Б?рын?ы ?ткен ша? та?ырыбы

Сабақтың тақырыбы: Бұрынғы өткен шақ

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Оқушыларды өздігінен білім алуға баулу. Білім алудағы негізгі талаптарды іске асыру. Бұрынғы тақырыптары туралы түсініктерін дамыту.

Дамытушылық: Ойлау қабілеттерін дамыту. Сөздік қорын арттыру.

Тәрбиелік: Оқушыларды таза, сауатты жазуға баулу. Өз ана тілін, туған елін сүйетін, қадірлейтін жеке оқушы тұлғасын қалыптастыру .

Сабақтың түрі: Жаңа тақырыпты меңгеру сабағы .

Сабақтың әдісі: Түсіндіру, ішіне – сыртына стратегиясы, топтастыру әдісі, ұқсастық пен даралық, семантикалық карта .

Сабақтың көрнекіліг: Кесте , ішіне – сыртына стратегиясы , семантикалық карта , қима қағаздар , жаңа тақырыпқа байланысты плакаттар .

Сабақтың жоспары : І. Ұйымдастыру

( психологиялық дайындық, топқа бөлу )

ІІ . Үй тапсырмасын сұрау

( тірек – сызба, венн диограммасы,сәйкестендіру тесті)

ІІІ . Жаңа сабақ :

а) кестемен жұмыс

ә) бекіту ( ішіне – сыртына стратегиясы )

б) сематикалық карта

в) тест

ІҮ. Білімдерін бағалау.

Ү. Рефлексия

ҮІ. Үйге тапсырма беру

Сабақтың барысы:

Ұйымдастыру:

1. Ұйымдастыру бөлімі.

Сәлемдесу.Сабаққа даярлау.

2.Бүгінгісабақтың құрлымымен таныстыру.

Сабақ «Ашық журнал сабағы» деп аталады.Журналдың әр парағында тақырыптар берілген:

1. Қайталау – оқу анасы; 2. Жаңа сабақ құпиясы; 3. Кітап – досың,ақылшың; 4.Білімді мыңды жығар; 5.Жеті жұрттың тілін біл; 6. Біліміңді байқап көр.

Әр беттегі тақырыпты аша отырып тапсырмаларды орындаймыз.Сыныптағы оқушыларды 3 топқа бөлініп отырғызылады.

1. Өткен сабақтарды,үй тапсырмасын сұрауда алғашқы «Қайталау – оқу анасы» парағы ашылады.Әр қатарға өткен сабақ бойынша тапсырмалар беремін.

І топ оқушылары бірлесіп етістік бойынша тірек-сызбасын салады,түсіндіреді,ережесін айтады.

көсемше тұйық етістік

дара, күрделі

сабақты болымды

Етістік

салт етістік

болымсыз

шақтары негізгі, туынды есімше

ІІ топ оқушылары бірлесіп етістікті орыс тілімен салыстырып көрсетеді.

Қазақ тілінде	Ортақ белгісі	Орыс тілінде
	.

ІІІ топ оқушылары бірлесіп сәйкестендіру тестін орындайды.

1.Келер шақтың түрлері 2.Жедел өткен шақтың жасалу жолы. 3. Мақсатты келер шақтың жасалу жолы. 4.Болжалды келер шақтың жасалу жолы. 5.Көсемшенің жасалу жолы. 6.Етістіктің мағыналық түрлері.

А)етістіктің түбіріне -ар, -ер, -р, болымсыз етістіктен кейін -с жұрнағы жалғанып, жіктеліп қолданылады. В) Салт, сабақты. С) Мақсатты, болжалды, ауыспалы Д) Етістіктің түбіріне -мақ, - мек, -бақ, - бек жұрнағы жалғанып, жіктеліп қолданылады Е) Етістіктің түбіріне -ды, -ді, -ты, -ті жұрнағы жалғанып, жіктеліп қолданылады. Ж) Етістіктің түбіріне –ғалы, -гелі, -қалы, -келі жұрнағы жалғану арқылы.

Жауаптары: 1-с, 2-е, 3-д, 4-а, 5-ж, 6-в

2.Жаңа сабақты түсіндіруде «Жаңа сабақ құпиясы» парағын ашамыз.

Бұрынғы өткен шақ

Іс – әрекеттің , қимылдың сөйлеп тұрған сәтпен салыстырғанда әлдеқайда бұрын болғандығын білдіретін өткен шақ түрін бұрынғы өткен шақ деп атаймыз.

Бұрынғы өткен шақтың жасалуы
-ып, -іп, -п жұрнақтарына жіктік жалғау жалғанады.	-ған, -ген, -қан, -кен тұлғалы есімшенің жіктеліп келуінен жасалады.	-ған,-ген, -қан, -кен, тұлғалы есімшеге немесе -ып, -іп, -п тұлғалы көсемшеге е (еді, екен) көмекші етістігі тіркеседі.
Беген ауылында тұңғыш қазақ мектебі ХХ ғасырдың басында ашылыпты.	Беген орта мектебінің іргесін қалаушы Әбдікәрім Әділханов жас ұрпақты оқытып тәрбиелеуде ерекше еңбек еткен.	Содан бері мектепті мыңдаған оқушы бітірген екен.

-ып, -іп, -п тұлғалы көсемше арқылы жасалған бұрынғы өткен шақтың жіктелу үлгісі

Жақ	Жекеше	Көпше
І	Тұр-ып-пын	Тұр-ып-пыз
ІІ	Тұр-ып-сың	Тұр-ып-сыңдар
ІІ	Тұр-ып-сыз	Тұр-ып-сыздар
ІІІ	Тұр-ып-ты	Тұр-ып-ты

-ған, -ген, -қан, -кен тұлғалы есімше арқылы жасалған бұрынғы өткен шақтың жіктелу үлгісі

Жақ	Жекеше	Көпше
І	Тұр-ған-мын	Тұр-ған-быз
ІІ	Тұр-ған-сың	Тұр-ған-сыңдар
ІІ	Тұр-ған-сыз	Тұр-ған-сыздар
ІІІ	Тұр-ған	Тұр-ған

Есімше, көсемше тұлғалы негізгі етістікке е (еді, екен) көмекші етістігінің тіркесуі арқылы жасалған бұрынғы өткен шақтың жіктелу үлгісі (негізгі емес, көмекші етістік қана жіктеледі):

Жақ	Жекеше	Көпше
І	Тұр-ып еді-м, тұр-ған екен-мін	Тұр-ып еді-к, тұр-ған екен-біз
Іі	Тұр-ып еді-ң, тұр-ған екен-сің	Тұр-ып еді-ңдер, тұр-ған екен-сіңдер
ІІ	Тұр-ып еді-ңіз, тұр-ған екен-сіз	Тұр-ып еді-ңіздер, тұр-ған екен-сіздер
ІІі	Тұр-ып еді, тұр-ған екен	Тұр-ып еді , тұр-ған екен.

Ескерту: Бұрынғы өткен шақтың есімшеде болған (мысалы, білгенмін, оқығансың) және еді көмекші етістігінен құралған күрделі (білген едім, біліп еді) түрлері тұжырымды, айғақты мәнді білдіреді. Ал көсемшеден болған (біліппін) және екен көмекші етістігінен құралған күрделі (білген екенсің, білген екен) түрлері айғақсыз мәнді танытады, сөйлеушінің көзі толық жетпейтіндігін білдіреді. Сондықтан да бұрынғы өткен шақтың көсемше түрі ертегілерде жиі кездеседі. Мысалы: Баяғыда кемпір болыпты. Оның жалғыз баласы болыпты.

3. Жаңа сабақты бекіту.

Жаңа сабақты «ішіне – сыртына» стратегиясы арқылы бекітемін.

І топ .

Бұрынғы өткен шақты сыртына шығарыныз

Ішіне сыртына

Жеткізер , жасаған, білмейді , Көргенбіз , сүйрер , теуіпті

ІІ топ

Бұрынғы өткен шақты сыртына шығарыныз

Ішіне сыртына

Жалығар , келген , бармаймын , Айтыпты , қалатын , кетіпті

ІІІ топ

Бұрынғы өткен шақты сыртына шығарыныз

Ішіне сыртына

Жайып еді , орнады , жылжығансың , Естіледі , қуаныппыз , бардым

4. «Білімді мыңды жығар». Семантикалық картамен жұмыс

І топ

Мысалдар	Бұрынғы өткен шақ	Ауыспалы осы шақ	Нақ осы шақ	Жедел өткен шақ
Мен барғанмын Мен келіп тұрмын Ол жазды Күнде демаламыз

ІІ топ

Семантикалық картамен жұмыс

мысалдар	Нақ осы шақ	Бұрынғы өткен шақ	Жедел өткен шақ	Ауыспалы келер шақ
Ол сонда оқымаған Осында тұрмыз Жеткізді Құрамыз

ІІІ топ

Семантикалық картамен жұмыс

мысалдар	Бұрынғы өткен шақ	Нақ осы шақ	Ауыспалы осы шақ	Жедел өткен шақ
Ол тұр Қыс суық болды Ол кеш қалған емес Жазда күн ыстық болады

5.Сергіту сәті ретінде «Жеті жұрттың тілін біл» парағы ашылпды. Оқылған мақалдағы айтылмай қалған сөзді тауып айту,орысша,ағылшынша баламасын тау.

а) Жігітті намыс өлтіреді, ... қамыс өлтіреді (қоян – заяц – hare)-рәббит

ә) Баланың тілі - ... (бал – мед – һunу). Ананың тілі - ... (бал –мед – һunу)-хини

б) Оқусыз ... жоқ, ... күнің жоқ.(білім – знание – khowiedge)-нолидж)

г) Өнер алды – қызыл ... (тіл – язык – tongue)-таң

ғ) Көп сөз – көмір

Аз сөз - ... (алтын – золото – gold)- голд

д) ... – оттан да ыстық»Отан – Родина – Motherland)- мазаланд

е) Ашу – дұшпан,ақыл - ... (дос,друг – friend)-френд

ж) ... өссе – жердің көркі(гүл – цветы – flower)-флауа

... өссе – елдің көркі (қыз – девочка – girl)- гел

з) Айтылған ... – атылған оқ(сөз – слова – word)-уед

Жұмбақтар:

1.Үй ішінде 32 батыр

Кіргендерді отап, турап жатыр. (тіс-зуб-toofh-туф)

30 тістен шыққан сөз,

30 рулы елге тарайды.

2.Бетінді тырыстырады,

Арқанды құрыстырады.

Ыңғайына көне берсең,

Досыңменде ұрыстырады. (ашу-гнев (злоба, ярость)-angry-аңри

Ашу дұшпан, ақыл –дос,

Ақылына ақыл қос.

3. Иесі оның –сәби,

Әрі төсек, әрі үй. (бесік-колыбель-kolybel-колибел)

Ел іші - алтын бесік.

4. Жалт – жұлт етер,

Жалмап бәрін кетер. (от-огонь-fire-файә)

Отан оттан да ыстық.

5.Ұрып қалсаң кері атып,

Оралады өзіңе.

Көрсе досың бері атып,

Қайтып барар өзіне. (доп – мячь-ball-бол)

Асық ойнаған озар,

Доп ойнаған тозар.

Бәрінен де мал бағып,

Құйрық жеген озар.

6.Қорытындылау үшін «Біліміңді байқап көр» парағы ашылады.

1. Бұрыңғы өткен шақ қандай жолмен жасалады?

А) -ып, -іп, -п тұлғалы көсемшенің жіктеліп келуінен жасалады.

В) -ғалы, -гелі тұлғалы көсемшенің жіктеліп келуінен жасалады.

С) -атын, - етін, тұлғалы есімшеден жасалады.

Д) тұйық етістіктен жасалады

Е) етістіктің түбіріне –ды, -ді, -ты, -ті жұрнағы жалғану арқылы жасалады.

2. Бұрынғы өткен шақтың қай түрі айғақсыз мәндітанытады,сөйлеушінің көзі толық жетпейтіндігін білдіреді?

А) барған

В) барды

С) барыпты

Д) барып еді

Е) барған еді

3. Бұрынғы өткен шақты табыңыз

А) жазып отыр

В) барармын

С) келмек

Д) оқыған едім

Е) барамын

4. Бұрынғы өткен шақта тұрған сөзді көрсетіңіз.

А) танысқан екен

В) танысты

С) танып тұрмын

Д) таниды

Е) танитынмын

5. Етістіктің мақсатты келер шақ түрін көрсетіңіз.

А) сырласатын

В) демалып жатыр

С) пісірді

Д) ызаландырмақ

Е) оқыса игі еді

6. Етістіктің нақ осы шақ түрін көрсетіңіз.

А) естіген болатын

В) бара жатыр

С) келмекші

Д) ұғыпты

Е) қарармын

7. Етістіктің болжалды келер шақ түрін табыңыз.

А) сөйледі

В) сөйлеген

С) сөйлер

Д) сөйлейді

Е) сөйлеп отыр

8. Етістіктің жедел өткен шақ жағын көрсетіңіз

А) жеткізер

В) жеткізген

С) жеткізетін

Д) жеткізеді

Е) жеткізді

9.Келер шақтың түрлерін белгілеңіз

А) жедел, бұрыңғы, болжалды

В) мақсатты, нақ, ауыспалы

С) болжамды , мақсатты, ауыспалы

Д) нақ, болжамды, жедел

Е) ауыспалы, бұрыңғы, жедел

10. Бұрынғы өткен шақтың жұрнағын табыңыз

А) -атын

В) -ып

С) - ғалы

Д) -ды

Е) -а

ІҮ . Білімдерін бағалау

Ү. Рефлексия

ҮІ . Үйге тапсырма: Бұрынғы өткен шақ.

Бағалау парағы

Рет саны	Аты - жөні	Үй тапсырмасы	Ішіне – сыртына	Сематикалық карта	Сергіту сәті	Тест	Қорытынды баға
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.

Бағалау парағы

Рет саны	Аты - жөні	Үй тапсырмасы	Ішіне – сыртына	Сематикалық карта	Сергіту сәті	Тест	Қорытынды баға
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.

1.Келер шақтың түрлері 2.Жедел өткен шақтың жасалу жолы. 3. Мақсатты келер шақтың жасалу жолы. 4.Болжалды келер шақтың жасалу жолы. 5.Көсемшенің жасалу жолы. 6.Етістіктің мағыналық түрлері.

А)етістіктің түбіріне -ар, -ер, -р, болымсыз етістіктен кейін -с жұрнағы жалғанып, жіктеліп қолданылады. В) Салт, сабақты. С) Мақсатты, болжалды, ауыспалы Д) Етістіктің түбіріне -мақ, - мек, -бақ, - бек жұрнағы жалғанып, жіктеліп қолданылады Е) Етістіктің түбіріне -ды, -ді, -ты, -ті жұрнағы жалғанып, жіктеліп қолданылады. Ж) Етістіктің түбіріне –ғалы, -гелі, -қалы, -келі жұрнағы жалғану арқылы.

1.Келер шақтың түрлері 2.Жедел өткен шақтың жасалу жолы. 3. Мақсатты келер шақтың жасалу жолы. 4.Болжалды келер шақтың жасалу жолы. 5.Көсемшенің жасалу жолы. 6.Етістіктің мағыналық түрлері.

А)етістіктің түбіріне -ар, -ер, -р, болымсыз етістіктен кейін -с жұрнағы жалғанып, жіктеліп қолданылады. В) Салт, сабақты. С) Мақсатты, болжалды, ауыспалы Д) Етістіктің түбіріне -мақ, - мек, -бақ, - бек жұрнағы жалғанып, жіктеліп қолданылады Е) Етістіктің түбіріне -ды, -ді, -ты, -ті жұрнағы жалғанып, жіктеліп қолданылады. Ж) Етістіктің түбіріне –ғалы, -гелі, -қалы, -келі жұрнағы жалғану арқылы.

1.Келер шақтың түрлері 2.Жедел өткен шақтың жасалу жолы. 3. Мақсатты келер шақтың жасалу жолы. 4.Болжалды келер шақтың жасалу жолы. 5.Көсемшенің жасалу жолы. 6.Етістіктің мағыналық түрлері.

А)етістіктің түбіріне -ар, -ер, -р, болымсыз етістіктен кейін -с жұрнағы жалғанып, жіктеліп қолданылады. В) Салт, сабақты. С) Мақсатты, болжалды, ауыспалы Д) Етістіктің түбіріне -мақ, - мек, -бақ, - бек жұрнағы жалғанып, жіктеліп қолданылады Е) Етістіктің түбіріне -ды, -ді, -ты, -ті жұрнағы жалғанып, жіктеліп қолданылады. Ж) Етістіктің түбіріне –ғалы, -гелі, -қалы, -келі жұрнағы жалғану арқылы.

1.Келер шақтың түрлері 2.Жедел өткен шақтың жасалу жолы. 3. Мақсатты келер шақтың жасалу жолы. 4.Болжалды келер шақтың жасалу жолы. 5.Көсемшенің жасалу жолы. 6.Етістіктің мағыналық түрлері.

А)етістіктің түбіріне -ар, -ер, -р, болымсыз етістіктен кейін -с жұрнағы жалғанып, жіктеліп қолданылады. В) Салт, сабақты. С) Мақсатты, болжалды, ауыспалы Д) Етістіктің түбіріне -мақ, - мек, -бақ, - бек жұрнағы жалғанып, жіктеліп қолданылады Е) Етістіктің түбіріне -ды, -ді, -ты, -ті жұрнағы жалғанып, жіктеліп қолданылады. Ж) Етістіктің түбіріне –ғалы, -гелі, -қалы, -келі жұрнағы жалғану арқылы.