілік, мейірімділік, қамқорлық сияқты асыл қасиеттерді дәріптеу.

Слайд №10.   Адамгершілік, Мейірімділік, Әділдік, Қамқорлық қасиеттер жырда қай қырынан көрсетілген? Қандай кейіпкер бейнесінен көруге болады?

Қорытынды.

Слайд №11. 

• Төлегеннің қандай әрекеттерін үлгі етер едің?

• Жібектің қандай қылықтары ұнайды?

• Бүгінгінің Төлегендері мен Жібектері туралы қандай ойдасың?

Үй тапсырмасы. «Қыз Жібек» жырының желісінде шығарма жазамыз. Шығармаға желі тартып, жоспар құрып, өосымша материалдар жинақтап келіңдер.

Бағалау