?аза?стан Республикасыны? «Білім туралы» за?ында мемлекеттік саясат негізінде е? ал?аш рет «?р баланы? ?абілетіне ?арай интеллектуалды? дамуы жеке адамны? дарындылы?ын таныту» сия?ты ?зекті м?селелер енгізіліп отыр?аны белгілі. Дарынды балалар?а білім беруді ?р ?ылымны? б?гінгі д?режесіне с?йкес ж?ргізу бір жа?ынан ?о?ам?а талантты мамандар даярлауда тиімді болса, екінші жа?ынан ?о?ам?а ерекше дарынды балаларды? тек ?зіні? интеллектуалды? дамуын ?амтамасыз етеді.
Жас жеткіншекті? бойында?ы таби?ат берген ерекше ?абілетті, дарындылы?ты тани білу, оны? одан ?рі дамуына ба?ыт-ба?дар бере білу ерекше ?иын іс.
Алайда ?р баланы? жеке ?абілетін аны?тап, оны сол ба?ытта жетелеу-?стаз парызы. Баланы заманына ?арай икемдеп, ?з заманыны? озы? ?негесін оны? санасына сі?іре білу, оларды шы?армашылы? ба?ытта жан-жа?ты дамыту-б?гінгі к?нні? басты талабы.
Дарындылы? м?селесін зерттеушілерді? е?бектері к?п бол?анымен, дарындылы?ты? м?н-ма?ынасы ж?нінде олар орта? бір пікірге келе ?оймады. Сонды?тан да, біз баланы? дарындылы?ы деп, оны ?з ??рдастарымен салыстыр?анда бірдей жа?дайда білім игеру де?гейіні? шо?ырлы?ымен аса ерекше бай?алатын шы?армашылы? ?абілетіні? бай?алуы деп т?сінеміз.
Дарындылы??а педагогикалы? энциклопедияда т?мендегідей аны?тама берілген: «Дарындылы?-белгілі бір ?рекет саласында ерекше жетістікке жеткізетін адам ?абілеті дамуыны? жо?ары де?гейі».
В.Крутецский ?зіні? математикалы? ?абілеттілікті? ??рылымын зерттеген е?бегінде: «Егер ?абілеттіліктер деген ??ымды жеке психикалы? ?асиеттер деп т?сінсек, онда дарындылы? дегенді адамны? ерекше ?абілетіні? жиынты?ыны? бірлігі деуге болады»,-деп т?жырымдады.
Дарындылы? ??ымымен ?атар шы?армашылы?, талант, данышпанды? ??ымдары да бар.
Шы?армашылы?-?зіні? жа?ашылды?ымен, ?згешелігімен ерекшеленетін ?нім алу?а м?мкіндік жасайтын, жеке т?л?а бойында?ы ?абілеттілікті?, білім мен біліктілікті? болуы.
Талант-?абілеттілікті? е? жо?ары де?гейі.
Данышпанды?-?о?ам ?мірінде тарихи ма?ызы бар, шы?армашылы?пен сипатталатын дарындылы?ты? жо?ары де?гейі.
Дарынды балаларды аны?тау-баланы? дамуын та?даумен байланысты ?за? процесс. Осы айтыл?андарды ескере отырып, дарынды балаларды аны?тауды? мынадай ?станымдары т?жырымдалды:
1. Баланы? ?ызы?ушылы?ы мен бейімділігіне барынша с?йкес келетін ?ызмет аясында баланы? іс-?рекетіне талдау ж?ргізу.
2. Дамытушылы? ы?пал ете отырып, баланы? психологиялы? кедергілерін жою?а м?мкіндік беретін тренингтік ?дістерді пайдалану.
3. Баланы? дарындылы? белгісін оны? психикалы? дамуыны? на?ты де?гейінде ?ана емес, сондай-а? оны? болаша?та?ы даму м?мкіндігін де есепке ала отырып ба?алау.
5. Т?рлі а?парат алу к?здерін пайдаланып, бала ?абілеттерін ке? к?лемде ?амту?а м?мкіндік беретін баланы? мінез-??л?ы мен іс-?рекетін жан-жа?ты ба?алауды? кешенді сипаты. Білім беру ж?йесінде жа?аша мазм?н беру ар?ылы жан-жа?ты дамы?ан шы?армашыл, рухани ой-?рісі ке? жеке т?л?аны т?рбиелеу міндеті т?р.
Дарынды о?ушымен ж?мыс істеді? негізгі ма?саты-оларды? шы?армашылы? ж?мыста ?зіні? ?абілетін іске асыру?а дайынды?ын ?алыптастыру. Ал ма?сат ?ажету о?у ба?дарламасын тере?детіп, о?ыту ж?не о?ушыны? танымды? белсенділігін дамыту ар?ылы ж?зеге асады.
Дарынды о?ушымен ж?мыс істетін м??алімге ?ойылатын педагогика-психологиялы? талаптарды мынадай кезе?дерге б?луге болады.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«Балалармен ж?мыс істеуді? ?діс-т?сілдері»
Дарынды балалармен жұмыс істеудің жолдары
Қазақстан Республикасының «Білім туралы» заңында мемлекеттік саясат негізінде ең алғаш рет «Әр баланың қабілетіне қарай интеллектуалдық дамуы жеке адамның дарындылығын таныту» сияқты өзекті мәселелер енгізіліп отырғаны белгілі. Дарынды балаларға білім беруді әр ғылымның бүгінгі дәрежесіне сәйкес жүргізу бір жағынан қоғамға талантты мамандар даярлауда тиімді болса, екінші жағынан қоғамға ерекше дарынды балалардың тек өзінің интеллектуалдық дамуын қамтамасыз етеді. Жас жеткіншектің бойындағы табиғат берген ерекше қабілетті, дарындылықты тани білу, оның одан әрі дамуына бағыт-бағдар бере білу ерекше қиын іс.
Алайда әр баланың жеке қабілетін анықтап, оны сол бағытта жетелеу-ұстаз парызы. Баланы заманына қарай икемдеп, өз заманының озық өнегесін оның санасына сіңіре білу, оларды шығармашылық бағытта жан-жақты дамыту-бүгінгі күннің басты талабы.
Дарындылық мәселесін зерттеушілердің еңбектері көп болғанымен, дарындылықтың мән-мағынасы жөнінде олар ортақ бір пікірге келе қоймады. Сондықтан да, біз баланың дарындылығы деп, оны өз құрдастарымен салыстырғанда бірдей жағдайда білім игеру деңгейінің шоғырлығымен аса ерекше байқалатын шығармашылық қабілетінің байқалуы деп түсінеміз. Дарындылыққа педагогикалық энциклопедияда төмендегідей анықтама берілген: «Дарындылық-белгілі бір әрекет саласында ерекше жетістікке жеткізетін адам қабілеті дамуының жоғары деңгейі». В.Крутецский өзінің математикалық қабілеттіліктің құрылымын зерттеген еңбегінде: «Егер қабілеттіліктер деген ұғымды жеке психикалық қасиеттер деп түсінсек, онда дарындылық дегенді адамның ерекше қабілетінің жиынтығының бірлігі деуге болады»,-деп тұжырымдады. Дарындылық ұғымымен қатар шығармашылық, талант, данышпандық ұғымдары да бар.
Шығармашылық-өзінің жаңашылдығымен, өзгешелігімен ерекшеленетін өнім алуға мүмкіндік жасайтын, жеке тұлға бойындағы қабілеттіліктің, білім мен біліктіліктің болуы. Талант-қабілеттіліктің ең жоғары деңгейі.
Данышпандық-қоғам өмірінде тарихи маңызы бар, шығармашылықпен сипатталатын дарындылықтың жоғары деңгейі.
Дарынды балаларды анықтау-баланың дамуын таңдаумен байланысты ұзақ процесс. Осы айтылғандарды ескере отырып, дарынды балаларды анықтаудың мынадай ұстанымдары тұжырымдалды:
1. Баланың қызығушылығы мен бейімділігіне барынша сәйкес келетін қызмет аясында баланың іс-әрекетіне талдау жүргізу.
2. Дамытушылық ықпал ете отырып, баланың психологиялық кедергілерін жоюға мүмкіндік беретін тренингтік әдістерді пайдалану.
3. Баланың дарындылық белгісін оның психикалық дамуының нақты деңгейінде ғана емес, сондай-ақ оның болашақтағы даму мүмкіндігін де есепке ала отырып бағалау.
4. Жұмыс нәтижесін талдау, бақылау, әңгімелеу, мұғалімдер мен ата-аналардың сипаттамалық бағалары.
5. Түрлі ақпарат алу көздерін пайдаланып, бала қабілеттерін кең көлемде қамтуға мүмкіндік беретін баланың мінез-құлқы мен іс-әрекетін жан-жақты бағалаудың кешенді сипаты. Білім беру жүйесінде жаңаша мазмұн беру арқылы жан-жақты дамыған шығармашыл, рухани ой-өрісі кең жеке тұлғаны тәрбиелеу міндеті тұр.
Дарынды оқушымен жұмыс істедің негізгі мақсаты-олардың шығармашылық жұмыста өзінің қабілетін іске асыруға дайындығын қалыптастыру. Ал мақсат қажету оқу бағдарламасын тереңдетіп, оқыту және оқушының танымдық белсенділігін дамыту арқылы жүзеге асады. Дарынды оқушымен жұмыс істетін мұғалімге қойылатын педагогика-психологиялық талаптарды мынадай кезеңдерге бөлуге болады.
