?аза? тілінен "Жатты?у ж?мыстарына" ?ыс?а мерзімді саба? жоспары

Қазақ тілі пәнінен қысқа мерзімді жоспар 9-сынып

Сабақтың тақырыбы:	Жаттығу жұмыстары
Сабақтың мақсаты:	Пунктуация саласы туралы білім ала отырып, тыныс белгілерінің қойылатын орындары мен атқаратын қызметін білетін болады, топпен жұмыс істей отырып, тақырыпты тереңмеңгереді
Күтілетін нәтиже	Топпен бірлесе жұмыс жасай отырып, тыныс белгілерінің атқаратын қызметі мен қойылатын орындарын білетін болады. Талдау жұмысын жүргізу шеберлігі қалыптасады. Дүниетанымы кеңейеді, пәнге деген қызығушылығы артады, шығармашылық қабілеттері дамиды.
Сілтеме	9сынып қазақ тілі оқулығы , әдістемелік нұсқаулық
Сабақта қолданылатын материалдар:	1. Оқулық 4. АКТ 2. Үлестірмелі карточкалар 3. Ереже жазылған кесте
Оқыту әдістері:	СТО Ой қозғау Оқыту үшін бағалау	1.топтық жұмыс 2. Жұптық жұмыс 3. Жеке жұмыс 4.Талдау жұмысы
Сабақтың барысы. І. Ұйымдастыру кезеңі	Оқушылардың зейінін сабаққа аудару, оқушыларды түгендеу, 3 топқа бөлу, топ ережесін құру Бәріміз өз ойымызды ашық айтамыз Бір-біріміздің жауабымызды мұқият тыңдаймыз Өзгенің жауабын қайталамаймыз Бір-біріміздің пікірімізді сыйлаймыз Тапсырмаларды жұмыла орындаймыз Қорытынды жасауға үйренеміз
ІІ. Үй тапсырмасын тексеру	1. Үй жұмысын тексеру
ІІІ. Жаңа сабақ	«Білгіштер сұрақтары» техникасы арқылы жаңа сабаққа көшу: Тыныс белгілері дегеніміз не? Қандай тыныс белгілерін білеміз? Сөйлем соңына қандай тыныс белгілері келеді? Сөйлем ішіне қандай тыныс белгілері келеді? Көп нүкте қандай жағдайда қойылады? Қаратпа сөздерді қандай тыныс белгілерімен ажыратамыз? Жалпылауыш мүшенің алдына не қойылады? Одағай сөздерден кейін қандай тыныс белгісі қойылады? Қос нүкте қандай жағдайда қойылады?
ІҮ. Тапсырма	1-топ. Үтірдің анықтамасына, қызметіне, қойылу орынына, принциптеріне тоқталады 2-топ: Мысалдар келтіреді 3-топ: Алыс сапарға, игілікті іске, емделуге аттанар алдында қариялардың батасын ал. Біреудің намысына, ар-ожданына, тимей сөйле. Адамда жақсы қасиет болмаса, оған бақ та, бақыт та қонбайды Тыныс белгілері қойылмаған мәтіндер беріледі. Қара сөздердегі ойды түсіндіреді, тыныс белгілерінің қойылуын айтады
	Синтаксистік талдау: Жер жүзінде екі мың миллионнан көп артық адам бар, екі миллиондай қазақ бар. Жер жүзіндегі жұрттың қоры болып, бірімізді біріміз аңдып өтеміз бе? Біздің қазақтың достығы, дұшпандығы, мақтаны, мықтылығы, мал іздеуі, өнер іздеуі, жұрт тануы ешбір халыққа ұқсамайды. Берілген сөздермен сөйлем құрап жазып, үтірдің қойылған орнын анықтаңыз.  1. көркемдік, сүйкімділік, жарқын жүзділік  2. Өкінішке орай,  3. Біздер, қазіргі заман жастары...
ҮІ. Пысықтау	Шығармашылық тапсырма Бірыңғай мүшелер, айқындауыш мүшелер, оқшау сөздерді қатыстыра отырып, сурет бойынша әңгіме құрап жазыңыз.
ҮІ. Бағалау	Оқушылардың білімін бағалау
ҮІІ. Үй тапсырмасы	1. «Абай жолы», «Қайтқанда» тарауынан үтірдің қойылуына байланысты мысал теру.  2. Үтір туралы өлең шығару немесе ертегі жазу  3. Тақырыпқа байланысты тест сұрақтарын құрастырып келу.
ҮІІІ Кері байланыс	Бір тілек

Сабақ бойынша мұғалім мен оқушының іс-әрекеті

І. Ұйымдастыру кезеңі	Мұғалімнің іс-әрекеті	Оқушының іс-әрекеті
2 мин	Оқушылардың зейінін сабаққа аудару, түгендеу. Гүлдерді таңдату арқылы оқушыларды топқа бөлу. Әр топтың өздеріне топ басшысын сайлату. Ана тіл – асыл қазына, Байлығың білсең, ол сенің. Жеткізер өмір жазына, Сонымен өсер өркенің, - деп ақын ағаларымыз жырлағандай, тілдің тазалығын сезінетін кезекті қазақ тілі сабағымызды бастаймыз.	«Бірыңғай мүшелер», «Оқшау сөздер», «Құрмаластар» - 3 топқа бөлініп, орындарына отырады Өздері топ басшысын сайлайды. Топ ережесін құрады
ІІ. Үй тапсырмасын тексеру 3 мин	Нүктелі үтір ережесін -жаттығуды тексеру	Жаттығуды оқиды, тыныс белгілерін түсіндіреді
ІІІ. Жаңа сабақ Тақырыпты ашу 4 мин	Білгіштер сұрақтары» техникасы арқылы жаңа сабаққа көшу: Тыныс белгілері дегеніміз не? Қандай тыныс белгілерін білеміз? Сөйлем соңына қандай тыныс белгілері келеді? Сөйлем ішіне қандай тыныс белгілері келеді? Көп нүкте қандай жағдайда қойылады? Қаратпа сөздерді қандай тыныс белгілерімен ажыратамыз? Жалпылауыш мүшенің алдына не қойылады? Одағай сөздерден кейін қандай тыныс белгісі қойылады? Қос нүкте қандай жағдайда қойылады?	Сұрақтарға жауап беріп, дәптерлеріне жазады. Ережелерді еске түсіреді. Мысалдар келтіреді
Тапсырма 5 мин	Топқа тапсырма береді. 1-топ. Үтірдің анықтамасына, қызметіне, қойылу орынына, принциптеріне тоқталады 2-топ: Мысалдар келтіреді 3-топ: Алыс сапарға, игілікті іске, емделуге аттанар алдында қариялардың батасын ал. Біреудің намысына, ар-ожданына, тимей сөйле. Адамда жақсы қасиет болмаса, оған бақ та, бақыт та қонбайды	Оқушылар топ болып берілген тапсырманы орындайды, қорғайды.
	Тыныс белгілері қойылмаған Абайдың қара сөздері беріледі	. Қара сөздердегі ойды түсіндіреді, тыныс белгілерінің қойылуын айтады
Пысықтау 15 мин Шығармашылық тапсырма 5 мин	Синтаксистік талдау: Жер жүзінде екі мың миллионнан көп артық адам бар, екі миллиондай қазақ бар. Жер жүзіндегі жұрттың қоры болып, бірімізді біріміз аңдып өтеміз бе? Біздің қазақтың достығы, дұшпандығы, мақтаны, мықтылығы, мал іздеуі, өнер іздеуі, жұрт тануы ешбір халыққа ұқсамайды. «Жайлаудағы тіршілік», «Наурыз мерекесі», «Сабақта» суреттері үлестіріледі	Берілген тапсырманы орындайды, талдайды. «берілген сөздерден сөйлемдер құрайды, тыныс белгілерін түсіндіреді Бірыңғай мүшелер, айқындауыш мүшелер, оқшау сөздерді қатыстыра отырып, сурет бойынша әңгіме құрайды.
ҮІ. Қорытынды 5 мин	Тест	Оқушылар тест шешеді
Кері байланыс 2 мин	Стикерлерге сабақтан алған әсерлері туралы жазып, «Тілек ағашына»жапсыруға тапсырма береді.	Тақтада ілулі тұрған «Тілек ағашына» сабақтан алған әсерлері туралы жазылған стикерлерлерін жапсырады.
ҮІІ. Үй тапсырмасы 2 мин	1. «Абай жолы», «Қайтқанда» тарауынан үтірдің қойылуына байланысты мысал теру.  2. Үтір туралы өлең шығару немесе ертегі жазу  3. Тақырыпқа байланысты тест сұрақтарын құрастырып келу.	Тапсырмаларды мұқият тыңдап, түртіп алады.
ҮІІІ. Бағалау 2 мин	Сабақ барысында алған балдарын қорытып, бағалау	Сабақта алған бағаларын күнделіктеріне қойдырады.

Тыныс белгілері айтайын деген ойды нақтылы, дәл түсінікті етіп жеткізу үшін, сондай-ақ баяндалмақшы пікірді ала-құла етпей, айқын білдіру үшін қолданылады.

Тыныс белгілері ( пунктуация) - тіл білімінде жазуға тән шартты белгілер жүйесі. Жазба тілде болсын, сондай-ақ ауызекі тілде болсын тыныс белгілерін дұрыс қолдана білудің үлкен мәні бар. Тыныс белгілері мүлде қойылмаған, немесе дұрыс қойылмаған мәтінді сөйлемді түсінікті етіп оқу да, мағынасын түсіне білу де қиын.

Тыныс белгілері дұрыс қойылмайтын сөйлемдерде ой күңгірттеніп, екі ұшты болып, тіпті сөйлем құрамындағы сөздер синтаксистік қызметі жағынан (бастауыш, баяндауыш, анықтауыш т. б.) өзгеріске түсуі мүмкін.

ОН ЕКІНШІ СӨЗ

Кімде-кім жақсы-жаман ғибадат қылып жүрсе оны ол ғибадаттан тыюға аузымыз бармайды әйтеуір жақсылыққа қылған ниеттің жамандығы жоқ қой дейміз Ләкин, сондай адамдар толымды ғибадатқа ғылымы жетпесе де қылса екен. Бірақ оның екі шарты бар соны білсе екен. Әуелі иманның иғтиқатын махкамлемек керек екінші үйреніп жеткенше осы да болады ғой демей үйрене берсе керек Кімде-кім үйреніп жетпей жатып үйренгенін қойса оны құдай ұрды ғибадаты ғибадат болмайды. Уа-ләкин, кімде-кім иманның неше нәрсе бірлән кәмәләт табатұғынын білмей қанша жерден бұзылатұғынын білмей басына шалма орап бірәдар атын көтеріп оразашыл намазшыл болып жүрген көңілге қалың бермей тұрып жыртысын салғанға ұқсайды Күзетшісіз ескерусіз иман тұрмайды ықыласыменен өзін-өзі аңдып шын діни шыншылдап жаны ашып тұрмаса салғырттың иманы бар деп болмайды

ОН СЕГІЗІНШІ СӨЗ

Адам баласына жыртықсыз кірсіз сыпайы киініп һәм ол киімін былғап былжыратып кимей таза кимек дұрыс іс Ләкин өз дәулетінен артық киінбек не киімі артық болмаса да көңіліне қуат тұтып тым айналдырмақ кербездің ісі

Кербездің екі түрлі қылығы болады бірі бет-пішінін мұртын мүшесін жүрісін қас-қабағын қолдан түзетіп шынтағын көтеріп қолын тарақтап әуре болмақ Біреуі атын киімін «айран ішерім» деп солардың арқасында сыпайы жұғымды жігіт атанбаққа өзінен ілгерілерге елеулі болып өзі қатардағының ішін күйдіріп өзінен кейіншілерге «әттең, дүние-ай, осылардың атындай ат мініп киіміндей киім кигеннің не арманы бар екен » - дейтұғын болмаққа ойланбақ

Мұның бәрі масқаралы ақымақтық Мұны адам бір ойламасын егерде бір ойласа қайта адам болмағы қиын іс.

ЖИЫРМА ТӨРТІНШІ СӨЗ

Жер жүзінде екі мың миллионнан көп артық адам бар екі миллиондай қазақ бар Біздің қазақтың достығы дұшпандығы мақтаны мықтылығы мал іздеуі өнер іздеуі жұрт тануы ешбір халыққа ұқсамайды Бірімізді біріміз аңдып жаулап ұрлап кірпік қақтырмай отырғанымыз Үш миллионнан халқы артық дүниеде бір қала да бар дүниенің бас-аяғын үш айналып көрген кісі толып жатыр. Өстіп, жер жүзіндегі жұрттың қоры болып бірімізді біріміз аңдып өтеміз бе Жоқ, қазақ ортасында да ұрлық өтірік өсек қастық қалып, өнерді малды түзден бөтен жақтан түзу жолмен іздеп өрістерлік күн болар ма екен Әй, не болсын!.. Жүз қараға екі жүз кісі сұғын қадап жүр ғой бірін-бірі құртпай құрымай тыныш таба ма

ОН ЕКІНШІ СӨЗ

Кімде-кім жақсы-жаман ғибадат қылып жүрсе, оны ол ғибадаттан тыюға аузымыз бармайды, әйтеуір жақсылыққа қылған ниеттің жамандығы жоқ қой дейміз. Ләкин, сондай адамдар толымды ғибадатқа ғылымы жетпесе де, қылса екен. Бірақ оның екі шарты бар, соны білсе екен. Әуелі - иманның иғтиқатын махкамлемек керек, екінші - үйреніп жеткенше осы да болады ғой демей, үйрене берсе керек. Кімде-кім үйреніп жетпей жатып, үйренгенін қойса, оны құдай ұрды, ғибадаты ғибадат болмайды. Уа-ләкин, кімде-кім иманның неше нәрсе бірлән кәмәләт табатұғынын білмей, қанша жерден бұзылатұғынын білмей, басына шалма орап, бірәдар атын көтеріп, оразашыл, намазшыл болып жүрген көңілге қалың бермей тұрып, жыртысын салғанға ұқсайды. Күзетшісіз, ескерусіз иман тұрмайды, ықыласыменен өзін-өзі аңдып, шын діни шыншылдап жаны ашып тұрмаса, салғырттың иманы бар деп болмайды.

ОН СЕГІЗІНШІ СӨЗ

Адам баласына жыртықсыз, кірсіз, сыпайы киініп, һәм ол киімін былғап, былжыратып кимей, таза кимек - дұрыс іс. Ләкин өз дәулетінен артық киінбек, не киімі артық болмаса да, көңіліне қуат тұтып, тым айналдырмақ - кербездің ісі.

Кербездің екі түрлі қылығы болады: бірі бет-пішінін, мұртын, мүшесін, жүрісін, қас-қабағын қолдан түзетіп, шынтағын көтеріп, қолын тарақтап әуре болмақ. Біреуі атын, киімін «айран ішерім» деп, солардың арқасында сыпайы, жұғымды жігіт атанбаққа, өзінен ілгерілерге елеулі болып, өзі қатардағының ішін күйдіріп, өзінен кейіншілерге «әттең, дүние-ай, осылардың атындай ат мініп, киіміндей киім кигеннің не арманы бар екен?!» - дейтұғын болмаққа ойланбақ.

Мұның бәрі - масқаралық, ақымақтық. Мұны адам бір ойламасын, егерде бір ойласа, қайта адам болмағы - қиын іс.

ЖИЫРМА ТӨРТІНШІ СӨЗ

Жер жүзінде екі мың миллионнан көп артық адам бар, екі миллиондай қазақ бар. Біздің қазақтың достығы, дұшпандығы, мақтаны, мықтылығы, мал іздеуі, өнер іздеуі, жұрт тануы ешбір халыққа ұқсамайды. Бірімізді біріміз аңдып, жаулап, ұрлап, кірпік қақтырмай отырғанымыз. Үш миллионнан халқы артық дүниеде бір қала да бар, дүниенің бас-аяғын үш айналып көрген кісі толып жатыр. Өстіп, жер жүзіндегі жұрттың қоры болып, бірімізді біріміз аңдып өтеміз бе? Жоқ, қазақ ортасында да ұрлық, өтірік, өсек, қастық қалып, өнерді, малды түзден, бөтен жақтан түзу жолмен іздеп, өрістерлік күн болар ма екен? Әй, не болсын!.. Жүз қараға екі жүз кісі сұғын қадап жүр ғой, бірін-бірі құртпай, құрымай тыныш таба ма?

ЖАЙЛАУДАҒЫ ТІРШІЛІК

Наурыз мерекесі

• Тыныс белгілері дегеніміз не?

• Қандай тыныс белгілерін білеміз

• Сөйлем соңына қандай тыныс белгілері келеді?

• Сөйлем ішіне қандай тыныс белгілері келеді?

• Көп нүкте қандай жағдайда қойылады?

• Қаратпа сөздерді қандай тыныс белгілерімен ажыратамыз?

• Жалпылауыш мүшенің алдына не қойылады?

• Одағай сөздерден кейін қандай тыныс белгісі қойылады?

• Қос нүкте қандай жағдайда қойылады?

1.Сөйлем соңына қойылатын тыныс белгісін көрсет.
А) үтір
В) тырнақша
С) леп белгісі
Д) сызықша
2. Сөйлемге қандай тыныс белгілері керек?

Сірә сенің айтқаның дұрыс-ау
А) үтір, нүкте
В) қос нүкте
С) сызықша
Д) үтір, сұрау белгісі
3. Сөйлем ішіне қойылатын тыныс белгіні көрсет.
А) қос нүкте
В) леп белгісі
С) нүкте
Д) көп нүкте
4. Құрмалас сөйлемнің жігіне қойылатын тыныс белгіні көрсет.
А) нүкте
В) көп нүкте
С) үтірлі сызықша
Д) тырнақша
5. Сөйлемнің құрылысына негізделген принципті қалай атайды?
А) грамматикалық
В) мағыналық
С) диалогтік
Д) интонация

6. Дауыс ырғағы не?
А) мағыналық
В) интонация
С) грамматикалық
Д) ырғақтық
7. Құрмалас сөйлемнің жігіне қойылатын тыныс белгіні көрсет.
А) үтір
в) сұрақ белгісі
С) көп нүкте
Д) нүкте
8. Сөйлем мен сөйлем құрамындағы сөздердің мағынасын айқындаушы принципті көрсет
А) интонация
В) грамматикалық
С) синтаксистік
Д) мағыналық
9. Гүлнұр үздік оқушы. Қандай тыныс белгісі қажет
А) үтір
В) сызықша
С) қос нүкте
Д) коп нүкте
10. Бірыңғай мүшелер арасына келетін тыныс белгі.
А) дефис
В) сұрау белгісі
С) үтір
Д) нүктелі үтір

1.Сөйлем соңына қойылатын тыныс белгісін көрсет.
А) үтір
В) тырнақша
С) леп белгісі
Д) сызықша
2. Сөйлемге қандай тыныс белгілері керек?

Сірә сенің айтқаның дұрыс-ау
А) үтір, нүкте
В) қос нүкте
С) сызықша
Д) үтір, сұрау белгісі
3. Сөйлем ішіне қойылатын тыныс белгіні көрсет.
А) қос нүкте
В) леп белгісі
С) нүкте
Д) көп нүкте
4. Құрмалас сөйлемнің жігіне қойылатын тыныс белгіні көрсет.
А) нүкте
В) көп нүкте
С) үтірлі сызықша
Д) тырнақша
5. Сөйлемнің құрылысына негізделген принципті қалай атайды?
А) грамматикалық
В) мағыналық
С) диалогтік
Д) интонация

6. Дауыс ырғағы не?
А) мағыналық
В) интонация
С) грамматикалық
Д) ырғақтық
7. Құрмалас сөйлемнің жігіне қойылатын тыныс белгіні көрсет.
А) үтір
в) сұрақ белгісі
С) көп нүкте
Д) нүкте
8. Сөйлем мен сөйлем құрамындағы сөздердің мағынасын айқындаушы принципті көрсет
А) интонация
В) грамматикалық
С) синтаксистік
Д) мағыналық
9. Гүлнұр үздік оқушы. Қандай тыныс белгісі қажет
А) үтір
В) сызықша
С) қос нүкте
Д) коп нүкте
10. Бірыңғай мүшелер арасына келетін тыныс белгі.
А) дефис
В) сұрау белгісі
С) үтір
Д) нүктелі үтір

Оқушы аты-жөні	Үй жұмысы 1 2 3	Білгіштер сұрағы 1 2 3	Топ тапсырмасы 1 2 3 4	Синтаксистік талдау 1 2 3 4	Шығармашылық Тапсырма 1 2 3 4	Тест 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10	Қорытынды баға

6 – 9 = «2» 10 -15 = «13» 16 – 21 = «4» 22 – 25 = «5»

Оқушы аты-жөні	Үй жұмысы 1 2 3	Білгіштер сұрағы 1 2 3	Топ тапсырмасы 1 2 3 4	Синтаксистік талдау 1 2 3 4	Шығармашылық Тапсырма 1 2 3 4	Тест 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10	Қорытынды баға

6 – 9 = «2» 10 -15 = «13» 16 – 21 = «4» 22 – 25 = «5»

Оқушы аты-жөні	Үй жұмысы 1 2 3	Білгіштер сұрағы 1 2 3	Топ тапсырмасы 1 2 3 4	Синтаксистік талдау 1 2 3 4	Шығармашылық Тапсырма 1 2 3 4	Тест 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10	Қорытынды баға

6 – 9 = «2» 10 -15 = «13» 16 – 21 = «4» 22 – 25 = «5»

Топ ережесі

1. Бәріміз өз ойымызды ашық айтамыз

2. Бір-біріміздің жауабымызды мұқият тыңдаймыз

3. Өзгенің жауабын қайталамаймыз

4. Бір-біріміздің пікірімізді сыйлаймыз

5. Тапсырмаларды жұмыла орындаймыз

6. Қорытынды жасауға үйренеміз