О?ушыларды? білімін тексеруді? жа?а ?лгілері

О?ушыларды? білімін тексеруді? жа?а ?лгілерін енгізу

Білімді тексеру ж?не ба?алау о?ушыны? білім алуына к?мектесіп, оны? ж?не м??алімні? білім сапасы ж?нінде санды? м?лімет береді. М??алім о?ушыны? білім де?гейінен хабар алып, оны? танымды? ж?мысын ?йымдастыру?а негіз жасайды. М??алім ?з ж?мысында?ы жетістіктер мен кемшіліктерге ба?а беріп, ж?мыс ?дістерін толы?тырып, т?зетіп, жеке о?ушылармен ж?мысты? жолдарын ж?не ??ралдарын тауып, ба?дарламалы? білімдерді? ме?герілуі де?гейін аны?тайды. Америкалы? психолог Джон Флэйвеллді? зерттеулеріні? н?тижесіне назар аударса? 5-7 жас аралы?ында?ы балалар берілген тапсырмаларды ретімен ?айталап айтып береді, ал ?лкендер есте са?тау ?шін кшш салу?а тура келеді екен. Осы жайтты ескере отырып о?ушыларды? білімін тексеруде ке?ес психологі Лев Выготскийді? ЖАДА я?ни жа?ан арада даму айма?ы т?сіліне с?йену де жа?сы н?тиже береді. Ол дегенімізбаланы? ?з бетімен реттей алма?ан де?гейіне бас?аларды? к?мегі ар?ылы жету.
О?ушы та?ырыпты ?аншалы?ты де?гейде ме?гергенін ??ады. Егер білімді тексермесе, онда о?ушы ?з білімін тере?, жан-жа?ты ж?не д?рыс ба?алай алмайды. О?ушы ба?а ал?ан со? ?зіні? мектептегі, ?йдегі ж?мыстарын жетілдіруге, жа?сы сапаларын дамыту?а, білім, іскерлік, да?дыларында?ы кемшіліктерді жою?а м?мкіндік алады.
Білім, іскерлік ж?не да?дыларды тексеру ж?не ба?алау т?рбиеге де ы?пал етеді. О?ушыларды? ?з о?улары, табысы, с?тсіздіктері туралы ой-пікірлері ?алыптасып, ?иынды?ты же?уге ?мтылады. Ба?а о?ушыны? ?зі туралы ойына ?оз?ау салады.
Білімді тексеру ж?не ба?алауды? мемлекеттік ма?ызы бар. Мектепті?, м??алімдер ?жымыны? ж?мысын білімді бас?ару органдары о?ушыларды? ?лгеріміне ?арап ба?алайды. Мектеп ?кімшілігі, ?алалы?, ауданды?, облысты? білім беру ісін бас?ару органдары, Білім ж?не ?ылым министрлігі о?ушыларды? білімдеріні? сапасын, мектеп ж?не м??алімдерді? ж?мысыны? жетістіктерін ж?не кемшіліктерін білу ?шін ба?ылау ж?не тексеру ж?мыстарын береді.
2. Білімді тексеруге ?ойылатын талаптар:
•    тексеруді? ж?не ба?ылауды? ж?йелілігі, т?ра?тылы?ы, міндеттілігі. Б?л талапты орындамау о?ушыларды? о?у?а деген ?атынасын нашарлатып, білімні? сапасына кері ?сер етеді;
•    ?рбір о?ушы ?зіні? біліміні?, іскерлік да?дысыны? ба?аланатынын т?сіну керек. Егер білімді тексеру ж?не ба?алау о?ыту процесіні? ??рылымына т?ра?ты т?рде енсе, онда о?ушы м??алімні? с?ра?тары мен тапсырмаларына жауап беруге дайын болады.
•    о?ушыларды? білім, іскерлік ж?не да?дылары мемлекеттік .о?у ба?дарламаларына с?йкес тексеріледі. Ба?дарламаны ме?геру - білімді ба?алауды? негізгі ?лшемі. М??алім о?ушыны? ?осымша біліміне, о?ы?ан ?осымша ?дебиеттеріне ке?ес, н?с?ау, беріп, ба?а ?оймайды.
•    о?ушыларды? теорияны ж?не фактілерді білуін тексеру ж?не ба?алау ар?ылы, білімдеріні? жалпы ж?не а?ыл-ой дамуына, жеке т?л?алы? сапаларын ?алыптастыру?а ы?палын, о?у?а ?серін білу;
•    білім, іскерлік, да?дыларды т?рлі т?сілдер ар?ылы тексеру;
•    бай?ал?ан кемшіліктерді о?ушыны? ?зі т?зетуі;
•    м??алімні? о?ушыларды білімдерін ба?ылап, ба?алау?а, кемшіліктерді жоюды? ?дістемесі мен т?сілдерін білуге ?йретуі;
•    ба?аны ?діл ?ойылуы;
•    о?ушыны? ?зін-?зі ж?не бас?аны ба?ылауы ж?не ба?алауы;
•    ?р та?ырыпты о?уды? н?тижесіне м??алімні? ж?не о?ушыларды? ба?а беруі;
•    ба?ылау-ба?алау процесіні? ?рбір баланы? о?у ?лгеріміні? т?мендемеуіне, к??іл-к?йіні? жа?сы болуына к?мектесуі.
3. О?ушыларды? о?у ж?мысын к?нде ба?ылап отыру. Б?л ?діс ар?ылы м??алім о?ушыларды? т?ртібін, білімді ?алай ?абылдайтынын ж?не т?сінетінін, т?жірибелік іскерлік ж?не да?дылар?а машы?тандыру кезінде ?з бетімен ат?ара алатын ж?мыстарын, о?у?а икемділігін, ?ызы?ушылы?ын, ?абілетін, білімді ж?йелі алуын ?ада?алайды. Ба?ылау м?ліметтеріне с?йеніп, м??алім о?ушыларды? жеке ерекшіліктерін аны?тап, оларды ?з ж?мысында ?олданып, о?ушыларды? білімдерін д?рыс тексеруге ж?не ба?алау?а м?мкіндік алады.
Ауызша жауаптар алу ?шін м??алім с?ра?тарды т?жырымдап, ке?естер береді, міндеттер ?ояды.
Ауызша с?рау о?ушыларды? білімін тексеріп ба?алау ?шін жиі ?олданылады. С?ра? ?ою барысында к?бінесе «бастама- жауап-кейінгі ?рекет» ?лгісін ?олдану д?рыс емес. Мысал?а:

Бастама: -А.??нанбай?лы кім?

Жауап: -?аза?ты? ?лы а?ыны.

Кейінгі ?рекет: -д?рыс .

Б?л ?лгі бойынша баланы? білімін тексеруде жа?сы н?тиже алуымыз екіталай. О?ушыларды? білімін тексеруден б?рын, біз м??алімдер с?ра?тарды д?рыс ?оя білуіміз керек. С?ра? ?оюды? Т?рткі болу, сына?тан ?ткізу, ж?не бас?а?а ба?ыттау сия?ты ?рт?рлі т?сілдерін пайдалану?а болады.

Т?рткі болу: т?рткі болу?а арнал?ан с?ра?тар бірінші жауап алу?шін ж?не о?ушыны? жауабын т?зетуге к?мектесу ?шін ?ажет, мысалы с?ра?ты ?арапайым етіп ?ою, ?ткен материал?а оралу, ой?а салу, д?рысын ?абылдау ж?не толы?ыра? жауап беруге итермелеу.

Сына?тан ?ткізу: Сына?тан ?ткізуге арнал?ан с?ра?тар о?ушылар?а ана?урлым толы? жауап беруге, ?з ойларын аны? білдіруге, ?з идеяларын дамыту?а к?мектесетіндей етіп ??рылуы ?ажет. Мысалы: «Сен мысал келтіре аласы? ба?» деген сия?ты с?ра?тар тапсырманы орындау барысында о?ушы?а ба?дар беріп отырады.

Бас?а?а ба?ыттау: с?ра?ты бас?а о?ушылар?а ?айта ба?ыттау, мысалы С?битке кім к?мектесе алады? деген сия?ты. Б?л ?діс ар?ылы м??алім о?ушылар?а о?ыл?ан материал бойынша с?ра? беріп, жауаптарын ба?алап, материалды ?аншалы?ты де?гейде т?сінгендерін аны?тайды. Ауызша тексеруді? жетілдірілген т?рі жаппай тексеру. Б?л ?діс ар?ылы м??алім о?ыл?ан материалды ?са? б?ліктерге б?ліп, оларды о?ушыларды? ?алай ме?гергенін білу ?шін сынып?а с?ра?тар беріп, оларды? білімдерін тексеріп, к?п о?ушыларды? білімдерін аны?тау?а м?мкіндік алады

Жазбаша білім тексеру ?дісін к?біне ?здік ж?мыс деп атайды. Б?л ?діс ар?ылы м??алім та?та?а, пара?тар?а, карточкалар?а 10-12 минут ішінде орындалатын тапсырмаларды жазып ?ояды. Жауаптарды? ?орытындыларын сынып журналына белгілеп, бір саба?та к?п о?ушыларды? білімдерін ба?алау?а болады.
Жазба ж?мыстары ?йде ж?не сыныпта орындалады.
О?у процесіне электронды?-есептейтін техникалар, компьютерлер к?птеп енгізілуде. О?ушы п?ндер бойынша та?ырыптарды ?алай ме?гергенін тексере алады.
?зін-?зі ба?ылау ?дістері. ?зін-?зі ба?ылау ?дістері - о?ушыларды? о?у ж?мысыны? ма?ызды элементі. ?й ж?мысын о?ушыны? ?зі тексеретін т?сілдері: О?улы? м?тінін о?ып, оны? жоспарын ??ру, ол жоспармен м?тінні? негізгі ойын айтып беру, ?р та?ырып со?ында ба?ылау с?ра?тарымен ж?мыс істеу, м?тін бойынша с?ра?тар ??растырып, о?ан жауап беру.
О?ушыларды? ?й ж?мысын тексеру – бастауыш мектептегі негізгі ?дістерді? бірі. К?нбе-к?нгі тексеру жа?сы н?тиже береді. Б?л ?діс ар?ылы м??алім ме?герілген білімні? сапасын ба?ылап, о?ушыларды? біліміндегі кемшіліктерді аны?тап, келесі саба?тарды? жоспарларына т?зету енгізеді. Д?ст?рлісі ж?не тиімдісі – о?ушыларды? ?й ж?мыстары орындал?ан д?птерлерді тексеру. Кейде саба?ты? со?ында ?й ж?мысын тез тексеруге болады, ол ?шін о?ушылар жатты?у жазып, немесе ша?ын ?здік ж?мыс орындап жат?ан кезді пайдалан?ан д?рыс.Алдын ала тексеру. Та?ырыпты, б?лімді немесе курсты т?сіну б?рын?ы о?у материалдарын білуге байланысты. Егер м??алімде ол туралы а?парат жо? болса, онда ол одан ?рі о?ыта алмайды, ?ажетті а?паратты м??алім бастап?ы білімдерді тестілеу ар?ылы алып, ?ол жеткен де?гейді аны?тайды. Б?рын?ы н?тиже мен ?азіргіні салыстырып, білім, іскерлікті? ?андай де?гейде екенін біліп, процесті? тиімділігін талдап, ?з о?ушыларыны? жетістігіне ?ос?ан ?лесі туралы ?орытынды жасайды.
А?ымда?ы ба?ылау. Тестілік ба?ылау ?шін 6-8 тапсырма беріліп, 5-8 минут ішінде со??ы 2-3 саба?та алын?ан білім мен іскерліктер тексеріледі. Ж?мысты ая?та?ан со? міндетті т?рде ?ателері талданады. Е? басты назар о?ушыны? ?атесіні? себептерін білуге аударылады.
Та?ырыпты? ба?ылау ?шін оны? жекелеген ??ымдарын оларды? арасында?ы байланыстарды ?алай т?сінгендігін аны?тау?а тапсырмалар беріледі. Білімді тест ар?ылы тексеру ?шін мамандарды? тестілерін ?олдан?ан д?рыс.
?орытындыны тексеру ?рбір о?у то?саны ж?не о?у жылы ая?ында ?теді, о?у материалы ж?йеленеді ж?не талдап ?орытылады.
Білімді тексерген кезде е? алдымен ?з бетімен о?у ?шін ?те ма?ызды болып табылатын білімдегі кемшіліктер аны?талады.
?лгермеушілікті болдырмау ?шін о?у материалдарын т?сінбеу себептерін аны?тау керек.
Е? бастысы – ?лгермеу себебін аны?тап, жеке ж?мысты? жолдарын белгілеу. М??алімні?, мектепті? міндеті ?рбір о?ушыны? жа?сы о?уына к?мектесу. О?ыту барысында «фармативті» ба?алау?а к?бірек к??іл аудару керек.

Тулебаева Г.Р.

Калугино орталау мектебі

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«О?ушыларды? білімін тексеруді? жа?а ?лгілері »

Оқушылардың білімін тексерудің жаңа үлгілерін енгізу

Білімді тексеру және бағалау оқушының білім алуына көмектесіп, оның және мұғалімнің білім сапасы жөнінде сандық мәлімет береді. Мұғалім оқушының білім деңгейінен хабар алып, оның танымдық жұмысын ұйымдастыруға негіз жасайды. Мұғалім өз жұмысындағы жетістіктер мен кемшіліктерге баға беріп, жұмыс әдістерін толықтырып, түзетіп, жеке оқушылармен жұмыстың жолдарын және құралдарын тауып, бағдарламалық білімдердің меңгерілуі деңгейін анықтайды. Америкалық психолог Джон Флэйвеллдің зерттеулерінің нәтижесіне назар аударсақ 5-7 жас аралығындағы балалар берілген тапсырмаларды ретімен қайталап айтып береді, ал үлкендер есте сақтау үшін кшш салуға тура келеді екен. Осы жайтты ескере отырып оқушылардың білімін тексеруде кеңес психологі Лев Выготскийдің ЖАДА яғни жақан арада даму аймағы тәсіліне сүйену де жақсы нәтиже береді. Ол дегенімізбаланың өз бетімен реттей алмаған деңгейіне басқалардың көмегі арқылы жету.
Оқушы тақырыпты қаншалықты деңгейде меңгергенін ұғады. Егер білімді тексермесе, онда оқушы өз білімін терең, жан-жақты және дұрыс бағалай алмайды. Оқушы баға алған соң өзінің мектептегі, үйдегі жұмыстарын жетілдіруге, жақсы сапаларын дамытуға, білім, іскерлік, дағдыларындағы кемшіліктерді жоюға мүмкіндік алады.
Білім, іскерлік және дағдыларды тексеру және бағалау тәрбиеге де ықпал етеді. Оқушылардың өз оқулары, табысы, сәтсіздіктері туралы ой-пікірлері қалыптасып, қиындықты жеңуге ұмтылады. Баға оқушының өзі туралы ойына қозғау салады.
Білімді тексеру және бағалаудың мемлекеттік маңызы бар. Мектептің, мұғалімдер ұжымының жұмысын білімді басқару органдары оқушылардың үлгеріміне қарап бағалайды. Мектеп әкімшілігі, қалалық, аудандық, облыстық білім беру ісін басқару органдары, Білім және ғылым министрлігі оқушылардың білімдерінің сапасын, мектеп және мұғалімдердің жұмысының жетістіктерін және кемшіліктерін білу үшін бақылау және тексеру жұмыстарын береді.
2. Білімді тексеруге қойылатын талаптар:
•    тексерудің және бақылаудың жүйелілігі, тұрақтылығы, міндеттілігі. Бұл талапты орындамау оқушылардың оқуға деген қатынасын нашарлатып, білімнің сапасына кері әсер етеді;
•    әрбір оқушы өзінің білімінің, іскерлік дағдысының бағаланатынын түсіну керек. Егер білімді тексеру және бағалау оқыту процесінің құрылымына тұрақты түрде енсе, онда оқушы мұғалімнің сұрақтары мен тапсырмаларына жауап беруге дайын болады.
•    оқушылардың білім, іскерлік және дағдылары мемлекеттік .оқу бағдарламаларына сәйкес тексеріледі. Бағдарламаны меңгеру - білімді бағалаудың негізгі өлшемі. Мұғалім оқушының қосымша біліміне, оқыған қосымша әдебиеттеріне кеңес, нұсқау, беріп, баға қоймайды.
•    оқушылардың теорияны және фактілерді білуін тексеру және бағалау арқылы, білімдерінің жалпы және ақыл-ой дамуына, жеке тұлғалық сапаларын қалыптастыруға ықпалын, оқуға әсерін білу;
•    білім, іскерлік, дағдыларды түрлі тәсілдер арқылы тексеру;
•    байқалған кемшіліктерді оқушының өзі түзетуі;
•    мұғалімнің оқушыларды білімдерін бақылап, бағалауға, кемшіліктерді жоюдың әдістемесі мен тәсілдерін білуге үйретуі;
•    бағаны әділ қойылуы;
•    оқушының өзін-өзі және басқаны бақылауы және бағалауы;
•    әр тақырыпты оқудың нәтижесіне мұғалімнің және оқушылардың баға беруі;
•    бақылау-бағалау процесінің әрбір баланың оқу үлгерімінің төмендемеуіне, көңіл-күйінің жақсы болуына көмектесуі.
3. Оқушылардың оқу жұмысын күнде бақылап отыру. Бұл әдіс арқылы мұғалім оқушылардың тәртібін, білімді қалай қабылдайтынын және түсінетінін, тәжірибелік іскерлік және дағдыларға машықтандыру кезінде өз бетімен атқара алатын жұмыстарын, оқуға икемділігін, қызығушылығын, қабілетін, білімді жүйелі алуын қадағалайды. Бақылау мәліметтеріне сүйеніп, мұғалім оқушылардың жеке ерекшіліктерін анықтап, оларды өз жұмысында қолданып, оқушылардың білімдерін дұрыс тексеруге және бағалауға мүмкіндік алады.
Ауызша жауаптар алу үшін мұғалім сұрақтарды тұжырымдап, кеңестер береді, міндеттер қояды.
Ауызша сұрау оқушылардың білімін тексеріп бағалау үшін жиі қолданылады. Сұрақ қою барысында көбінесе «бастама- жауап-кейінгі әрекет» үлгісін қолдану дұрыс емес. Мысалға:

Бастама: -А.Құнанбайұлы кім?

Жауап: -қазақтың ұлы ақыны.

Кейінгі әрекет: -дұрыс .

Бұл үлгі бойынша баланың білімін тексеруде жақсы нәтиже алуымыз екіталай. Оқушылардың білімін тексеруден бұрын, біз мұғалімдер сұрақтарды дұрыс қоя білуіміз керек. Сұрақ қоюдың Түрткі болу, сынақтан өткізу, және басқаға бағыттау сияқты әртүрлі тәсілдерін пайдалануға болады.

Түрткі болу: түрткі болуға арналған сұрақтар бірінші жауап алуүшін және оқушының жауабын түзетуге көмектесу үшін қажет, мысалы сұрақты қарапайым етіп қою, өткен материалға оралу, ойға салу, дұрысын қабылдау және толығырақ жауап беруге итермелеу.

Сынақтан өткізу: Сынақтан өткізуге арналған сұрақтар оқушыларға анағурлым толық жауап беруге, өз ойларын анық білдіруге, өз идеяларын дамытуға көмектесетіндей етіп құрылуы қажет. Мысалы: «Сен мысал келтіре аласың ба?» деген сияқты сұрақтар тапсырманы орындау барысында оқушыға бағдар беріп отырады.

Басқаға бағыттау: сұрақты басқа оқушыларға қайта бағыттау, мысалы Сәбитке кім көмектесе алады? деген сияқты. Бұл әдіс арқылы мұғалім оқушыларға оқылған материал бойынша сұрақ беріп, жауаптарын бағалап, материалды қаншалықты деңгейде түсінгендерін анықтайды. Ауызша тексерудің жетілдірілген түрі жаппай тексеру. Бұл әдіс арқылы мұғалім оқылған материалды ұсақ бөліктерге бөліп, оларды оқушылардың қалай меңгергенін білу үшін сыныпқа сұрақтар беріп, олардың білімдерін тексеріп, көп оқушылардың білімдерін анықтауға мүмкіндік алады

Жазбаша білім тексеру әдісін көбіне өздік жұмыс деп атайды. Бұл әдіс арқылы мұғалім тақтаға, парақтарға, карточкаларға 10-12 минут ішінде орындалатын тапсырмаларды жазып қояды. Жауаптардың қорытындыларын сынып журналына белгілеп, бір сабақта көп оқушылардың білімдерін бағалауға болады.
Жазба жұмыстары үйде және сыныпта орындалады.
Машинамен тексеру әдістері. Кейбір мектептерде білімді автоматты түрде тексеретін сыныптар болады. Демонстрациялық үстелде сұраққа дұрыс жауап берілсе, қызыл шырақ жанады. Мұғалім оқушының біліміндегі кемшіліктерді біліп отырады.
Кейбір мектептерде тексеруші оқу машиналары қолданылады. Машинада бірнеше сұрақтардың жауаптары болады. Машина 3-5 жауаптың біреуінің дұрыс екенін хабарлап, оқушы қате жауап берсе, белгі бермейді, немесе жауаптың қате екенін айтады. Оқу процесіне электрондық-есептейтін техникалар, компьютерлер көптеп енгізілуде. Оқушы пәндер бойынша тақырыптарды қалай меңгергенін тексере алады.
Өзін-өзі бақылау әдістері. Өзін-өзі бақылау әдістері - оқушылардың оқу жұмысының маңызды элементі. Үй жұмысын оқушының өзі тексеретін тәсілдері: Оқулық мәтінін оқып, оның жоспарын құру, ол жоспармен мәтіннің негізгі ойын айтып беру, әр тақырып соңында бақылау сұрақтарымен жұмыс істеу, мәтін бойынша сұрақтар құрастырып, оған жауап беру.
Оқушылардың үй жұмысын тексеру – бастауыш мектептегі негізгі әдістердің бірі. Күнбе-күнгі тексеру жақсы нәтиже береді. Бұл әдіс арқылы мұғалім меңгерілген білімнің сапасын бақылап, оқушылардың біліміндегі кемшіліктерді анықтап, келесі сабақтардың жоспарларына түзету енгізеді. Дәстүрлісі және тиімдісі – оқушылардың үй жұмыстары орындалған дәптерлерді тексеру. Кейде сабақтың соңында үй жұмысын тез тексеруге болады, ол үшін оқушылар жаттығу жазып, немесе шағын өздік жұмыс орындап жатқан кезді пайдаланған дұрыс.

4. Тексеруден диагностикаға көшу. Оқытудың әр бөлігін оқып-үйренуді аяқтаған соң оның нәтижелерін білу үшін диагностика қолданылады.
Диагностика - оқу-тәрбие процесінің барысы және нәтижелері туралы ақпарат алу тәсілі. Мектептегі диагностиканық міндеттері:
•    оқушылардың даму барысына және нәтижелеріне талдау жасау (білім алуға әзірлігі, психикасының жұмысы, дамуы);
•    оқыту процесінің барысын және нәтижелерін талдау (білімнің көлемі және тереңдігі, білім, іскерлік, дағдыларды қолдана білуі, ой жұмысының негізгі тәсілдерінің болуы, шығармашылық іс-әрекет тәсілдерін білу);
•    тәрбие барысын және оның нәтижелерін талдау (тәрбиелік деңгейін, адамгершілікке сенімін, адамгершілігін).
Диагностика нәтиже мен процесті бірге зерттейді. Оқушының еңбегі мұғалімнің еңбегімен бірге талданып, оқушының мүмкіндігі, қабілеті және икемділігі зерттеледі. Мұғалімнің жұмысына ықпал еткен жағдайлар ескеріледі. Тексеру оқушының "оқығым келмейді" деген пікірімен санаспайды. Ал диагностика онымен санасады, оқушының оқуға ынтасын арттыру тәсілдерін табады. Мысалы, тексеру арқылы 5-сыныптың оқушысы барлық тапсырманы дұрыс орындағаны анықталады. Мұғалім оған "өте жақсы" деген баға қойды және мадақтады. Процесс те, нәтиже де жақсы сияқты. Тек қана диагностика оқушының "өте жақсы" баға алғаны есте сақтау қабілетінің жақсылығынан екендігін, бірақ оның ақыл-ой жұмысына қабілеті нашарлығын анықтайды. Мұғалім кемшілікті жою мақсатымен оқушыға түрлі тапсырмалар береді.
Гуманистік педагогикада бірінші орында оқу тәрбие процесінің барысы және нәтижелері туралы ақпараттар алудың тәсілі, мұғалімдер мен оқушылардың бірлескен еңбегінің нәтижелерін көтеру жолдарын табу үшін талдайтын диагностика тұрады. Диагностика керекті ақпаратты алудың қосымша тәсілі ретінде тексеру және бағалауды қолданады.
5. Тексеруді ізгілендіру. Оқушылардың білім, іскерліктерін тексеру, бағалау педагогикалық технологияның ежелгі бөлігі диагностикалық құрамына кіреді. Бақылаусыз, тексерусіз оқытуға бола ма? Зерттеулер оқу жұмысының сапасы мадақтау әдісіне байланысты екенін дәлелдеп отыр.
Мектеп өміріндегі демократиялық өзгерістер, ізгілендіру білім, іскерліктерді бақылау және бағалауды жетілдіруді талап етеді.
6. Оқыту нәтижелерін бағалау. Бақылау – білім, іскерліктерді анықтау, өлшеу және бағалау. Тексеру – бақылаудың бір бөлігі, негізгі дидактикалық қызметі мұғалім мен оқушы арасындағы кері байланысты қамтамасыз ету, оқушылардың материалды қалай түсінгендігі туралы мұғалімнің ақпарат алуы, білімдегі кемшіліктерді дер кезінде табу. Бақылаудың жалпы қызметі; тексеру, оқыту, тәрбиелеу, дамыту, ынталандыру. Тексерудің мақсаты - оқушылардың білім деңгейін, оның сапасын, оқу еңбегінің көлемін анықтау.
Бақылау арқылы процеске, оның нәтижелеріне баға беріледі. Үлгерімнің табеліне, сынып журналына бағалар қойылады. Әділ бағаның ықпалымен оқушылар дұрыс баға беруге үйренеді.

Кешенді тексеру арқылы оқушылардың әр түрлі пәндерден алған білімдерін қолдана білуі анықталады.
Жетістікті тестілеу - бақылаудың әділ әдісі, соңғы уақытта бастауыш сатыға көптеп еніп жатқан тест. Тест ағылшын сөзі, қазақшасы сынақ, тексеру. Тестілеу - білімді меңгеру деңгейін анықтау үшін қолданылатын тапсырмалардың жиынтығы. Үлгерім тестілері жетістікті тестілеу - оқушының оқыту және тәрбие арқылы қандай деңгейге жеткенін анықтау.
Дұрыс құрылған тестілер көптеген талаптарды қанағаттандырып, оларды орындауға көп уақыт кетпейді, сұрақтары қысқа, нұсқа болады.
Тестілердің түрлері:
•    Ақыл-ой қабілетін, дамуын тестілеу.
•    Арнайы қабілетті тестілеу.
•    Үлгерімді, тәрбиелікті анықтауға бағытталған тестілер.
•    Жеке сапаларды есті, ойлауды, мінезді анықтауға арналған тестілер.
Үлгерім тестілерінің қорытындысы оқушылардың даму деңгейін толық сипаттамайды.
Тест құрастыруға қойылатын талаптар:
•    білім стандартына сәйкестігі;
•    қате жауаптарды енгізу;
•    дұрыс емес жауаптардың шындыққа жақын болу керек;
•    дұрыс жауаптарды қате жауаптармен бірге беру;
•    бір сұрақ жауабының басқа сұрақтарға жауап беруге көмектеспеуі.
Алдын ала тексеру. Тақырыпты, бөлімді немесе курсты түсіну бұрынғы оқу материалдарын білуге байланысты. Егер мұғалімде ол туралы ақпарат жоқ болса, онда ол одан әрі оқыта алмайды, қажетті ақпаратты мұғалім бастапқы білімдерді тестілеу арқылы алып, қол жеткен деңгейді анықтайды. Бұрынғы нәтиже мен қазіргіні салыстырып, білім, іскерліктің қандай деңгейде екенін біліп, процестің тиімділігін талдап, өз оқушыларының жетістігіне қосқан үлесі туралы қорытынды жасайды.
Ағымдағы бақылау. Тестілік бақылау үшін 6-8 тапсырма беріліп, 5-8 минут ішінде соңғы 2-3 сабақта алынған білім мен іскерліктер тексеріледі. Жұмысты аяқтаған соң міндетті түрде қателері талданады. Ең басты назар оқушының қатесінің себептерін білуге аударылады.
Тақырыптық бақылау үшін оның жекелеген ұғымдарын олардың арасындағы байланыстарды қалай түсінгендігін анықтауға тапсырмалар беріледі. Білімді тест арқылы тексеру үшін мамандардың тестілерін қолданған дұрыс.
Қорытындыны тексеру әрбір оқу тоқсаны және оқу жылы аяғында өтеді, оқу материалы жүйеленеді және талдап қорытылады.
Білімді тексерген кезде ең алдымен өз бетімен оқу үшін өте маңызды болып табылатын білімдегі кемшіліктер анықталады.
Әрине, білім, іскерлік, дағдылардың меңгерілгенін тесті арқылы толықтай анықтау мүмкін емес. Мысалы, өз жауабына мысалдар келтіру, өз ойын жүйелі, дәлелді етіп айту тест арқылы анықталмайды.
Үлгермеушілікті болдырмау үшін оқу материалдарын түсінбеу себептерін анықтау керек.
Ең бастысы – үлгермеу себебін анықтап, жеке жұмыстың жолдарын белгілеу. Мұғалімнің, мектептің міндеті әрбір оқушының жақсы оқуына көмектесу. Оқыту барысында «фармативті» бағалауға көбірек көңіл аудару керек.