«М??алімні? жа?а ?рпа?ы білім де?гейі ж?нінен ?лде?айда жо?ары болу керек. Ол ?шін жа?а формацияны? педагогы ?ажет” деген».
Елбасымыз Н.?.Назарбаев
О?ыту орыс тілінде ж?ргізілетін мектептерді? ?аза? тілі мен ?дебиеті п?ні м??алімдеріні? алдында т?р?ан негізгі ма?сат – тіл ?йрету, мемлекеттік тілді ме?герту, осы тілде д?рыс с?йлеу, сауатты жазу да?дыларын ?алыптастыру, грамматикалы? ережелер мен с?йлем ??рылысын ме?герту. ?зге тілді о?ытуда бірден-бір тиімді ?діс – сын т?р?ысынан ойлау ?дісі деп ойлаймын. СТОда?ы м??алімні? басты міндеті о?у материалын о?ушы?а дайын к?йінде к?рсету емес, о?ушымен бірлесіп, жалпы іс-?рекетті ?йымдастыра отырып, ал?а ?ойыл?ан міндеттерді т?сіндіру, оларды шешуді? т?сілдерін, жолдарын іздестіру. ?дістемелік ??ралда СТО технологиясы жайлы сіздермен ?з т?жірибеммен алмасам деймін.
?стаз алдында?ы басты ма?сат – сапалы білім мен саналы т?рбие беру, о?ушыны? талабы мен а?ымына сай ?алыптасуына ы?пал ету. Баланы жан-жа?ты жетілдіруде таным баспалда?тарына жетелер да?ды – машы?тарды ?алыптастыру?а жол ашатын о?ыту мен т?рбие технологиясын жете білу, ме?геру, біліктілігін арттыру.
?аза? тілін о?ыту – ?иын да ?ызы?ты ж?мыс. ?азіргі кезде ?аза? тілін о?ытатын мамандар?а ?ойылатын талап жа?а технологиялы? ?дістерді ?олдана отырып, сапалы ж?не тере? білім беру, оларды? ойлау, к?ру ?абілеттерін жетілдіру, уа?ытты д?рыс пайдалану, ?рт?рлі ?дістерді ?олдану, саба?ты мазм?нды да ?ызы?ты ?ткізу, м??алімні? жеке басыны? интелектісін дамыту, о?у іс-?рекетін, ?тілетін та?ырып мазм?нын аша білу. Сонымен жеке т?л?аны дарынды, білімді де білікті етіп шы?ару м??алімні? педагогикалы? шеберлігі. Я?ни о?ытуды? жа?а инновациялы? технологиясын ?алыптастыру. Ата?ты ?алым В.М.Шепель «Технология, б?л – ?нер, шеберлік, іскерлік ?дістерді? жиынты?ы, жа?дайды? ?згеруі» дейді.
О?ушыны? ойлау ?абілетін байыту?а игі ы?пал ететін жа?аша о?ытуды? бір т?рі – о?у мен жазу ар?ылы сын т?р?ысынан ойлауды дамыту технологиясы.
Сын т?р?ысынан ойлау ?дісі, о?ытуда дамы?ан технология?а жатады. Б?л иллюстративті-т?сіндірмелі, ішінара іздену. проблемалы?, пікір-сайыс, ойын, шы?армашылы?, ?зін-?зі дамыта о?ыту ?дістеріні? жиынты?ы. Сын т?р?ысын о?у-т?рбие ?рдісінде бас?ару мен ?йымдастыруды? тиімділігі о?ушыларды? ?з алдына белсенді дамуына негізделеді
Б?ны? ма?саты – барлы? жаста?ы балаларды кез келген мазм?н?а сын т?р?ысынан ?арауды ?йрету. Кез келген ?иыншылы?тарды же?уге, ?з м?селелерін шешуге, ?р т?рлі жа?дайларды сын т?р?ысынан ?арау?а, екі ?й?арым пікірді? біреуін та?дау?а, сапалы шешім жасау?а ?йрету ?ажеттігі айдан аны? болып т?р.
Сын т?р?ысында ойлау ?дісі м??алім ?ызметінде ?йымдастыра о?ыту, о?ушыларды? жеке топпен ж?мыс жасау негізінде білім алуымен ?штасады. Б?л стратегия о?ушыны? жекелеген м?мкіндіктері мен ?абілеттерін ашу?а ба?ытталады. Б?л ?дісті? ерекшелігі о?у ?дісінде ?олданылады. Я?ни о?ушыларды? ауызша ж?не жазбаша тілін, ойлау, есте са?тау ?абілетін, ?рбір а?парат?а, сонымен бірге ?зіні? ж?не бас?аны? шы?армашылы?ына сыни ?арауына, шы?армашылы? ?абілетін дамыту?а ба?ытталады.
Сын т?р?ысынан ойлау-сынау емес,шы?дал?ан ойлау.Б?л технологияны? ішкі ??рылымында ерекшелік бар.
2.?жымды?, ж?пты?, топты? ж?мыс істеу да?дылары ?алыптаса бастайды.
3.Білімді ?з бетінше іздеуге, салыстыра болжау?а, ойын еркін жеткізе білуге да?дыланады.
4.О?ушылар саба?ты? басынан-бастап білімді игеруге белсене кіріседі, ?ызы?ушылы?ы артады.
5.Саба??а енжар ?атысып отыр?ан о?ушыларда ерекше белсенділік пайда болады.
6.?зін-?зі ба?алау?а
7.Саралау?а
8.?ылыми ж?мыспен айналысу?а
9.?з пікірін ?алыптастыру «мен» деген р?лін к?теру.
«Сын т?р?ысынан ойлау стратегияларын» ?з т?жірибемде ?аза? тілі мен ?дебиет саба?тарында жиі ?олданамын. Жа?а саба?ты ?з бетінше ме?геру немесе ма?ынаны тану кезінде т?ртіп алу немесе INSERT стратегиясын пайдаланамын.
Ой ?оз?ау стратегиясында «Б?л туралы не білетін едік, есімізге т?сірейікші?» — деп 2-3 минут о?ушыларды ойлана білуге ба?ыттаймын.
Ой-тол?анысында о?ушылар ?тілген м?тіннен не ?сер еткенін, ?андай ой т?йгенін жазу?а ?йренеді. Ал?аш?ыда о?ушылар м?тінні? мазм?нын ?ыс?аша жазып келіп ж?рді. Бірте-бірте м?тіндегі ?зін тол?андыр?ан н?рсені де айта алатындай болды.
«ДЖИКСО» ?дісінде м?тінді топ?а б?ліп о?у о?ушыларды? жауапкершілігін арттырады. ?з тобына келгенде о?ы?анын айтып беру ?шін ?лсіз о?ушылар да ?рбір с?йлемге м?н беріп о?итын болды. М?ны? ?зі жауапкершілік.
«INSERT» стратегиясын м?тінмен ж?мыс ж?ргізгенде ?олданамыз.О?ушы е? алдымен та?ырыпты ?зі о?иды, таныс м?ліметтерді белгілейді, ?зі білмеген м?ліметтерді табады да кестені толтырады, білмегенін м??алімнен с?райды, нені білгісі келетінін айтады.
О?ушы ?зін-?зі дамытуына біліміні? жеткіліксіз екенін сезініп, білімні? ?ажеттілігіне деген ?ызы?ушылы?ы артады.
Мысалы «Кубизм» стратегиясында кубик фигураны? атауы емес, о?ытуды? кезе?дері мен сатыларын, оъектіні тануды? та?ырыпты ашуды? жолк?рсеткішін, алгоритімін бейнелейді.
1-?ыр Сипатта?ыз
2-?ыр Салыстыры?ыз
3-?ыр Ассоциация ??ры?ыз
4-?ыр Талдау жаса?ыз
5-?ыр ?сынысы?ыз
6-?ыр Д?лелде?із
М??алім о?ушылар?а белгілі бір та?ырыпты ашу ?шін, м?селені шешуде бірігіп топ?а ?арай кубикті? ?р ?ырын та?дап алады. ?тілетін та?ырып ?р ?ырынан ашылады, жан-жа?ты сипатталады, ?орытындыланады.
«Сын т?р?ысынан ойлау» ба?дарламасыны? ?ай ?дісін алса? та о?ушыны? белсенділігін, ойлау ?абілетін, шы?армашылы?ын жан-жа?ты дамытатынын к?рудемін. Осы ?дістерді ?збей ?олдану – жеке о?ушыларды? шы?армашылы? ?абілеттеріні? ашылуына жол сілтеді. Саба?тарымда жиі ?олданатын «Галлерияны аралауда» суреттерді о?ушыларды? ?здері салатын болды, эссе мен 5 жол ?ле? жазуда да шы?армашылы? ?абілеттері дами т?сті.
СТО стратегиясын ?аза? тілі саба?тарында пайдалану – о?ушыларды? ойлау ?абілеті мен сауаттылы?ын арттыру?а септігін тигізеді, о?ушы мынандай н?тижеге ?ол жеткізеді.
?орыта айт?анда, саба?та тиімді ?діс –т?сілдерді, ж?мыс т?рлерін ?олдану м??алімні? біліктілігі мен ?дістемелік шеберлігіне байланысты. ?азіргі та?да б?секеге ?абілетті ?шт??ырлы тілін дамытуда, ?аза? тіліні? м?ртебесін к?теруде, ?з ойын, пікірін ауызша ж?не жазбаша тілде к?ркем де аны?, на?ты етіп бере білу жолында «СТО» стратегияларын дамыту ж?мыстары к?мегін к?птеп тигізері аны?. Б?гінгі ?мірін бала о?ытып, білім беруге бел байла?ан ?р ?стазды? жанд?ниесі сенім ен тілекті? шуа?ымен н?рлана т?спек деп ойлаймын.
Пайдалан?ан ?дебиеттер:
1.?аза?стан Ресрубликасыны? «Білім туралы» за?ы Астана-2007ж
2.?рекеттегі RWCT философиясы мен ?дістері Алматы-2006ж
3. «Дауыс ж?не к?рініс» журналы Алматы-2009ж
4. «?аза? тілі мен ?дебиеті» журналы 2009ж
5. «О?у мен жазу ар?ылы сыни т?р?ыдан ойлау туралы» ?лтты? журналы
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«Сын т?р?ысынан ойлау ба?дарламасыны? т?сілдері»
Қазақ тілі мен әдебиет пәнінің мұғалімі
Ушкулакова Г.Ж.
Қостанай қаласы.
Сын тұрғысынан ойлау бағдарламасының тәсілдері
«Мұғалімнің жаңа ұрпағы білім деңгейі жөнінен әлдеқайда жоғары болу керек. Ол үшін жаңа формацияның педагогы қажет” деген».
Елбасымыз Н.Ә.Назарбаев
Оқыту орыс тілінде жүргізілетін мектептердің қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімдерінің алдында тұрған негізгі мақсат – тіл үйрету, мемлекеттік тілді меңгерту, осы тілде дұрыс сөйлеу, сауатты жазу дағдыларын қалыптастыру, грамматикалық ережелер мен сөйлем құрылысын меңгерту. Өзге тілді оқытуда бірден-бір тиімді әдіс – сын тұрғысынан ойлау әдісі деп ойлаймын. СТОдағы мұғалімнің басты міндеті оқу материалын оқушыға дайын күйінде көрсету емес, оқушымен бірлесіп, жалпы іс-әрекетті ұйымдастыра отырып, алға қойылған міндеттерді түсіндіру, оларды шешудің тәсілдерін, жолдарын іздестіру. Әдістемелік құралда СТО технологиясы жайлы сіздермен өз тәжірибеммен алмасам деймін.
Ұстаз алдындағы басты мақсат – сапалы білім мен саналы тәрбие беру, оқушының талабы мен ағымына сай қалыптасуына ықпал ету. Баланы жан-жақты жетілдіруде таным баспалдақтарына жетелер дағды – машықтарды қалыптастыруға жол ашатын оқыту мен тәрбие технологиясын жете білу, меңгеру, біліктілігін арттыру.
Қазақ тілін оқыту – қиын да қызықты жұмыс. Қазіргі кезде қазақ тілін оқытатын мамандарға қойылатын талап жаңа технологиялық әдістерді қолдана отырып, сапалы және терең білім беру, олардың ойлау, көру қабілеттерін жетілдіру, уақытты дұрыс пайдалану, әртүрлі әдістерді қолдану, сабақты мазмұнды да қызықты өткізу, мұғалімнің жеке басының интелектісін дамыту, оқу іс-әрекетін, өтілетін тақырып мазмұнын аша білу. Сонымен жеке тұлғаны дарынды, білімді де білікті етіп шығару мұғалімнің педагогикалық шеберлігі. Яғни оқытудың жаңа инновациялық технологиясын қалыптастыру. Атақты ғалым В.М.Шепель «Технология, бұл – өнер, шеберлік, іскерлік әдістердің жиынтығы, жағдайдың өзгеруі» дейді.
Оқушының ойлау қабілетін байытуға игі ықпал ететін жаңаша оқытудың бір түрі – оқу мен жазу арқылы сын тұрғысынан ойлауды дамыту технологиясы.
Сын тұрғысынан ойлау әдісі, оқытуда дамыған технологияға жатады. Бұл иллюстративті-түсіндірмелі, ішінара іздену. проблемалық, пікір-сайыс, ойын, шығармашылық, өзін-өзі дамыта оқыту әдістерінің жиынтығы. Сын тұрғысын оқу-тәрбие үрдісінде басқару мен ұйымдастырудың тиімділігі оқушылардың өз алдына белсенді дамуына негізделеді
Бұның мақсаты – барлық жастағы балаларды кез келген мазмұнға сын тұрғысынан қарауды үйрету. Кез келген қиыншылықтарды жеңуге, өз мәселелерін шешуге, әр түрлі жағдайларды сын тұрғысынан қарауға, екі ұйғарым пікірдің біреуін таңдауға, сапалы шешім жасауға үйрету қажеттігі айдан анық болып тұр.
Сын тұрғысында ойлау әдісі мұғалім қызметінде ұйымдастыра оқыту, оқушылардың жеке топпен жұмыс жасау негізінде білім алуымен ұштасады. Бұл стратегия оқушының жекелеген мүмкіндіктері мен қабілеттерін ашуға бағытталады. Бұл әдістің ерекшелігі оқу әдісінде қолданылады. Яғни оқушылардың ауызша және жазбаша тілін, ойлау, есте сақтау қабілетін, әрбір ақпаратқа, сонымен бірге өзінің және басқаның шығармашылығына сыни қарауына, шығармашылық қабілетін дамытуға бағытталады.
Сын тұрғысынан ойлау-сынау емес,шыңдалған ойлау.Бұл технологияның ішкі құрылымында ерекшелік бар.
Бұл құрылым 3 деңгейден тұрады: қызығушылықты ояту, мағынаны тану, ой толғаныс.
СТО үйрету үшін мына төмендегі шаралар орындалуы шарт.
1.Сын тұрғысынан ойлауды тудыру үшін уақыт беру арқылы мүмкіндік жасау
2.Оқушыларға ойлануға рұхсат беру.
3.Оқушылардың әр түрлі идеялары мен пікірлерін тыңдау.
4.Үйренудегі оқушылардың белсенді іс-әрекетін қолдау.
5.Сенімділік.
Мұғалімнің іс-әрекеті:
- Топқа бөліп ой қозғайды
- Тақырыпқа қызықтырып бағыттайды
- Шығармадағы ең қажетті, құнды нәтижені анықтауды ұсынады.
- Шығарманың тілдік ерекшелігі туралы сұрақ тастайды
- Ойларын жазуды ұсынады
- Қорытындылауға бағыттайды
Оқушылар іс-әрекетіндегі өзгерістер
1.Бірлесіп жұмыс істеуге, шешім қабылдауға, өзі білмегенін үйренуге, білгенін ортаға салуға үйретеді.
2.Ұжымдық, жұптық, топтық жұмыс істеу дағдылары қалыптаса бастайды.
3.Білімді өз бетінше іздеуге, салыстыра болжауға, ойын еркін жеткізе білуге дағдыланады.
4.Оқушылар сабақтың басынан-бастап білімді игеруге белсене кіріседі, қызығушылығы артады.
5.Сабаққа енжар қатысып отырған оқушыларда ерекше белсенділік пайда болады.
6.Өзін-өзі бағалауға
7.Саралауға
8.Ғылыми жұмыспен айналысуға
9.Өз пікірін қалыптастыру «мен» деген рөлін көтеру.
«Сын тұрғысынан ойлау стратегияларын» өз тәжірибемде қазақ тілі мен әдебиет сабақтарында жиі қолданамын. Жаңа сабақты өз бетінше меңгеру немесе мағынаны тану кезінде түртіп алу немесе INSERT стратегиясын пайдаланамын.
Ой қозғау стратегиясында «Бұл туралы не білетін едік, есімізге түсірейікші?» — деп 2-3 минут оқушыларды ойлана білуге бағыттаймын.
Ой-толғанысында оқушылар өтілген мәтіннен не әсер еткенін, қандай ой түйгенін жазуға үйренеді. Алғашқыда оқушылар мәтіннің мазмұнын қысқаша жазып келіп жүрді. Бірте-бірте мәтіндегі өзін толғандырған нәрсені де айта алатындай болды.
«ДЖИКСО» әдісінде мәтінді топқа бөліп оқу оқушылардың жауапкершілігін арттырады. Өз тобына келгенде оқығанын айтып беру үшін әлсіз оқушылар да әрбір сөйлемге мән беріп оқитын болды. Мұның өзі жауапкершілік.
«INSERT» стратегиясын мәтінмен жұмыс жүргізгенде қолданамыз.Оқушы ең алдымен тақырыпты өзі оқиды, таныс мәліметтерді белгілейді, өзі білмеген мәліметтерді табады да кестені толтырады, білмегенін мұғалімнен сұрайды, нені білгісі келетінін айтады.
Білемін Білдім Білгім келеді
Әр оқушы кестені толтырып, білмеген сұрақтарын мұғалімге қояды.
Оқушы өзін-өзі дамытуына білімінің жеткіліксіз екенін сезініп, білімнің қажеттілігіне деген қызығушылығы артады.
Мысалы «Кубизм» стратегиясында кубик фигураның атауы емес, оқытудың кезеңдері мен сатыларын, оъектіні танудың тақырыпты ашудың жолкөрсеткішін, алгоритімін бейнелейді.
1-қыр Сипаттаңыз
2-қыр Салыстырыңыз
3-қыр Ассоциация құрыңыз
4-қыр Талдау жасаңыз
5-қыр Ұсынысыңыз
6-қыр Дәлелдеңіз
Мұғалім оқушыларға белгілі бір тақырыпты ашу үшін, мәселені шешуде бірігіп топқа қарай кубиктің әр қырын таңдап алады. Өтілетін тақырып әр қырынан ашылады, жан-жақты сипатталады, қорытындыланады.
«Сын тұрғысынан ойлау» бағдарламасының қай әдісін алсақ та оқушының белсенділігін, ойлау қабілетін, шығармашылығын жан-жақты дамытатынын көрудемін. Осы әдістерді үзбей қолдану – жеке оқушылардың шығармашылық қабілеттерінің ашылуына жол сілтеді. Сабақтарымда жиі қолданатын «Галлерияны аралауда» суреттерді оқушылардың өздері салатын болды, эссе мен 5 жол өлең жазуда да шығармашылық қабілеттері дами түсті.
СТО стратегиясын қазақ тілі сабақтарында пайдалану – оқушылардың ойлау қабілеті мен сауаттылығын арттыруға септігін тигізеді, оқушы мынандай нәтижеге қол жеткізеді.
Қорыта айтқанда, сабақта тиімді әдіс –тәсілдерді, жұмыс түрлерін қолдану мұғалімнің біліктілігі мен әдістемелік шеберлігіне байланысты. Қазіргі таңда бәсекеге қабілетті үштұғырлы тілін дамытуда, қазақ тілінің мәртебесін көтеруде, өз ойын, пікірін ауызша және жазбаша тілде көркем де анық, нақты етіп бере білу жолында «СТО» стратегияларын дамыту жұмыстары көмегін көптеп тигізері анық. Бүгінгі өмірін бала оқытып, білім беруге бел байлаған әр ұстаздың жандүниесі сенім ен тілектің шуағымен нұрлана түспек деп ойлаймын.
Пайдаланған әдебиеттер:
1.Қазақстан Ресрубликасының «Білім туралы» заңы Астана-2007ж
2.Әрекеттегі RWCT философиясы мен әдістері Алматы-2006ж
3. «Дауыс және көрініс» журналы Алматы-2009ж
4. «Қазақ тілі мен әдебиеті» журналы 2009ж
5. «Оқу мен жазу арқылы сыни тұрғыдан ойлау туралы» ұлттық журналы
