Тәрбиелік: ана тілінің өте оралымды, бейнелі, бай тіл екендігін түсіндіру, патриоттылыққа тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: жаңа сабақты меңгерту
Сабақтың әдіс-тәсілдері: баяндау, сұрақ-жауап, әңгімелеу, талдау
Көрнекіліктер: мәтіндер, карточкалар, сызбалар, интербелсенді тақта арқылы көрсетілетін сызба-нұсқалар
Пәнаралық байланыс: әдебиет, тарих.
САБАҚТЫҢ БАРЫСЫ
І.Ұйымдастыру кезеңі
ІІ.Үй тапсырмасын тексеру
ІІІ.Жаңа сабақ
Тіл сөйлеу арқылы қалыптасады және сөйлеу арқылы көрінеді, танылады. Сөйлеудің материалдық көрінісі – лебіз. Кісі пікір айтуды – лебізді тіршілік мақсатына, соған бағынышты коммуникативтік мақсатына сай құрайды. Тілдің коммуникативтік мақсатқа сай құрылған көріністері стиль деп сараланады.
Қазақ тілі көп стильден құралады. Әр стильдің лексикалық құрамында, морфологиялық, синтаксистік құрылымында өз ерекшеліктері болады. Әр стильде норма ұстанымы ретінде көрінетін ерекшеліктері бар. Тілді меңгеру, сауатты, жетік жұмсау лебізді стильдік бағытқа сай құрып сөйлеуге байланысты. Тілдесу үстінде қойылатын талаптар коммуникативтік талаптар деп аталады.
Стиль дегеніміз лебіздің тілдесу үстінде сөйлеуші қойған коммуникативтік мақсатқа лайық құрылған түрі.
Ауызекі сөйлеу стилі
Мағлұмат беру.
Стильдің бір тармағы. Адам өз ортасымен күнделікті түрлі қарым-қатынаста болады. Сол арқылы тіршілік жасайды, білім, тәжірибе жинайды, жетіледі. Ал қарым-қатынас тілдесу арқылы жүзеге асады. Ауызекі сөз ерекше сипатта құрылады. Ол ауызекі сөйлеу стилі деп аталады.
1. Ауызекі сөйлеу қалай іске асады?
---Бетпе-бет кездескенде
2. Ауызекі сөйлеу неге қызмет етеді?
---Пікірлесуге, ой бөлісу әрекеттеріне.
3. Сөз қалай құрылады?
---Ықшам құрылады.
---Эмоциялы болып келеді.
---Арнайы мәнермен айтылады.
4. Ауызекі тілге ерекшелік беретін лексикалық тұлғалар. Олар?
---Жергілікті сөздер (кәсіби, диалект).
---Қарапайым сөздер (күнделікті).
---Көркем сөздер (теңеу, алмастыру,т.б.)
5. Сөйлемдер қалай құрылады?
---Сұраулы сөйлемдер көп болады.
---Толымсыз болып келеді.
--- «Келмегенде ше!», «Көргенде қандай!» сияқты үлгіде құрылуы қайталанады.
--- Қысқарып құрылған (ап-алып, барғам-барғанмын) сөздер көп кездеседі.
Ауызекі сөйлеу стилі
Дидарластық сөз (әңгімелесу, сұхбат)
Полемикалық (дауласу) сөз
Көпшілікке арналған сөз (баяндама, лекция)
ІV. Жаттығулар
14-жаттығу. Мәтінді оқу, диалог стилін анықтау.
Толымсыз сөйлемдерді табу, толымсыз болу себебін түсіндіру.
* Ауызекі стиль.
! Жетелеу сұрақтары: 1. «Тұңғышбаевскиймін де» деген сөзне үшін қолданылған деп ойлайсың?
/сөз иесінің лебізіне қуақылық сарын беру/ ; ары қарайғылар да...
15-жаттығу.
әйдәй - одағай, эмоцияны білдіріп тұр
қызды-қызды болып жатыр екен - ауызекі сөйлеуге бейім құрылған баяндауыш
тілім байланды - ауызекі сөйлеуге тән қолданыс әрі эмоцияны білдіріп тұр
Тани кеттім.
- Әбдірахман ғой, - дедім.
- Әбдірахманың кім?
***
- Иә, әлгі учитель баласы ма?
- Иә.
Бұлар - толымсыз, әр тарап сөздер.
16-жаттығу.
1. Стилін талдау.
2. Қарамен берілген сөйлемдерден а/і с. с/не тән белгіні табу
3. Күлзипа бейнесін өз сөздерімен жазу.
V. Бекіту
Тақырып бойынша бірнеше сұрақтар қою.
VІ. Бағалау
Сабаққа қатысуларын есепке ала отырып білімді бағалау.
VІІ. Үйге тапсырма беру.
§3, §4; 17 - жаттығу
Қосымша /өздік ізденіс/ тапсырма: Көркем шығармалардан /М.Әуезов. «Абай жолы» р-э. ауызекі стиль түріне мысалдар теріп жазу.