Предмет: Алтай тил
Класс: 5
Тема: Омонимдер. Омоформалар.
Амадузы: Омонимдерди ле омоформаларды ылгаштырары, олордын лексика учурын 1артаары.
Некелтелери: 1. Алтай тилде айдылары ла бичилери туней, 1е лексический учуры башка состор, эки башка куучын- эрмектин болугиле айдылган состор бар деп аайлап алары;
2. Бичиир ле оос куучын- эрмекти темиктирери, шууп билерин, «санаазында корорин» таскадары;
3. Чын бичирине, кычырарына тазыктырары, бой- бойын угуп билерине уулам1ылары ла торол тилин баалап, состорди тузаланып, бойынын эрмек- куучынын 1арандырар куунге таскадары;
1единер турулталар:
Баланын бойынын 1единер турултазы(личностный) : берилген материал уренчиктерди торол тилине 1илбиркедери, билим 1етиру алары.
Метапредметный турулталар:(регулятивный текши уреду эдилгелер темиктирери, билгир алар, коммуникативный): бой- бойынын эрмек- куучын эрмегин угуп, омо- 1омо иште туружары, состорди чын тузаланары, лексика керегинде билгирлерин теренжидедилер.
Предметный: уренчиктерди сости «угарга», учурын чокым айлаарга, сезерге, бойынын куунин 1арт айдарга уредери, омонимдер, омоформалар керегинде билгир алары.
Тос терминдер: омонимдер, омоформалар.
Уроктын будуми: 1аны 1етиру алар урок.
Уроктын jепсели: урокко белетелген презентация, карточкалар- омонимдер, омоформалар, чаазыннан кезилген кижилер, 1акылталу карточкалар(омоликле иштеерине).
Уроктын одор аайы:
Уроктын этаптары
Уредучинин ижи
Уренчиктердин ижи
1.Уредулу ишке уулам1ылары
- Эзендежери, урокко белен болгонын корори. 1акшы куун- тапту иштеерине уулам1ылары.
- Тургуза ойдо кемде 1акшынак куун- тап, колдорорды оро кодурип ийигер.
- Кемде мында коп нокорлор бар?
- Кем билер, бис бугун урокто нени эдерис?
- Кем билбес, бис нени эдеристи?Кем де та нени де угарга турган эмтир.
-Кем бугун урокто 1астыра 1ок бичиир куунду?
- Кем урок туркунына 1акшы иштенер куунду?
_ Айдарда, мен корзом, бугунги урокко бастыра балдар 1акшы куун- санаалу келтир. Бугунги кышкы куннин чокторы слерге бойынын 1ылузын берзин, тышкары мызылдаган ак кар бойынын ару тыныжын сыйлазын.
- Мынайда алтай тилдин урогын баштап турубыс.
Оро туруп, эзендежери
Куун- табын улежери
II. Билгирлерди эбелтери
- Мен слерге ээжилер кычырарым, слердин амадугар- табары, бир сосло темдектеери.
- Тилде бар бастыра состорди уренип турган тилдин болуги?
- Кажы ла сос нени- нени темдектеп 1артап коргускени?
- Кезик состордо канча учур болор аргалу?
- Кажы ла состо лексический учурдан башка база кандый учур болот? Ол керегинде бис «Морфология» деп болукти одуп турарыста отконис.
-Айдары башка, 1е учуры туней состорди … деп айдар.
- 1уук учурлу бир канча состор … тизу будурет.
- Удура айдылар учурлу состор.
- Суреен 1акшы!
-Тетрадьтарарды ачып, бугунги куннин числозын, класстын ижин бичип алыгар.
Су-алтай тилле куучындажары
Лексика
Лексический учур
Коп учурлу, 1аныс учурлу
Грамматический учур
Синонимдер
Синонимический тизу
Антонимдер
Тус отурып, тетрадьты чын салып, бичийдилер
III 1аны билгир аларына белетеери
- Лексика деген болукти онон ары улалтып 1адыбыс.
-Ойын «Кем турген айдар?»
(Чок- чок, кайчы- кайчы, тазыл- тазыл, ат- ат)
- Берилген состор канайда айдылат?
- Ээжизин кем чыгарып берер?
- Айдарда, балдар, мындый состорди бис омонимдер деп айдып турган эмтирис.
- Бу берилген состор бир куучын- эрмектин болуги болды ба?
- Алтай тилде мындый состор база бар эмтир не, балдар. Кычырып ийзегер де: казак- казак, сас-сас, кок- кок, сус-сус, как-как, сос- сос.
-Айдарда, кычырылган состорди бис полиндромдор деп адап турган эмтирис.Ол научный ады. Бажынан учына кычырза- учынан бажына кычырза-туней состор.
Уренчиктер состорди айдадылар, учурын 1артайдылар
Ээжини айдар
Доскодо карточка тагар.
Адалгыштар
IV. Уреду амаду тургузары
- Слер нени билип аларга туругар?
Бойыгарга керекту кандый 1етиру аларыгар?
Чыгара айдадылар: омонимдер болгон состордин учурын 1артап аларга, куучын- эрмегисте ол состорди тузаланып билерге турус.
v.Тургузылган амадуга 1единери. 1аны темала иштеери.
-Берилген 1акылтаны будурип ийектер.
- Экранга коругер. Слерге мында 1уруктар берилет. Не коргузилген? Учуры кандый? Эжер состор кандый куучын-эрмектин болуги болды? Тетрадьтарга бичип алыгар. Устине кандый куучын- эрмектин болуги болгонын темдектегер.
-Айдарда, бу состор, омонимдер деп аайлап алдыс.
- Эрмектер тургузыгар.
- Онон ары база ла 1уруктарга а1арыгар.
- Бу состорди короли. Эрмектер тургузыгар.
- Туней кандый состор чыкты?
- кандый куучын- эрмектин болуги болды?
Айдарда, мындый состор база бар деп аайлап алдыс. 1е мындый состорди, балдар, омоформалар деп адап турган эмтир.
- Мындый состор орус тилде база бар деп бис билерис. Темдектер айдыгар.
Состорди адап, учурын 1артап 1адылар
- Менин адамда кара ат бар. 1аны чыккан балага ат адаар.
Кас-кас, ус- ус, ат- ат.
Ад- Гл
Доскодо карточка тагар.
Коса, ручка, мир.
Созлик иш
- Берилген терминдерди созликтерерге бичип алыга
Созликтерде иштейдилер
Амыраар ой
- Эмди тус отурып, костористи амырадып алактар.
Косторин ары- бери кыймыктададылар.
V1. 1аны билгирди быжулаары
- Маргаан откурип ийели.Бу маргаанда мен ширтеечи болорым. Кажы ла омоликке 1акылта: «Слердин болушчыгар»- деп рубрикала иштеп 1адыс.«Омонимдердин созлиги» деп адалган бир тизу состор берилет Бойыгарга керекту созлик тургузып 1адыбыс. Алтай тилде омонимдердин созлиги 1ок учун, бис
5 класстын уречиктери 1аны ачылта ачып 1адыбыс.
-Иштеп баштагар.
- Эмди мындый 1араш созликтерди 11 класска 1етире толтырып салзабыс, бисте школдо омонимдердин созлиги болор деп иженип 1адыбыс.
Темдектер бередилер
Омоликтерле иштеери
VI1. Билгирлерди бириктире катап корори
- Омоним керегинде нени билип алдыгар?
- Омоформа керегинде 1етиру беригер.
-Темдектер айдып беригер.
Таскадуларла иштеп 1адылар. Билгенин чокымдайдылар.
VII. Уроктын турултазы
- Лексиканын база бир кандый болугиле таныштыс?
-1аны нени билип алдыгар?
-Урок туркунына солун слерге не болды?
- Бойыгарга керекту нени алдыгар
-Состордин лексический учурын табарга уур болды ба?
Шуултелерин айдат
VIII. Рефлексия
- 2 кижи тагылган: бирузи каткырат, урокты 1акшы аайлап алган, экинчизи- чала кунукчылду, эмеш урокты аайлабаган ошкош. Слер канайда бугунги куннин урогын аайлап алганыгар, коруп ийели. Бойыгардын кижилерерди турган кижилерге коштоп ийигер.
- Суреен 1акшы! Бастыра балдар омонимдер ле омоформалар керегинде 1етиру аайлап алаганын эмтир.
Кижилерин тургузадылар
IX. Айылдын ижи
1)Ээжини эске уренери: бук 126-127.
2) Бук 126, таскаду 204, 1акылтазы аайнча будурери
Урокто турушканыгар учун jаан быйан!
Кунликтерге бичийдилер
