Сын т?р?ысынан ойлау ар?ылы о?ушыларды? ауызекі с?йлеу тілдерін дамыту

Сын тұрғысынан ойлау арқылы оқушылардың

ауызекі сөйлеу тілдерін дамыту.

Елбасымыз Н. Ә. Назарбаевтың 2012 жылғы 14 желтоқсандағы жолдауында : «Қазақ тілі 2025 жылға қарай өмірдің барлық саласында үстемдік етіп, кез келген ортада күнделікті қатынас тіліне айналады»- деді. Сондықтан қазіргі кезде білім беру жүйесі мен мұғалімдер алдында үлкен міндет тұр. Мен өзіме оқушылардың тілін қалай дамытамын деген сұрақ қойып, көп ойланып, ауызекі сөйлеу тілін дамыту үшін сын тұрғысынан ойлауды қолданғанды жөн көрдім. Өйткені бұл әдіс жаңа буын оқулықтарының талаптарын жүзеге асыруда, оқушылардың білім деңгейін көтеруде, балаларды шығармашылыққа баулуда, көп ойларын еркін айтуда тез арада дұрыс шешімдер табуға атсалысатын бірден-бір тиімді әдіс деп есептеймін. Оқушылардың тақырып бойынша жұмыс жасауға көмектесетін оқу стратегиялары бар. Соның бірі ІNSERT. Ол бойынша оқу тақырыбымен яғни «Шоқан Уәлиханов » тақырыбымен танысу барысында, мен оқушыларға Шоқан туралы параққа басылған мәлімет бердім де, оқып төмендегі кестені толтыруға ұсындым. Білгім келеді деген бағанаға өздерін қызықтыратын сұрақтарды қойғыздым да, сол сұрақтарға жауабын іздеуге үй жұмысы ретінде бердім. Осылайша оқушыларды іздемпаздыққа үйретемін.

Y- білемін; - - білмеймін; + - мен үшін жаңалық; ? –мені таң қалдырды; ??- білгім келеді;

Бес саусақ бірдей емес дегендей сынып оқу шыларының оқу материалын қабылдау мүмкіндігі әр түрлі болғандықтан , тапсырмаларды деңгейге бөлемін. Мысалы : 1- деңгейге мәтін бойынша тірек – сызба құрып мазмындау, 2 - деңгейге. үлестірме қағазға Шоқан туралы сөйлемдер беремін сол сөйлемдерді мағынасына қарай толықтыру керек .3- деңгейге тақырып бойынша 3 сұрақ қою. Деңгейлік тапсырмалар арқылы мен сыныптың барлық оқушыларын жұмысқа жұмылдырамын. Бұл әдіс арқылы балалар тапсырмаларды өз қабілеттеріне сай тапсырмаларды таңдап алуға мүмкіндігі болады және сабақтан безіп отырмайды. Сабақта біз сабақ жоспарынның орындалуына көп мән беріп, баланың ой толғанысына аз уақыт бөлеміз, ал онсыз баланың тілін дамыта алмаймыз. Оқушының сабақтан алған білімдерін, сабақта алған білімдері бойынша өзінің өзгергенін сезінеді, тәрбиелік даналққа бастау алады. Өз сабақтарымда «Бес жол өлең», «Еркін жазу», «Венн көрсетілімі» әдістерін әр сабақтың ерекшілігіне қарай қолданамын. Мысалы:Шоқан Уәлиханов тақырыбы бойынша.

1. жол.Ғалым.

2. жол . Зерек, дарынды.

3. жол. Зерттеді, саяхатқа шықты, жазды.

4. жол. Шоқан – қазақтың ұлы ғалымы.

5. жол. Данышпан.

Сабақты «Жуан және жіңішке сұрақтар», «Фишбоун», «Даналық ағашы » арқылы қорытындылауға болады. Мысалы : мәтінді бекіту кезінде көбінесе «Дұрыс па, бұрыс па?» әдісі арқылы бекітемін.

Оқушыларға сөйлемдері басылған кестемін, сөйлем дұрыс болмаған жағдайда оқушылар өздері дұрысын айтады.

Елбасымыз : «Қазақ қазақпен қазақша сөйлессің »- деген , бірақ біздің оқушыларымыздың ата – аналарының тең жартысы қазақ тілін білмейді немесе білгісі келмейді , сондықтан сабаққа келген бала мұғалімнің қойған сұрағына бір ауыз сөзбен ғана жауап береді, өз ойын жеткізе алмайды , ал мұғалімдер олардан толық жауап беруге үнемі талап етіп отыруы керек. Сонда ғана бала тілі дамиды деп есептеймін.

Қамысты ауданы, Алтынсарин ауылы

«Қамысты ауданы әкімдігінің білім беру бөлімнің

Алтынсарин орта мектебі» ММ

қазақ тілі мен әдебиет пәнінің

мұғалімі Гапбасова Д. А.