Зулфияхоним ижоди ва фаолияти

8-синф адабиёт дарсида интерфаол усуллардан фойдаланиш.

Зулфия ижоди ва фаолияти.

Вақт тақсимоти

Синф	Сана	Ташкилий кисм	Утилган мавзуни сураш	Дам олиш дакикаси	Янги мавзу	Мустахкамлаш	Дарсни хулоса- лаш
7		3 минут	15	1	20	4	2

Таълимий мақсад: мавзу ҳақида тушунча бериш, Зулфия ижоди ҳақида яқиндан таништириш, шеърларидан ёд олдириш.

Тарбиявий мақсад: Зулфиянинг ижоди ҳақида тушунча бериш. Унинг шеърларига мухаббат уйғотиш, шу шеърлари орқали Ватанга, табиатга, мустақилликка ва ота- онага бўлган мухаббатни шакллантириш.

Дарс жихози: Мавзуга оид кўргазмалар, буклетлар, альбомлар, эпидоскоп ва компьютер.

Дарснинг услуби: савол- жавоб, гурухлар бўйича мусобақа.

Дарснинг бориши: Синф хонаси мавзуга оид кўргазмалар билан безатилган.

Ўқувчилар аввалги дарсда айтилган ноанъанавий усул бўйича битта компьютер ёнида икки нафар бўлиб саф тортиб турадилар. Ўқитувчи хонага киргач:

Ассалому алайкум.Ҳурматли ўкувчилар!

Ўқувчилар:

Ва алайкум ассалом, устоз. Сўнг барча ўқувчилар қўлларини кўксига қўйган холда Ўзбекистон Республикаси Давлат мадхиясини баралла жўр овозда куйлашади.

Ўкитувчи: Бизнинг шиор?

Ўқувчилар:

Шиоримиз: Ёшликда олинган илм тошга ёзилган нақш кабидир.

Ўқитувчи: болалар бугунги сабоғимиз аввалгилардан ўзгача, яъни ноанъанавий усулда бўлади шунга розимисизлар.

Ўқувчилар: Жуда яхши.

Ўқитувчи: у холда хар бир жуфтлик ўз гурухига асар номини қўйиб компьютерга киргизсин.

Ҳар бир гурух маслахатлашиб гурухларига ном танлаб компьютерга ёзадилар.

1-гурух – Сабъаи Сайёр (Алишер Навоий).

2-гурух – Ҳапалак (Махмур)

3-гурух – Соғиндим (Увайсий)

4-гурух – Туркистон (Ҳ,Ҳ,Ниёзий)

5-гурух – Гўзал (Чўлпон)

6-гурух – Дахшат (А,Қаххор)

Улар ўз гурухларини номлаган асарларини айтиб беришади,махоратига кўра бахоланади.

Беш бахо учун- қизил, тўрт бахо учун- сариқ, уч бахо учун – яшил рангли карточкалар берилади.

Ўқитувчи: Мана гурухларга ҳам бўлиниб олдик, энди “Хамма бир киши учун - бир киши ҳамма учун” қабилида ҳамжихатликда иш олиб борамиз. Ҳозирги дарсимиз (Ўқиш) адабиёт дарси экан. Ўқувчилар бадий адабиётнинг сўз санъати деб тарифланиши сабаби нимада?

Ҳар бир компьютер олдида қизил рангли тўрт бурчак кардон қўйилган. Қайси гурух биринчи бўлиб ушбу кардонни кўтарса ўша гурух жавоб беради ва жавобнинг қай даражада берилишига қараб ўқитувчи томонидан қизил, сариқ ёки яшил рангли карточкалар берилади. Дарс сўнгида карточкаларга қараб ғолиб гурух аниқланади.

“Туркистон” гурухи – Бадиий адабиёт санъатининг бошқа турларидан асосий иш қуроли ҳам асосий материаллари ҳам сўз эканлиги билан фарқ қилади. Бошқа санъат турлари ҳам инсон ҳаётининг тасвирга олинган бир холатинигина кўрсатиши имкониятига эга. Адабиёт эса сўз билан бирвакайига бир неча ҳолатни акс эттириш имконига эга.

Ўқитувчи: жуда яхши. Адабий турлар нечта ва уларни бўлиниш сабаблари нимада?

“Гўзал” гурухи-бадиий асарлар қандай мақсадда яратилишига ва нимани ифодалашига қараб лирик, эпик ва драматик турларга бўлинади.

Ўқитувчи: баракалла болалар. Энди мен сизларни билимингизни текшириш учун шеърий парчалар бермоқчиман, сизлар эса бу парчалар кимга тегишли эканлигини айтишингиз керак бўлади. Жамолинг васфини қилдим чаманда

Қизорди гул уёттин анжуманда

Таманно қилғали лаълингни кўнглим

Киши билмас ониким, қолди қанда

“Ҳапалак” гурухи – Ушбу парча Лутфий қаламига мансуб.

Ўқитувчи: Йўқ бироз шошилдингиз.

“Соғиндим” гурухи- Парча Атоий қаламига мансуб.

Ўқитувчи: Баракалла , мана қизил карточка, Қани, диққат қилингчи:

Солиб борма мени , эй Юсуфи хусн

Бу кун Яъкубтек байт ул- хазонда

Ушбу шеърий парчада қайси санъат тури қўлланилган?

“Дахшат” гурухи- Талмих санъати қўлланилган. Талмих “назар солмоқ” деган маънони билдиради.

Ўқитувчи: жуда яхши топқирлар. Қани қулоқ солингчи:

Йўқ, хали хаммаси ўтганмас

Кўп ҳали ҳаётда насибам

Силлигим безарар , хеч гапмас,

Борини кўраман, Насимам

Йўқ хали хаммаси ўтганмас.

Ушбу парча Усмон Носирнинг қайси шеъридан олинган?

“Сабаи Сайёр” гурухи – “Насимага деганим” шеъридан парча.

Сўнг ўқитувчи Зулфия фаолияти ва ижодидан сўзлаб беради.

• Зулфия Исроилова 1915 йил 1 мартда Тошкентда Исроил дергез оиласида туғилди. 1922-1931 йилларда мактабда ўқиди. 1931- 1933 йилларда хотин қизлар билим юртида ўқиди. 1933- 1935 йилларда Низомий номидаги Тошкент давлат педагогик институтида тахсил кўради. 1935-1938 й Ўзбекистон Фанлар Академиясининг Тил ва адабиёт институти аспирантурасида тахсил олган. 1938-1948 йилда Болалар нашриётида мухаррир бўлиб ишлади. 1950-1953 йилда “Ўзбекистон хотин қизлари” ойномасида бўлим бошлиғи сифатида фаолият юритади. 1953-1980 йилларда “Саодат” ойномасида бош мухаррир бўлиб ишлайди. 1932 йил “Хаёт варақалари” номли илк китоби чоп этилган. 1938-1939 йилларда “Шеърлар” ва “Қизлар қўшиғи” шеърлар тўплами нашр этилди. 1943 йил “Уни Фарход дер эдилар”, “Хижрон кунларида” (1944), рус тилида “Верность” номли тўплам, “Чоржўй-Қўнғирот” (1947), “Далада бир кун” (1948), “Зоотехник қиз” (1952), “Тонг қўшиғи” (1953) китоблари нашр этилган, “Сўроқлайди шоирни шеърим” (1960), “Ойдин” (1953), “Қуёшли қалам ” (1967) очерк, поэма ва достонларини ёзган.

• Ўқувчи: Устоз, Зулфия қандай мукофотлар олган ?

• Ўқитувчи: Жуда яхши мархамат ёзиб олинглар, эсингиздан чиқиб қолмайди.

Мукофотлар:

1. Хамза номидаги Давлат мукофоти – “Уйлар”, “Шалола” шерий мажмуалари учун

2. Иттифоқ Давлат мукофоти – “Сайланма” лари учун

3. Жавохарлар Неру номидаги умумхиндистон соврини – хинд мавзусидаги шеърлари учун;

4. Нилуфар мукофоти – тинчлик ва дўстликни тараннум этувчи асарлари ва тараққийпарвар Осиё ва Африка ёзувлари харакатидаги фаол иштироки учун;

5. Мехнат Қахрамони унвони

6. Ленин ордени

7. 3 марта Мехнат Қизил Байроқ ордени

8. Болгария халқ Республикасининг 1-даражали “Қизил ва мефодий” ордени

9. Халқлар дўстлиги ордени – 1975 йил 60 ёшга тўлиши муносабати билан.

Зулфия нафақат шоира, балки таржимон, педагог, журналист, давлат арбоби хам бўлган.

• Ўқувчи: Устоз, Зулфия кимнинг асарларини ўзбек тилига таржима қилган ?

• Ўқитувчи яхши ўринли савол. У таржимон сифатида Некрасов, Лермонтов, Шепачёв, Инбер, Леся Украинка, Эди Огнецвет, Марварид Дилбозий, Амрита Притам асарларини ўзбек тилига таржима қилган. Унинг шеърлари хам рус, инглиз, немис, араб, форс, хинд, болгар ва хитой тилларига таржима қилинган.

• Ўқувчи: Зулфия чет давлатларида хам бўлганми ?

• Ўқитувчи: Албатта у Хиндистон, Югославия, Шри Ланка, Миср, Бирма, Австрия каби давлатларда бўлган. 1956 йил Осиё ва Африка ёзувчиларининг Дехлида ўтказилган 1-Конференциясида қатнашди. 1962 йил Осий ва Африка мамлакатлари билан алоқа қилувчи совет комитетининг раиси бўлган. Ўзбекистон Олий Советининг депутати лавозимида ишлаган.

Сўнг ўқитувчи яна хам болаларни қизиқтириш, жалб этиш учун досканинг ёнидаги оқ тасвир туширғичда эпидоскопдан Зулфия ижоди ва фаолияти учун ишланган слайдлар туширилади. Унда шоиранинг хаёти ва ижодига оид суратлар, шерларидан намуналар бўлиши лозим.

Ўқитувчи: Энди хар биримиз шерларидан навбати билан ўқиб тахлил қиламиз.

Бу жараёнда хар бир ўқувчининг ифодали, равон ўқиши аниқланади. Шеърлар ўқиб чиқилгач, янги фикрлар билдирилади, тахлил қилинади.

Ўтди ойлар ғам билан оқиб

Дил топмади зарра тасалло

Фироқингда қолдим тутоқиб

Не балога этдинг мубтало !

“Гўзал” гурухи – ушбу шерни Зулфия турмуш ўртоғи Хамид Олимжонга бағишлаб ёзган. Унда ёрисиз ойлар ғам билан ўтаётганини, хеч тақдирга кўника олмаганини ёрқин тасвирлаб берган.

Жилиб-жилмас тўлин-ой

Булут хаёлдай енгил

Ой анхорда кулун той

Гилосда шиғил-шиғил

Яхлит ойнадай бўлиб,

Ховузга ёйилган у

Эгилсам тубдан тўлиб

Ўзим чиқдим рўбарў

“Хапалак” гурухи Ойдинда шерида шоира оқшомни жуда гўзал тасвирлаган. Ховузда ойнинг ойнадай бўлиб турганини ва сувга эгилса, ўзининг аксини кўрганлигини содда ва чиройли тасвирлаган.

Қалб бўлганда йироқда

Ирода экан ожиз

Дўстлар хам кўп атрофда

Аммо мен якка-ёлғиз

Бирдан қалбим кексариб,

Қон хам қочди юзимдан

Сен, сирдошни ахтариб

Хаёл кетар изингдан

Шундай қилиб хар бир гурухнинг махоратига қараб карточкалар тарқатилади.

Ўқитувчи: Энди хамма ўз компьютерини ёқсин, хар бир кампьютерда зулфия ижоди ва фаолиятига оид тестлар берилган. Ушбу тестларни ечиш учун сизга икки дақиқа бераман, қайси гурух тайёр бўлса қизил кардонни кўтарсин.

1. Зулфия “Ўйлар” ва “Шалола” шерий мажмуалари учун қандай мукофот билан тақдирланган ?

А) Иттифоқ Давлат мукофоти С) Нилуфар мукофоти

В) Ленин ордени Д) Хамза номидаги давлат мукофоти

2. 1956 йил осий ва Африка ёзувчиларининг 1-Конференцияси қаерда бўлиб ўтган?

А) Югославия С) Бирма

В) Дехли Д) Австрия

3. Ишққа маскан юрагим

Топиб бер деб қистайди

Нима қилай берахм

Рухим сени истайди Ушбу парча қайси шеридан олинган ?

А) Не балога этдинг мубтало С) Ойдинда

В) Сен қайдасан юрагим Д) Сенсиз

4. “Кирилл ва Мефодий” қайси халқнинг 1-даражали ордени?

А) Хиндистон С) Болгария

В) Украина Д) Австрия

5. “Далада бир кун” шерий тўплами қачон чоп этилган ?

А) 1948 йил С) 1960 йил

В) 1952 йил Д) 1944 йил

6. 1950-1953 йилда қаерда фаолият олиб боради.

А) “Саодат” ойномасида С) “Ўзбекистон хотин қизлар” ойномасида

В) “Болалар” нашриётида Д) Тил ва адабиёт институтида

7. 1975 йил 60 ёшга тўлиши билан қандай орден билан тақдирланган ?

А) Мехнат Қизил Байроқ С) Мехнат Қахрамони

В) Халқлар дўстлиги Д) Иттифоқ Давлат мукофоти

8. Қачон Ўзбекистон Олий Советининг депутати бўлган ?

А) 1975 йил С) 1947 йил

В) 1954 йил Д) 1962 йил

9. Зулфия ўта камтар, ўта захматкаш, билим уфқи кенг, доимо дили тошқин, оламни тимсоллар образлар кўзгусида тасаввур этишга қодир етук ва асл шоира Кимга тегишли

А) Чўлпон С) Миртемир

В) А.Қаххор Д) Усмон Носир

10. Илк шерий китоби қайси ва қачон чоп этилган ?

А) Шерлар (1938) С) ”Қизлар қўшиғи” (1939)

В) Хаёт варақалари (1932) Д) Хижрон кунларида (1944)

1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
Д	В	В	С	А	С	В	Д	С	С

Ўтилган мавзу ўқитувчи томонидан мустахкамланади.

Тест якуни бўйича барча гурух карточка олади

Демак ўқувчилар Зулфия тинчлик ва дўстликни куйловчи, Осий ва Африка ёзувчилари харакатининг фаол иштирокчиси, ўз асарлари билан мехнаткаш халқнинг хаётини ёритиб берувчи, ўзбек аёлининг энг юксак намунаси.

Ва вафо хамда мухаббатни тараннум этувчи етук шоирадир. Унинг мана шундай комиллиги учун Ўзбекистон Республикаси 2001 йил 10 июнда ёш қизлар учун “Зулфия” номидаги Давлат мукофоти таъсис этди. Ўзбек қизлари хар томонлама Зулфия тимсолида гавдаланиши юртимизнинг фахри, истиқболидан далолатдир, шунингдек ўзбек аёлининг оилада, жамиятда тутган ўрни сиздан келажакда Зулфияхоним қизлари чиқишидан, қайси касбни эгалламанг, ўз танлаган касбингизнинг етук, фидойи эгаси бўлиб, мустақил юртимизда жон дилингиз билан хизмат қилиб, Ватанимизни бундан-да гуллаб яшнаши ривожланишига ўз хиссангизни қўшишингизга ишонаман.

Ўқитувчи дарс давомида йиғилган карточкалардан ғолиб гурухни аниқлайди ва рағбатлантиради.

Уйга топшириқ бералиди: Зулфия ижоди ва фаолиятини яхшилаб ўрганиб чиқиш ва шерларидан намуналар ёдлаш.