?азіргі заман талабы м??алімні? жан-жа?ты, білімді,?немі ізденіс ?стінде болуын талап етіп отыр. ?лемні? ?згеруі білімге байланысты бол?анды?тан, б?л жа?а т?сілді? ерекшелігі о?ушыларды? ал?ан білімдерін ?мірде ?олдана білу.Сол ?рпа?ты т?рбиелеуде ?стаздар сан т?рлі ?діс-т?сілдер ?олдануда. Сондай-а? білім беруге, я?ни б?кіл о?у-?дістемелік ж?йеге жа?а талаптар ?ойылуда. ?азіргі та?да ?рлеу ?лтты? Біліктілікті арттыру орталы?ы мен Кембридж университеті бірлесе ?йымдастыр?ан ІІ негізгі де?гей ба?дарламасы к?сіби шеберлігімді шы?дап, жа?а форматта?ы ??зырлы педагог болуыма септігін тигізуде. Е? басты ма?сатым, ал?ан білімімді ?ріптестеріме коучинг сессия ?йымдастыру ар?ылы м??алімдерді? ??зыреттіліктерін арттыру.
Коучингке ?атыс?ан ?ріптестерімні? іс-т?жірибесін, к?сіби білімін жетілдіруіне к?мек к?рсету ?шін коучингтерді? тиімділігі бар екендігіне к?з жеткіздім.Коучинг саба?тары ар?ылы м??алімдерге жа?а ?дістерді ?йрете отырып, ба?ыт - ба?дар беріп оларды? к?сіби ж?мыстарында о?ушылар?а на?ты ж?не жан – жа?ты білім беруіне ?йретіп да?дыландырамыз. Ал, бізді? ма?сатымыз сыни т?р?ыдан ойлай отырып, ?з ойын ашы? жеткізіп, ал?ан білімдерін ?мірде ?олдана алатын мінсіз о?ушы т?рбиелеу. М??алім білім беруді? тиімді жолдарын ?арастыруы тиіс.Дегенмен м??алім тиімді т?сілдерді д?рыс ?олданыл?ан жа?дайда сыныпта, мектепке ?згеріс енгізе алады. ?рине, саба? о? н?тижеге жетіп, табысты болуы ?шін м??алім ??зыры жо?ары д?режеде болуы керек.Ол ?шін м??алім бойында Шульман «м??алімні? ?ш к?мекшісі» [Shulman, 2007] деп ата?ан ?асиеттер міндетті т?рде болуы керек. Шульман к?здеген к?сіби т?сінік пен о?ытуды? т?жірибелік да?дылары м??алімні? басты ??ралы болып келгені д?лелдеуді ?ажет етпейтін аксиома. Ал ж?рек жылуын басшылы??а алатын Шульманны? ?шінші к?мекшісі- к?сіби де?гейлік, т?тасты?. М??алімдер ?стаз маманды?ыны? этикалы? ж?не моральды? ??ндылы?тарын ?станып, бала?а мейірім ж?не ??рмет к?рсете білетін ?діл жан бола білгенде ?ана, ш?кірт сеніміне ие болып, шексіз ??рметке ие бола алады. Бізге ?сынылып отыр?ан осы курсты? негізгі ба?дарламасы – м??алімні? білім беруі мен о?ытуда?ы ?дістерін ?згертудегі жа?а бастама, я?ни б?л ба?дарламаны? басым б?лігі сындарлы о?ыту теориясыны? негіздерін ?амты?ан.Осы ба?ытта ж?мыс жасау ?шін ба?дарламаны? негізгі мазм?ны – жеті модульді ?зара байланыстыра отырып саба?тарымды ж?не коучингтер ?ткізу ар?ылы ал?ан теориялы? білімімді іс ж?зінде ?олданудамын. Я?ни, м?нда?ы бала ?зі ізденуші, бір-біріне ?йретуші, ал м??алім ба?ыт беруші, н?с?аушы.
• О?ыту мен о?уда а?паратты?-коммуникациялы? технологияларды (АКТ)
пайдалану.
• Талантты ж?не дарынды балаларды о?ыту.
• О?ушыларды? жас ерекшеліктеріне с?йкес о?ыту ж?не о?у.
• О?ытуда?ы бас?ару ж?не к?шбасшылы?.
Мектеп т?р?ысынан ма?ыздылы?ы: Мектепті? негізгі проблемаларыны? бiрi –жан-жа?ты,?зiндiк oй-т?жырымы ?aлыптaс?ан,замaн талaбына сaй, рухaни д?ниeсi бaй,шы?армaшыл жeке т?л?aны ?алыптастыру.Сол себептi мен осы модульдерді бaсшылы??а ала отырып, саба?ымды жа?аша т?сілмен ?ткізуді жоспарлаймын. Дегенмен б?рын?ы д?ст?рлi саба?тарымда о?ушыларды тере? зерттeу,оларды? iс-?рекеттеріне талдау жасау деген мені? т?жірибемде б?рын кездеспеген болатын. Д?ст?рлі саба?тарымда ?атып ?ал?ан жоспардан ауыт?ымай,о?ушыларды? тапсырмаларды тек бес ж?не т?рт деген ба?а?а орындап келулерін,саба? ?стінде шуламай,бір-бірлерімен пікірлеспей тынышты?пен ?ана жатты?у ж?мыстарын орында?андарын ?ана саба?ымны? сапалы ?туіні? кепілі деп келсем,б?гінгі та?да ол ойларым т?бегейлі ?згерді.С?йтіп мен курсты ая?та?аннан кейін осы ?згерістерді іс-т?жірибеме ?алай енгізуге болатынды?ы туралы ойлана бастадым.?рине бірден ж?мысым ж?ріп кетті деуден аула?пын. ?йткені мектебімізде осы ба?дарлама бойынша о?ып келген м??алімдер жо? болатын.Сындарлы о?ытуда о?ушылар саба?ты ?алай о?у керектігін ме?гереді, я?ни метатаным пайда болады, ?здері ?деріс барысында ой ?орытады, н?тижеге жетуге ?мтылады, жа?а о?ыту ?дерісінде м??алім ба?ыттаушы болып табылады. «Метатану» деп индивид ?алай ойлайтынын, о?итынын ?ада?алау, ба?алау, ба?ылау ж?не ?згерту ?абілетін айтамыз. О?ушыны ?з бетімен білім алу?а, тере? ойлау?а, жа?а білімді ме?герту ?шін е? тиімді ?діс с?ра?-жауап, ??гімелесу, диалог болып табылады. Барнсты? айтуы бойынша тіл ?аншама ?олданылса,о?ушыларды? о?уына соншама ?сер етеді деген.Тіл с?з ??ралы болып табылатынды?тан о?ушылар білімді диалог ар?ылы алады.Егерде о?ушылар?а саба? ?стінде диалог?а ?атысу?а м?мкіндік берсе (ашы? ж?не жабы? с?ра?тар ?ою?а ) онда о?ушыларды? ауызекі тілде с?йлеу да?дысы да?дыланады деп айту?а болады. Диалогты? о?ытуда тіл негізгі р?л ат?арады.Барнс (1971) Сыныпта тіл ?аншалы?ты ?олданылса, о?ушыларды? о?уына соншалы?ты ?сер ететінін айтты. Диалог ар?ылы о?ытуда о?ушыларды? сыныптастарымен ??гімеге т?су кезінде белсенділіктеріні? артып, ?з ойларын ?орытындылап, аны? жеткізе алатынды?ы к?рінеді.
(МАН - 98 бет.). Бізді? п?німіз а?ылшын тілі бол?анды?тан ?р саба?ымыз диалогтан ??рылады, себебі о?ушыларды? ауызекі с?йлеуіне м?н береміз. Мысалы, мен саба?ымды бастамас б?рын сыныпта о?ушыларды? е? алдымен психологиялы? ахуалын орнатып аламын.Б?л саба?ты белсенді бастау?а м?мкіндік береді,содан кейін топ?а б?лемін.
Б?рын?ы саба?тарымды сыныпты т?гендеу ж?не ?й тапсырмасын с?раудан басталып кететін.Б?л о?ушылар ?шін тосындау естілгенмен, сыныпты? атмосферасы ?згеріп,о?ушыларда к??ілділік пайда бол?анын ж?не ?здерін еркін ?стайтынды?ын бай?адым.Топты? ж?мыс ар?ылы «о?ушы мен о?ушы арасында», «о?ушы мен м??алім» арасында?ы диалогты тиімді ?йымдастыру ар?ылы ма?сат?а ?ол жеткізуге болады.
Саба? барысында бай?а?аным «?нсіз» о?ушылар да с?йлеп кетті, олай дейтін себебім олар тым болма?анда постермен ж?мыс жасау барысында ?з ?лестерін ?осып отырды. Та?ы бай?а?аным о?ушыларды? сыни т?р?ыдан ойлау ?абілеттерін, соны? ішінде сы?ажарлы?ты? болмауы, пайым, т?ртіп, ?зіндік сана сезім секілді ерекшеліктерге м?н бере отырып саба? барысында ?рдайым о?ушыларды? белсенді болуына, ма?ынаны аны?тау ?шін саналы т?рде стратегияларды ?олдана алуына м?мкіндіктер мен жа?дай жасауды ?амтамасыз етуді ма?сат т?ттым.О?ушыларды? ?здеріні? бірін-бірі о?ыт?ан кезде а?паратты тез ?абылдайды.?рине топты? ж?мыс бол?ан кезде о?ушыларды? барлы?ы ?амтылып, біреуі сурет салса, екіншісі та?ырып?а ?атысты с?здерді тізбектесе, ?шіншісі ?ор?ау?а дайындалып жатыр. Б?л жерде бір-біріні? арасында ынтыма?тасты? орнап, топ басшысы ?асында?ыларды с?йлеуге тартып, бір-біріне к?мектесе бастады.О?ушылар?а ?осымша тапсырма берген сайын о?ушылар ?р ?ырынан к?рініп, осындай тапсырмаларды беру кезе?інде-а? еріксіз о?ушыларды? де?гейлері де аны?талып жатты.Осында ?арастырыл?ан стратегиялар о?ушыларды? бір-бірін ты?дап, д?лелдерді талап етіп тияна?ты болу?а, ынтыма?тасты?пен бір-бірін ??рметтеуге ?йретті. Б?л жа?а ?діс мектепті? басты талабы.Осы талаптарды ?рі ?арай дамыту ?рине ?р м??алімні? парызы.
Мені? ойымша, ?р м??алім «сындарлы о?ыту теориясына» ба?ыттал?ан де?гейлік ба?дарламасында айтыл?андай т?рлі т?сілдерді к?нделікті саба?та ?олданса ?ана е?бегіні? жемісін к?реді.Мектеп ж?мысы мен о?ушы жетістіктерін ?рістетудегі сындарлы о?ыту ба?дарламасы негізінде ж?мыс жасап, жа?сы н?тижелерге жетуге болады.?орыта келе айтарым, ?лы а?ылшын а?артушысы Уильям Уорд «Жай м??алім хабарлайды, жа?сы м??алім т?сіндіреді, керемет м??алім шабыттандырады»,- деген екен. Ендеше
Керемет м??алім болу?а ?ол жеткізейік деп айт?ым келеді.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Қазіргі заман талабы мұғалімнің жан-жақты, білімді,үнемі ізденіс үстінде болуын талап етіп отыр. Әлемніңөзгеруібілімге байланысты болғандықтан, бұл жаңа тәсілдің ерекшелігі оқушылардың алған білімдерін өмірде қолдана білу.Сол ұрпақты тәрбиелеуде ұстаздар сан түрлі әдіс-тәсілдер қолдануда. Сондай-ақ білім беруге, яғни бүкіл оқу-әдістемелік жүйеге жаңа талаптар қойылуда. Қазіргі таңда Өрлеу Ұлттық Біліктілікті арттыру орталығы мен Кембридж университеті бірлесе ұйымдастырған ІІ негізгі деңгей бағдарламасы кәсіби шеберлігімді шыңдап, жаңа форматтағы құзырлы педагог болуыма септігін тигізуде. Ең басты мақсатым, алған білімімді әріптестеріме коучинг сессия ұйымдастыру арқылы мұғалімдердің құзыреттіліктерін арттыру.
Коучингке қатысқан әріптестерімнің іс-тәжірибесін, кәсіби білімін жетілдіруіне көмек көрсету үшін коучингтердің тиімділігі бар екендігіне көз жеткіздім.Коучинг сабақтары арқылы мұғалімдерге жаңа әдістерді үйрете отырып, бағыт - бағдар беріп олардың кәсіби жұмыстарында оқушыларға нақты және жан – жақты білім беруіне үйретіп дағдыландырамыз. Ал, біздің мақсатымыз сыни тұрғыдан ойлай отырып, өз ойын ашық жеткізіп, алған білімдерін өмірде қолдана алатын мінсіз оқушы тәрбиелеу. Мұғалім білім берудің тиімді жолдарын қарастыруы тиіс.Дегенмен мұғалім тиімді тәсілдерді дұрыс қолданылған жағдайда сыныпта, мектепке өзгеріс енгізе алады. Әрине, сабақ оң нәтижеге жетіп, табысты болуы үшін мұғалім құзыры жоғары дәрежеде болуы керек.Ол үшін мұғалім бойында Шульман «мұғалімнің үш көмекшісі» [Shulman, 2007] деп атаған қасиеттер міндетті түрде болуы керек. Шульман көздеген кәсіби түсінік пен оқытудың тәжірибелік дағдылары мұғалімнің басты құралы болып келгені дәлелдеуді қажет етпейтін аксиома. Ал жүрек жылуын басшылыққа алатын Шульманның үшінші көмекшісі- кәсіби деңгейлік, тұтастық. Мұғалімдер ұстаз мамандығының этикалық және моральдық құндылықтарын ұстанып, балаға мейірім және құрмет көрсете білетін әділ жан бола білгенде ғана, шәкірт сеніміне ие болып, шексіз құрметке ие бола алады. Бізге ұсынылып отырған осы курстың негізгі бағдарламасы – мұғалімнің білім беруі мен оқытудағы әдістерін өзгертудегі жаңа бастама, яғни бұл бағдарламаның басым бөлігі сындарлы оқыту теориясының негіздерін қамтыған.Осы бағытта жұмыс жасау үшін бағдарламаның негізгі мазмұны – жеті модульді өзара байланыстыра отырып сабақтарымды және коучингтер өткізу арқылы алған теориялық білімімді іс жүзінде қолданудамын. Яғни, мұндағы бала өзі ізденуші, бір-біріне үйретуші, ал мұғалім бағыт беруші, нұсқаушы.
Бағдарлама мазмұны нәтижеге бағытталған 7 модульді қамтиды:
• Оқыту мен оқудағы жаңа тәсілдер.
• Сыни тұрғыдан ойлауға үйрету.
• Оқыту үшін бағалау және оқуды бағалау.
• Оқыту мен оқуда ақпараттық-коммуникациялық технологияларды (АКТ)
пайдалану.
• Талантты және дарынды балаларды оқыту.
• Оқушылардың жас ерекшеліктеріне сәйкес оқыту және оқу.
• Оқытудағы басқару және көшбасшылық.
Мектеп тұрғысынан маңыздылығы: Мектептің негізгі проблемаларының бiрi –жан-жақты,өзiндiк oй-тұжырымы қaлыптaсқан,замaн талaбына сaй, рухaни дүниeсi бaй,шығармaшыл жeке тұлғaны қалыптастыру.Сол себептi мен осы модульдерді бaсшылыққа ала отырып, сабағымды жаңаша тәсілмен өткізуді жоспарлаймын.Дегенмен бұрынғы дәстүрлi сабақтарымда оқушыларды терең зерттeу,олардың iс-әрекеттеріне талдау жасау деген менің тәжірибемде бұрын кездеспеген болатын. Дәстүрлі сабақтарымда қатып қалған жоспардан ауытқымай,оқушылардың тапсырмаларды тек бес және төрт деген бағаға орындап келулерін,сабақ үстінде шуламай,бір-бірлерімен пікірлеспей тыныштықпен ғана жаттығу жұмыстарын орындағандарын ғана сабағымның сапалы өтуінің кепілі деп келсем,бүгінгі таңда ол ойларым түбегейлі өзгерді.Сөйтіп мен курсты аяқтағаннан кейін осы өзгерістерді іс-тәжірибеме қалай енгізуге болатындығы туралы ойлана бастадым.Әрине бірден жұмысым жүріп кетті деуден аулақпын. Өйткені мектебімізде осы бағдарлама бойынша оқып келген мұғалімдер жоқ болатын.Сындарлы оқытуда оқушылар сабақты қалай оқу керектігін меңгереді, яғни метатаным пайда болады, өздері үдеріс барысында ой қорытады, нәтижеге жетуге ұмтылады, жаңа оқыту үдерісінде мұғалім бағыттаушы болып табылады. «Метатану» деп индивид қалай ойлайтынын, оқитынын қадағалау, бағалау, бақылау және өзгерту қабілетін айтамыз. Оқушыны өз бетімен білім алуға, терең ойлауға, жаңа білімді меңгерту үшін ең тиімді әдіс сұрақ-жауап, әңгімелесу, диалог болып табылады. Барнстың айтуы бойынша тіл қаншама қолданылса,оқушылардың оқуына соншама әсер етеді деген.Тіл сөз құралы болып табылатындықтан оқушылар білімді диалог арқылы алады.Егерде оқушыларға сабақ үстінде диалогқа қатысуға мүмкіндік берсе (ашық және жабық сұрақтар қоюға ) онда оқушылардың ауызекі тілде сөйлеу дағдысы дағдыланады деп айтуға болады. Диалогтық оқытуда тіл негізгі рөл атқарады.Барнс (1971) Сыныпта тіл қаншалықты қолданылса, оқушылардың оқуына соншалықты әсер ететінін айтты. Диалог арқылы оқытуда оқушылардың сыныптастарымен әңгімеге түсу кезінде белсенділіктерінің артып, өз ойларын қорытындылап, анық жеткізе алатындығы көрінеді.
(МАН - 98 бет.). Біздің пәніміз ағылшын тілі болғандықтан әр сабағымыз диалогтан құрылады, себебі оқушылардың ауызекі сөйлеуіне мән береміз. Мысалы, мен сабағымды бастамас бұрын сыныпта оқушылардың ең алдымен психологиялық ахуалын орнатып аламын.Бұл сабақты белсенді бастауға мүмкіндік береді,содан кейін топқа бөлемін.
Бұрынғы сабақтарымды сыныпты түгендеу және үй тапсырмасын сұраудан басталып кететін.Бұл оқушылар үшін тосындау естілгенмен, сыныптың атмосферасы өзгеріп,оқушыларда көңілділік пайда болғанын және өздерін еркін ұстайтындығын байқадым.Топтық жұмыс арқылы «оқушы мен оқушы арасында» , «оқушы мен мұғалім» арасындағы диалогты тиімді ұйымдастыру арқылы мақсатқа қол жеткізуге болады.
Сабақ барысында байқағаным «үнсіз» оқушылар да сөйлеп кетті, олай дейтін себебім олар тым болмағанда постермен жұмыс жасау барысында өз үлестерін қосып отырды. Тағы байқағаным оқушылардың сыни тұрғыдан ойлау қабілеттерін, соның ішінде сыңажарлықтың болмауы, пайым, тәртіп, өзіндік сана сезім секілді ерекшеліктерге мән бере отырып сабақ барысында әрдайым оқушылардың белсенді болуына, мағынаны анықтау үшін саналы түрде стратегияларды қолдана алуына мүмкіндіктер мен жағдай жасауды қамтамасыз етуді мақсат тұттым.Оқушылардың өздерінің бірін-бірі оқытқан кезде ақпаратты тез қабылдайды.Әрине топтық жұмыс болған кезде оқушылардың барлығы қамтылып, біреуі сурет салса, екіншісі тақырыпқа қатысты сөздерді тізбектесе, үшіншісі қорғауға дайындалып жатыр. Бұл жерде бір-бірінің арасында ынтымақтастық орнап, топ басшысы қасындағыларды сөйлеуге тартып, бір-біріне көмектесе бастады.Оқушыларға қосымша тапсырма берген сайын оқушылар әр қырынан көрініп, осындай тапсырмаларды беру кезеңінде-ақ еріксіз оқушылардың деңгейлері де анықталып жатты.Осында қарастырылған стратегиялар оқушылардың бір-бірін тыңдап, дәлелдерді талап етіп тиянақты болуға, ынтымақтастықпен бір-бірін құрметтеуге үйретті. Бұл жаңа әдіс мектептің басты талабы.Осы талаптарды әрі қарай дамыту әрине әр мұғалімнің парызы.
Менің ойымша, әр мұғалім «сындарлы оқыту теориясына» бағытталған деңгейлік бағдарламасында айтылғандай түрлі тәсілдерді күнделікті сабақта қолданса ғана еңбегінің жемісін көреді.Мектеп жұмысы мен оқушы жетістіктерін өрістетудегі сындарлы оқыту бағдарламасы негізінде жұмыс жасап, жақсы нәтижелерге жетуге болады.Қорыта келе айтарым, ұлы ағылшын ағартушысы Уильям Уорд «Жай мұғалім хабарлайды, жақсы мұғалім түсіндіреді, керемет мұғалім шабыттандырады»,- деген екен. Ендеше
Керемет мұғалім болуға қол жеткізейік деп айтқым келеді.
