Просмотр содержимого документа
«?аза? тілі .Саба?ты? та?ырыбы: «?лтты? ?рдіс ж?не с? м?дениеті» (10 сынып) »
17.11.2014
Сабақтың тақырыбы: «Ұлттық үрдіс және сө мәдениеті»
Сабақтың мақсаты:
А) оқушыларға тақырыпты түсіндіру, тапсырмалар арқылы пысықтау;
Ә)оқушылардың бойында шығармашылық қабілеттерін, сөйлеу мәдениетін,сөздік қорын молайту;
Б) ұлттық үрдіске ,салт-дәстүрге, әдет-ғұрыпқа құрметпен қарап, сүюге үйрету, тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: жаңа сабақ.
Сабақтың әдісі: түсіндіру,т сұрақ-жауап, әңгімелеу, ой қозғау, талдау.
Көрнекілігі: кітаптар, таблица
Сабақтың барысы
ІҰйымдастыру кезеңі.
Оқушылармен амандасып, сабаққа зейінін аудару.
ІІ.Үй тапсырмасын сұрау.
Өткен тоқсандағы тақырыптарды еске түсіру.
ІІІ. Жаңа тақырып
Ұлттық үрдіс және сөз әдебі.
Қазақ халқында адам баласының дүниеге келуі, балалықтың бал дәурен шағынан есею кезеңдеріне аяқ басуы, азамат ретінде өз жолын тауып,тұлға ретінде толысуы-бәрі –бәрі әдемі дәстүр,салт, әдет-ғұрыппен атап өтіледі. Қайсысын алсақ та ұлтқа тән өзгеше сипат байқалады.
Ұлттық үрдіс пен ұлттық мәдениетімізді танытатын сзө әдебі амандасу мен қоштасу барысында, ұлттық салт-дәстүрлерімізге қатысты (көңіл айту мен құттықтау, тілек айтуда) сөз орамдарын қолдануда айқын көрінеді.
Сәлеметсіз бе, аман –есенсіз бе, ассалаумағалейкум, есен-саусыздар ма, сәлем,т.б құлыққа сіңген,жаттанды сөздермен әртүрлі ортада амандық-саулық сұрасамыз. Шығыс елінде қазақтар ғана әйел адаммен ассалаумағалейкум деп амандаспайды. Ал қалған нұсқаларды адамның жасы, қызметі,т.б. ерекшеліктерін ескере отырып, өз талғамына орай қолданылып жатады.
Үлкен мен кіші, жас шамасы бірдей немесе қызмет бабындағы қарым –қатынас та белгілі бір әдеп талаптарын сақтауды қажет етеді. «Сәлеметсіз бе?» деп сыпайы сәлемдесу –әлеуметтік сипаты бар этикет талабы. Мекеме қызметкерлері , шәкірт пен ұстаз,ата-ана мен перзент бірін –бірі көргенде «Сәлем!» деп қолын ербеңдетуі –әдепсіздік , қызмет бабындағы немесе үлкен мен кіші арасындағы әдептілік ережелеріне қайшы келер өрескелдік болып табылады.
Ал жұмыс соңында ,сәттік кездесуден кейін алыс сапарға бет бұрғанда,т.б. жайларда қимай қоштасу да мағыналы, мәнді сөздерді қолдануға жетелейді. Көрскенше күн жақсы, сау болыңыз, амандықпен жүздескенше, аррайлы күндерде жүздескенше, жолыңыз болсын, сапар сәтті болсын,т.б. қолданыстар келесі кездесуді асыға күтер сезім мен алдағы күн сәттіліктеріне сенім сыйлайды. Қоштасу барысында адаммен қаншалықты уақыттан кейін кезігетінің, оның қандай көңіл күйде тұрғаны , айтылатын соңғы сөздің адамға әсері-бәрі –бәрі ескерілуі керек. Немқұрайды айтылған сөздерде еш әсер болмайды. Адам жанына күш-қуат беретін сәлемдесу мен қоштасу сөздерінің терең мағыналық сипаты мен өзіне тән стильдік реңі бар. Шуақты күндерде жолыққанша, аман барып,сау қайтыңыз, амандық-саулықпен жүздесейік, ,т.б. сөздер ұзақ мерзімге қоштасу барысында, сапар сәтті болсын, жолың болсын, жолың оңғарылсын, жорытқанда жолың болсын,т.б. сапарға аттандыру барысында айтылады. Көтеріңкі көңіл күй сыйлау мақсатында эмоция, экспрессиясы басымдау айың тусын оңыңнан, жұлдызың тусын солыңнан ,бастаушың –бақыт, қолдаушың-Қыдыр болсын,жолыңа күн шуағын төксін, жаныңды ай нұрына орасын, ,т.б. сөз орамдары қолданылады.
ІV.Кітаппен жұмыс
38-жаттығу. Мәтін мазмұнымен танысып, ұлттық үрдіс пен мәдениетті білдіретін сөздерді дәптерлеріңе көшіріп жазыңдар,ойларыңды дәлелдеңдер.
39-жаттығу. Мәтінді оқып шығып талқылау, өз жұптарыңмен бір-біріңнің сөйлеу әдептерің жайлы жазып, сыныпқа оқып беріңдер.
40-жаттығу.
Мәтінмен танысып шыққан соң, адам өміріне қатысты салт-дәстүр,әдет-ғұрыптың өздеріңе ұнағандарын таңдап, кесте бойынша талдаңдар.
Үлгі:
Әдет- ғұрып түрі
Ол несімен қызықтырады.
Менің ойымша...
Табақ тарту
Жастар табағы на не салынады және оның қандай мәні бар?
Табақ тартуды қазіргі жастар өміріне лайықты пайдалануға болады. Қазіргі кезде әр ұлттың асханасы туралы түрлі телебағдарламаларды тамашалаймыз. Олар тек қалай даярланады, безендіріліп ұсынылады дегенге саятын болса, дастарқан мәдениетін танытар табақ тарту ерекшеліктерін сөз ету ұтымды әрі қызықты болар еді
