7- сынып
К?ні:
Та?ырыбы
Етістікті? с?йлемдегі ?ызметі
Ма?саты
Т?йы? етістікті? т?рлену жолын ме?герту
К?тілетін н?тиже
А. Бастауышта ал?ан білімдерін пайдалана отырып, етістікті? с?йлемдегі ат?аратын ?ызметін, мысалдарын, ?мірдегі ?олданысын ме?гереді.
В Та?ырып бойынша ал?ан а?паратын ауызша ж?не жазбаша тілде пайдалану да?дысын ?алыптасады.
С. О?ушыларды? ойлау, шы?армашылы? ?абілеттерін дамытып, д?рыс с?йлей білуге да?дыланады.
Дерекк?здер, ??рал-жабды?тар
7-сынып.?аза? тілі о?улы?ы. Интербелсенді та?та, компьютер. Флипчат, маркер
Саба?ты? барысы:
М??алім ?рекеті
О?ушы ?рекеті
Кіріспе
І.Т?л?ааралы? байланысты орнату.
1.Сыныппен амандасу.
2. «Мен сыныппен ж?мысты ?алай бастаймын?» (топ?а б?лу)
ІІ.Сыныпты? білім де?гейін аны?тау.
О?ушылар топ?а б?лінеді.
С?ра?тар?а жауап береді
Т?саукесер
Екеуі де к?п с?йлемейтін. К?семше ?ай с?йлем м?шесіні? ?ызметін ат?арып т?р?
А) Бастауыш
?) баяндауыш
Б) аны?тауыш
2. Аны?тауыш болып т?р?ан есімшені тап.
А) Баланы? ?ыты?ына тиетіні – осы жері.
?) К?шкен ауылды іздеп табалы?.
Б) ?ял?анды кешірмейтін ?ке мінезі Абай?а м?лім.
3. Бастауыш ?ызметін ат?ара алмайтын етістікті? т?л?асы
А) Есімше
?) Т?йы? етістік
Б) К?семше
4. К?семшені? жіктелмейтін ж?рна?ын к?рсет.
А) – ?алы, - гелі
?) – ып, - іп, - п
Б) – а, - е, - й
5. С?йлемдегі пысы?тауыш ?ызметін ат?арып т?р?ан к?семшені тап. А?с?йек ойынында ?ыз балалар мен ер балалар араласып ойнай береді.
А) ойнай
?) береді
Б) араласып
6. Жа?пен де, ша?пен де байланысты болмай, ?имылды?, іс - ?рекетті? атын білдіретін етістікті? т?рі.
А) к?семше
?) есімше
Б) т?йы? етістік
7. Т?йы? етістікті? ерекшелігі.
А) к?птелмейді
?) жіктелмейді
Б) т?уелденбейді
1.Баяндауыш
2.К?шкен ауылды іздеп табалы?
3.К?семше
4.ып, іп, п
5.араласып
6.т?йы? етістік
7.жіктелмейді
Негізгі б?лім
О?улы?пен ж?мыс.
Етістікті? с?йлемдегі ?ызметі
1. Етістік ша?, рай т?л?аларында жіктеліп келіп, с?йлемде баяндауыш ?ызметін ат?арады. Мысалы: Кел, балалар, о?ылы?
(Ы. А.). Жартаска бардым, к?нде ай?ай салдым (А). Т?йы? етістік жатыс септігінде немесе бас?а т?л?аларсыз-а? та с?йлемні? баяндауыш ?ызметін ат?арады. Мысалы: ?она?тар к?рмені к?руде. Класс міндеттемесіні? негізгі бір м?селесі — саба? ?лгірімін жа?сарту.
2. Етістік к?семше т?л?асында келіп, ?имылды? амалын, ?р т?рлі ?асиетін (себебін, ма?сатын т. б.) білдіріп, с?йлемде пысы?тауыш ?ызметін ат?арады. Мысалы: А?ырындап атты алтын та? (?. А.). Жасымда ?ылым бар деп ескермедім, Пайдасын к?ре-т?ра тексермедім (А).
Т?йы? етістік септеліп (барыс, шы?ыс, жатыс, к?мектес), кейбір шылаулармен тіркесіп келіп с?йлемде пысы?тауыш кызметін ат?арады. Мысалы: Сауыс?анны? тама?ы шо?уменен табыл?ан (Ы. А.). О?у ушін осында келді.
3. Етістік есімше ж?не т?йы? етістік т?л?аларында атау септікте келіп заттанып, с?йлемде бастауыш ?ызметін ат?арады. Мысалы: К?рмес— т?йені де к?рмес (ма?ал). Жа?сы о?у — ?р о?ушыны? міндеті. Іздеген жетер м?рат?а.
4. Етістік есімше т?л?асында немесе ілік септігіндегі т?йы? етістік зат есімдермен тіркесіп, аны?тауыш ?ызметін де ат?арады. Мысалы: ?сер елді? жігіті бірін-бірі батыр дейді (ма?ал). Білуді? шегі жо?. А?ыл — тозбайтын тон, білім — таусылмайтын кен (ма?ал).
5. Етістік есімше не т?йы? етістік т?л?аларында септеліп келіп, атау мен іліктен бас?а септіктерде толы?тауыш ?ызметін де аткарады. Мысалы: ?стазды? ?ылган жалы?пас ?йретуден бала?а (А). Білгенге маржан, білмеске арзан (А).— Сіз ?андай жауды ??лат?аны?ызды білесіз бе? (?. Н.)
Жатты?уларды берілген тапсырмалар бойынша синтаксистік талдау ж?мыстарын орындайды. Екі топ жарысады, ?айсысы тез жауап берсе, сол топ ?тады.
Т?йы? етістікті? ерекшелігі
192- жатты?у.
?айран ?алдым – не істедім?– баяндауыш, ?ызы??андай – ?андай?– аны?тауыш, танытты – ?айтті?– баяндауыш, ?збей – ?алай?– пысы?тауыш, о?ып отыратынына – несіне?– толы?тауыш, жетті - ?айтті?- баяндауыш.
?лгі: болыпты –т?бірі-бол,- ып- к?семшені? ж?рна?ы, б?рыны ?ткен ша?ты білдіреді,-ты-жіктік жал?ауды? III жа?ы, баяндауыш ?ызметін ат?арып т?р.
Семантикалы? карта
Мен с?йлескелі келдім.
Темекі шегу денсаулы??а зиян
Нанды жерге тастау?а болмайды.
Сауыс?анны? тама?ы шо?уменен табыл?ан.
Семантикалы? карта
Баста-уыш
Баяндауыш
Толы?-тауыш
Аны?-тауыш
Пысы?-тауыш
К?рмес-т?йені де к?рмес
Ол ма?ан шынды?ты айтты
Жау?а шап?анын айтар
Ту?ан ?йді? т?тіні жылы
К?ре – к?ре к?сем боларсы?, С?йлей - с?йлей шешен боларсы?
?орытынды
1. Б?л с?з ?ш ??рамнан т?р: са?ын+ды+м
2. Т?л?асына ?арай: негізгі
3. ??рылысына ?арай: дара
4. Лексикалы? ма?ынасы: ?имыл
5. Грамматикалы? ма?ынасы: етістік, жедел ?ткен ша?, ашы? рай, жіктік жал?ауыны? І жа?ы жекеше т?рі
6. С?ра?ы: ?айттім?
7. С?йлемдегі ?ызметі: баяндауыш
1. Б?л с?з екі ??рамнан т?р: елжіре+ген
2. Т?л?асына ?арай: негізгі. Себебі с?зді? ?рі ?арай б?лшектенбейтін, ма?ына беретін б?лігі.
3. ??рылысына ?арай: дара, себебі бір ?ана негізгі т?бірден т?р.
4. Лексикалы? ма?ынасы: н?зік, мейірімді
5. Грамматикалы? ма?ынасы: етістік, есімше т?л?алы, ІІІ жа?,
6. С?ра?ы: ?андай?
7. С?йлемдегі ?ызметі: аны?тауыш
Б?гін бізге келерсі?.
Естігенді ?мытпас?а т?рт т?рлі себеп бар.
Болатын бала бесігінде б?л?ынар.
?й тапсырмасын к?нделікке жазады.
Кері байланыс орнатады.
