Оқудағы СТО – ашық қоғам азаматын қалыптастыру

Алматы облысы Жамбыл ауданы Ақсеңгір орта мектебі

бастауыш сынып мұғалімі И.С.Кудайбергенова

«Оқудағы СТО – ашық қоғам азаматын қалыптастыру»

Сыни тұрғыдан ойлау дегеніміз не? Біріншіден, сыни тұрғыдан ойлау өзіндік және жеке ойлау болып табылады. Ал сабақ сыни тұрғыдан ойлау принциптеріне негізделетін болса, әр кім өз ойлары мен пікірлерін және бағалауларын басқалардан тәуелсіз құратын болады. Біз үшін басқа біреу сыни ойлай алмайды, біз барлығын өзіміз үшін жасаймыз. Сонымен қатар ойлау өзіндік сипатқа ие болғанда ғана сыни тұрғыдан ойлағандық болып есептеледі. Өз бастарымен жұмыс істеп, ең қиын деген мәселені өзі шеше алулары үшін оқушыларға жеткілікті түрде бостандық берілуі керек.

Сыни тұрғыдан ойлау – бұл біздің ХХІ ғасырға жеткізуімізге мүмкіндік беретін ерекше қабілет.

Сыни тұрғыдан ойлауға үйрету – бұл мұғалімнің көп жақты жұмысының бір бөлігі ғана. Кез келген жаста сыни тұрғыдан ойлауға болады. Бұл үшін студенттердің ғана емес бірінші сынып оқушыларының да өмірлік тәжірибелері мен білімдері жетіп жатыр.

Америкалық ғалым Д.Клустердің айтуы бойынша «Сыни ойлау – ақпарат соңғы пункт емес бастапқы нукте болып табылады. Сыни ойлау – бұл сұрақ қою және анықтауды қажет ететін мәселені анықтау». Сыни ойлау – сенімді дәлелдерге ұмтылыс және бұл әлеуметтік құбылыс. Яғни біздер үшін мәтін немесе ақпарат ойдың шарықтауының интермелеуші нүктесі болып табылады.

Сондықтан сын тұрғысынан ойлау саласында қызмет ететін мұғалімдер шыдамдылық пен басқаны тыңдай білужәне өз көзқарасына деген жауапкершілік секілді өнімді ой алмасуға өте қажет болатын сапаларды өңдеуге ерекшк назар аударады.

Сыни тұрғыдан ойлау сұрақтар қойып шешімін табуды қажет ететін мәселені аңықтаудан басталады. Жалпы адамзат баласы тұмысынан білуге құмар болып келеді. Егер біз жаңа бір нәрсені байқай қалсақ, оның не екенін білуге құмартамыз. Ал егер бір орынды көрсек, оның ішіне кіргіміз келеді. Дегенмен нағыз таным процесі өзінің кез келген кезеңінде мәселелерді шешу мен өзінің жеке қызығушылығы мен қажеттіліктерінен пайда болатын сұрақтарға жауап беруге деген талпыныспен сипатталады.

Сыни тұрғыдан үйретудің қиындығы оқушыларды айналамыздағы мәселелердің сан алуандығын түсінулеріне көмектесуден тұрады.

Америка философы әрі педагогі Джон Дьюи сыни тұрғыда ойлау оқушылар тек нақты бір мәселемен айналысқанда ғана пайда болады деп есептейді. Нақты бір мәселені қарастырып, қиын жағдайдан шығудың жолын өзіндік іздеу арқылы оқушы шын мәнінде ойланады.

Қажет болса, көзқарасты өзгерту.

Ел алдына шығып, Қарым-қатынас Өз ойын

өз ойынды айтуға үйрену. жасай білуге үйрену. тұжырымдай білу

Сын тұрғысынан ойлауды дамыту

Практикалық Басқаларды тыңдай білу. Білім іскерлік

іс-әрекетті білу. дағдыны қалыптастыру

Көне грек философы Платон өз кезінде танымды, білім алуды еске түсіру деп түсінген екен. Білім әр адамның бойында, ол туа біткен қасиет; таным мақсаты тек сол білімді еске түсіруде. Бұл ұстаным ұстаздан шәкіртке білімді тасымалдаудың мүмкін еместігін аңғартады. Әр бір адам өзіндік білімді игермесе, яғни есіне түсірмесе, ол еш нәрсеге де үйрене алмайды. Шындағында да өзінде бар білімді ұстаз шәкірттеріне дайын күйде беретін болса, оның бұл ісімен мардымды нәрсе шығар ма екен? Халқымыздың «Тісі шыққан балаға шайнап берген ас болмас» деген аталы ұғымы осындай жайтты меңзей ме?

Білім сапасы – мұғалімдер қызметінің сапасы. Біз мұғалімдердің әлеуметтік – тұрмыстық жағдайларын үнемі айтамыз. Бұл мәселеге қазіргі кезде Елбасының ықпалымен бүкіл қоғам, ел Үкіметі көңіл бөліп отыр. Ұстаз беделі ең алдымен, оның жеке басының қасиеттеріне, ұстаздық келбетіне байланысты екені анық. «Нені оқыту керек?» - деген сауалға мемлекеттік білім беру стандарттары жауап беретін болса, «Қалай оқыту керек?» дегенге жауапты «тек мұғалімнің кәсіптік даярлығынан, жаңа технологияларды пайдалана білуінен, өзінің нақты мақсатын айқын көре алуынан және сол арқылы баланы әлемдік ақпараттық қоғамның толыққанды мүшесі ретінде қалыптастыра білу шеберлігінен іздеу қажет» -деп жауап берер едім.

ХХІ ғасырдың жан-жақты зерделі, дарынды, талантты адамды қалаптастыруда білім беру мәселесі мемлекетіміздің басты назарында. Білім мен ғылымның Қазақстан дамуына оңтайлы әсер ету үшін дуниежүзілік кеңістігіне ену білім беруді одан әрі демогратияландыру, оқыту жүйесін заман талабына сай үйлестіре алу міндеті туындап, білімге бүкіл әдістемелік жүйеге жаңа талаптар қойылуда. Осы тұрғыдан алғанда мұғалімге білім берудің тиімді жолдарын қарастыру, таңдай білу еркіндігі тиіп отыр. Қай кезеңде, қай заманда болмасын мектептегі басты тұлға мұғалім десек, дуниежүзілік даму, деңгейінен кем түспейтін иық тірестіре алатын, алған білім мен тәрбиесін туған еліне, адамзат игілігіне жұмсай алатын саналы азаматты жетілдіруде мұғалімге жауапты міндет жүктеледі.

Қазіргі қолданып жүрген сын тұрғысынан ойлауды дамыту жобасын пән ерекшелігіне қарай қолдана білу оқыту мақсатына жетудің бірден бір жолы. Баланы субъект ретінде оқу ісіне өзінше қызықтыратын жағдай тұғызу. Оның бастысы – оқу үрдісін жаңаша ұйымдастыру, оқушылардың оқудағы іс-әрекетіарқылы ойлау дағдыларын жетілдіру өз бетінше білім алупроцесінде әрекет ету. Мақсатқа жету оқушының өзі арқылы жузеге асады. Мұғалім – ұйымдастырушы, бағыт беруші.

Сын тұрғысынан ойлау – сынап көру емес, оқушының шыңдалған ойлау әрекеті. Сынып оқушылары топпен жұмыс істеуарқылы өзара пікірлесіп, ұтымды жауаптарды тауып айтуға үйренеді. Сұрақтарға танымсыз іздене отырып, өз ойын айтуға дәлелдеуге мүмкіндік алады.

Жобаның түпкі мақсаты – ашық қоғам азаматын қалыптастыру. Бағдарлама бойынша білімді қабылдаушы оқушы – оқыту процесінің басты тұлғасы. Әр оқушының өзіндік пікірін қалыптастыруды жақтап отыру олардың ойлау қабілетін арттыруға, өз пікірін дәлелді түрде тұжырымдауға көмектеседі.