" О?ушыларды? ана тілі саба?ында с?здік ?орын молайту "

Бастауыш мектепте о?ытылатын ?р п?нні? о?ушы тілін дамыту?а ?осар ?лесі бол?анмен, б?л ?лкен міндетті ж?зеге асыруда «Ана тілі» п?ніні? ат?аратын ?ызметі зор. П?нні? негізгі ма?сатыны? ?зі – о?ушыны? с?здік ?орын дамыту. Ж?не с?здік ?ормен ?оса о?ушыны? тіл м?дениеті нормаларын ме?геруіне т?рткі болады. О?ушыларды? таза, жаты?, т?сінікті с?йлеуін ?алыптастыру – осы п?нні? міндеттеріні? бастысы. Осы орайда белгілі ?алым Н. У?лиев: «Тіл м?дениеті дегеніміз – с?йлеудегі, жазуда?ы сыпайылы?, ізеттілік ?ана емес, сонымен ?атар ай?ын ойлылы?, с?зді д?л айыру шеберлігі, с?йлеу ?неріне шыны??анды?», - дейді. Жалпы, ана тілі саба?ы ар?ылы жазу мен с?йлеу м?дениетіні? ал?ышарты ?аланады.

Саба? ?стінде жа?а с?з ?йретілумен ?атар сол с?зді д?рыс ?олдануды? ?ажеттілігі туралы м??алім тарапынан ескертіліп, ана тіліні? ?лылы?ы, байлы?ы туралы м?селе кешенді ?арастырыл?анда ?ана о? шешімін таппа?.
Тіл байлы?ы - с?з байлы?ы. Лингвист - ?алым М. Бала?аевты?: «Ана тілін жа?сы білу - ?ркімні? азаматты? борышы. Егер ?рбір с?зді орнымен ж?мсай біліп, айт?ан ойы мазм?нды, нысана?а д?л тиетіндей ??ымды шы?ып, ты?даушысын баурап алардай ?серлі болса, ана тіліні? ??діреті сонда ?ана сезілер еді. Ал м?ндай шеберлік тек тіл м?дениеті жо?ары адамдарды? ?ана ?олынан келер жайт», - деген пікірімен келіспеске болмайды.
Бастауыш мектепте ана тілі саба?ында с?здік ?орды дамыту ж?мыстары т?рлі ?діс - т?сілдер ар?ылы ж?зеге асады:
? с?ра? - жауап;
? ??гімелесу;
? ??гімелеу;
? т?сіндіру;
? зерттеу;
? т?рлі шы?армашылы? тапсырмаларды орындату ар?ылы.

Саба? сайын ?тілген та?ырып ау?ымына ?арай кем дегенде екі - ?ш с?зден болсын о?ушыны? лексикалы? минимумы артып отырады. Ж?не барлы? ?йренген с?зі к?нделікті ?мірде белсенді ?олданыла бермеуі м?мкін. К?нерген с?здер (зат, киім - кешек, салт - д?ст?р, музыкалы? аспаптар, ай, жыл, ?ару - жара? атаулары), к?сіби с?здер т. б. ?ажеттілік болмаса, ?немі белсенді ?олданыс?а т?се бермейді. Осыдан келіп с?здік ?орда?ы с?здерді белсенді ж?не белсенді емес с?здер деп ?арастыру ?ажеттігі туындайды.

Тіл байлы?ын арттырып, о?ушыларды? с?йлеу тілін жетілдіруде м?тіндермен ж?мыс ж?ргізу аса ма?ызды. К?ркем м?тінге та?ырыпты? талдау жасап, негізгі ойын аны?тау, кейіпкерлерді? іс - ?рекетіне ба?а беру, сол ар?ылы о?ушы танымын ке?ейтіп, т?рбиелік жа?ына к??іл б?лу – бастауыш сынып ба?дарламасында ескерілетін жайт. Алайда, к?ркем м?тінді о?ы?ан со?, талда?ан т?ста с?здік ж?мысын ж?ргізу одан ?рі о?ушыны? барынша д?рыс т?сініп, барлы? талдаулар?а еркін ?атысуына т?рткі болады. Тіл дамыту ж?мыстары ж?йелі ж?ріп, оны д?рыс ме?геруі ?шін ?р о?ушыда жеке с?здік д?птер болуы керек. М??алім о?ушыларды? д?птеріне т?мендегідей кесте сызып беріп, оны? т?ра?ты толтырылуы талап етілсе ??ба - ??п.

Жа?а с?з Ма?ынасы Синонимі Антонимі

Тек д?птерге жаз?ызып ?ою жеткіліксіз. Енді таныс?ан с?зді санада т?ра?тандыру ?шін жа?а с?збен т?рлі ж?мыстар ж?ргізіледі:
? м?мкіндік болса, затты? ?зін к?рсету;
? суретін к?рсету;
? синониммен т?сіндіру;
? антонимдері ар?ылы т?сіндіру;
? м??алімні? жалпы т?сініктеме беруі т. б.

Ма?ал - м?телдер мен т?ра?ты тіркестерді ?йрету барысында да о?ушыны? тіл байлы?ы артады. О?улы?та берілген ж?не бас?а да ма?ал - м?телдерді, т?ра?ты тіркестерді ?дайы ?йретіп отыру – м??алімні? к?нделікті ж?мысыны? бір т?рі. ?йренгендерін ?мытып ?алмауы ?шін оны с?здік д?птеріне жаздырып, ?р то?санда соларды к?бейту кестесі т?різді жат?а жаздырып, ба?ылау ж?мыстарын алу?а болады. Ма?ал - м?телдерді ?аншалы?ты білетінін аны?тау ?шін ?рі мейлінше к?п ме?герулері ?шін осы ба?ытта сайыс саба?тар ?йымдастырылады. «Мы? бір ма?ал, ж?з бір ж?мба?» т?різді сайыстар о?ушыны? тіл байлы?ыны? артуына ?ана емес, ой - ?рісіні?, танымыны? артуына ы?пал етпек.

О?ушыны? тілін байыту ж?мыстары тіл м?дениетімен ты?ыз байланысты екені белгілі. Тіл м?дениеті бойынша бастауыш сынып о?ушыларына мына талаптар ?ойылады:
- с?здерді лексикалы?, фонетикалы? норма?а сай орынды ?олдана алу;
- орфография, орфоэпия нормаларын са?тай білу;
- ауызша, жазбаша тілде с?здерді тал?ап ?олдана білу;
- шамасы жеткенше ертегі, ??гіме жаза білу т. б.
Тіл дамытуда?ы ?німді т?сілдерді? бірі – шы?армашылы? тапсырмалар. М?ндай тапсыр - малар – тіл м?дениеті талаптарын ж?зеге асыруда аса тиімді. Оны? т?рлері:
? шы?арма, ??гіме жазу;
? сурет бойынша ??гіме жазу;
? икемі бар балалар?а ?ле? шума?тарын жаз?ызу;
? ертегі жазу;
? к?ркем шы?арма о?у;
? сайыс, р?лдік ойындар?а ?атыстыру;
? ?ркімні? ?абілетіне ?арай де?гейлік жеке тапсырмалар беру;
? с?зж?мба?тар ??растыру;
? газет - журнал шы?арту;
? балалар?а арнал?ан басылымдарда?ы с?зж?мба?, ребустарды шешкізу;
? ж?мба?тар ??растырту;
? хат жаздыру;
? белгілі бір шы?арма?а ?ыс?аша пікір жаздыру т. б.
О?ушыны? с?здік ?орын арттырып, с?йлеу тілін байытуда сыныптан тыс о?у?а да ?лкен талап ?ойылады. Сыныптан тыс о?у мектеп ба?дарламасында арнайы ескеріледі, міндетті шы?армалар тізімі беріледі, са?ат саны к?рсетіледі. ?йтсе де, тек к?рсетілген тізіммен шектеліп ?алмай, саба? ?стінде ?йде о?ып келуге о?ушылар?а ?ызы?ты ??гімелер мен ертегілер ?сынылса, б?л біріншіден, на?ты ма?сат?а жетуге, екіншіден, о?ушыларды? одан ?рі де к?ркем шы?арманы ?з бетімен ?ызы?ушылы? танытып о?уына септігін тигізеді. О?ыл?ан шы?арманы тексеріп, сараптауды? жолдары к?п;

? т?сінгенін ??гімелету;
? с?ра?тар?а жауап бергізу;
? кейбір ?зінділерді жат?а айт?ызу;
? о?ы?ан кітабы бойынша таныс емес с?здерін с?здік д?птеріне жазып отыру?а да?дыландыру;
? кейіпкерлер іс - ?рекетіне ба?а бергізу;
? ??гімелерді? ??састы?ын салыстыру;
? е? со?ында сол шы?арма?а ??сатып ??гіме жаздыртып к?ру т. б.
М??алім осындай ж?мыстарды ат?арту ар?ылы о?ушыларды? ?здігінен кітап о?уына ба?ыт береді. К?ркем шы?армамен ж?мыс – о?ушыны? тілін байытуды? е? тиімді жолы. К?ркем шы?арманы к?п о?у ар?ылы о?ушыны? танымы артып ?ана ?оймайды, ойын ж?йелі жеткізуді, байланыстырып с?йлеуді, тілді? орфоэпиялы?, орфографиялы? нормаларын д?рыс ме?геруді ?йренеді. Алайда, к?ркем шы?армамен ж?мыс істеу барысында есте ?стайтын жайт: шы?арманы? о?ушыны? жас ерекшелігіне сай болуы, мазм?ныны? ?ызы?ты болуы, т?рбиелік м?ніні? зор болуы, о?ушыны жалы?тыратындай тым к?лемді болмауы.

Сонымен бірге ана тілі саба?ында ?тілген материалды бекіту ?шін о?ушыны? ауызша с?йлеу м?мкіндігін арттыру?а назар аудар?ан д?рыс. М?ны? т?те жолы – т?рлі р?лдік ойындар. Ондай ойындар о?ушыны? тілін, еске са?тау ?абілеттерін арттырады, зейінін шо?ырландыру?а к?мек к?рсетеді. Ойын барысында ?зіне бекітіліп берілген р?лді ойнау ?шін о?ушы ізденеді, талаптанады, жина?талады, айтатын с?зін салма?тайды. Белгілі бір жа?даят?а ?зі кіріп, ?з басынан ?ткереді. Н?тижесінде с?йлеу тіліні? д?рыс ?алыптасуына осы ойынны? ж?рдемі тиетінін т?сінеді.

Тіл дамыту ма?сатында?ы ж?ргізілетін ж?мыстар о?ушыны? ойлау ?абілетіне, сондай - а? ?з ойын жеткізе білуіне, шы?армашылы? ізденісіне жол ашады. М?ндай ж?мыстар о?ушыны? білімін ?ана жетілдіріп ?оймайды, жеке дара шы?армашылы? ?абілетіні? ашылуына т?рткі болады.
Саба? ?дерісінде м??алімні? басшылы?ымен м?ндай ж?мыстар ж?зеге асырылып, ж?йелі орындалып отырса:
- о?ушыны? с?здік ?оры мен тілін байыту?а ы?пал етеді;
- ауызша ж?не жазбаша тіл м?дениеті талаптарын ме?гереді;
- сауатты жазу?а ?йретеді;
- о?ушы ?з бетімен шы?армашылы?пен айналысу?а ?йренеді.
?орыта келгенде, ма?ала к?лемінде ана тілі саба?тарында о?ушыны? тіл байлы?ын арттыру?а ж?рдемі тиетін ?діс - т?сілдер мен іс - ?рекет т?рлері ?арастырылды. Осындай ж?мыстар ж?йелі ж?ргізіліп отырса, кез келген м??алімні? ма?сатына жететіні даусыз.

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«" О?ушыларды? ана тілі саба?ында с?здік ?орын молайту " »

«оҚУШЫЛАРДЫҢ АНА ТІЛІ САБАҒЫНДА

СӨЗДІК ҚОРЫН МОЛАЙТУ»

сАДВАКАСОВА гАЛИЯ рАМАЗАНОВНА,

бастауыш сынып мұғалімі,

Ақешкі бастауыш мектеп

«Ойында бала қандай болса, өмірде кәсіби қызмет

саласында, көбінесе сондай болады».

А.С.Макаренко

Жаһандану процессі нәтижесінде дәстүрлі білім жүйесіне жаңа технологиялар енуде. Адамзаттың көптеген жылдар бойғы ойнау тәжірибесі ойынның білімдік құндылығын дәлелдеді. Ойын өмірде пайдасыз көрінгенмен аса қажетті көрініс-құбылыс. Ойын үлгісінің технологиясы баланың нақ осындай белсенділіктерін арттырады. Кез-келген бала да адамның мәдениеті де ойын арқылы дамиды. Ал бүгінгідей динамика ғасырында, оқу процесінде ойын алдынғы орында, яғни ойын технологиясы арқылы баланың оқуғаынтасын, қызығушылығын арттыру жеңіл болмақ.

Ойын дегеніміз не? Ойын дегеніміз — халықтың баланы әдептілікке, сауаттылыққа баулитын қүралдың бірі.

Ойынның түрлері өте көп.

Сабақта тиімді қолданылған ойын түрлері — мұғалімнің түсіндіріп отырған материалын оқушылардың аса зор ілтипатпен тыңдап, жемісті, сапалы меңгеруіне сенімді көмекші бола алады. Өйткені, кіші жастағы оқушылар жас ерекшеліктеріне байланысты ойынға өте ынталы келеді. Балалар тез сергіп, тапсырмаларды тез, әрі қызығып орындайтын болады.

Ойын балалардың оқуға, еңбекке деген белсенділігін, қызығушылығын арттырудағы басты құрал. Ойын барысында балалардың белсенділігі, шығармашылығы дамиды.

Ал мұғалімнің міндеті — балаларды ойынға өз қызығушылығымен, ынтасымен қатысуын қамтамасыз ету.

Ойын мен адам мәдениетінің өзара байланысы ғылыми түрде анықталды. Олардың тұлғаны дамытудағы маңызы анықталды, оның психологиялық және әлеуметтік факторлармен келісімі жөнінде кең қарастырылуда. Ойын технологиялары әлі де білім беру саласында жаңа инновация болып табылады.

Бастауыш сынып мұғалімдерінің оқу– тәрбие жұмысының негізгі саласы — сабақ. Сабақ үстінде оқушылардың біліктілігі, іскерлігі, дағдысы, дүниетанымы дамиды. Негізгі бетбұрыс оқушы білімінің сапасын арттыру, ол дегеніміз түпкі нәтижені көре білу, яғни окушыға берген біліміміздің қайтарымын көру. Ол үшін сабаққа сыныптағы оқушының барлығын қызықтыра отырып қатыстыру қажет. Бес саусақ бірдей емес, яғни әр оқушының сабаққа қызығушылығы, дүниетанымы, даму ерекшеліктері әртүрлі. Сондықтан оқушылардың осы топтарына әртүрлі деңгейде талап қоюға тура келеді. Ал ойын элементтері кез-келген оқушының қызығушылығын тудырады. Тіпті нашар оқитын оқушының өзі ойын арқылы берілген тапсырмаларды асқан қызығушылықпен, белсенділікпен орындайды. Оқушылардың қызығушылықтарын туғызатын ойындардың бірі — дидактикалық ойындар. Дидактикалық ойындар баланың ақыл- ойын дамытып, сабаққа деген қызығушылықтарын арттырады.

Дидактикалық ойындар кішкене балаларға меилінше тән оқыту формасы болып табылады, оның арғы тегі ойынды өлең мен қимылмен ұштастыру негізінде көп нерсені үйрететін ойындарды жасаған халық педагогикасына жатыр. Мысалы: «Сиқырлы қалпақтың сырын ашайық»- деген ойынды ересек топтарда тәрбиеші балаларды зат туралы айта білуге үйрету, олардың жүйелі сөйлеу қабілетін дамыту міндетін алға қояды. Ойын міндеті-қалпақтың астында не бар екнін білу.Дидактикалық ойындар айналамен танысу сабағында, әдебиет, сабақтарында жиі қолданады.

Мектеп жасына дейінгі балалардың зейіні тұрақсыз, импульсивті болғанымен, қабылдау есте сақтау мүмкіндіктері жақсы дамыған.

Сондықтан кез- келген сабақты өткізу үшін дидактикалық ойындар қолдана білу керек. Мысылы «Сауат ашу» оқулығында тақырып соңында тапсырмалар берілген. Осы тапсырмаларды ойын арқылы ойынарқылыөткізугеболады. «Ұйқасын тап», «Сиқырлы қоржын», «Өлең жолын құрастыр» т.б. ойындар.

Тіл дамыту, сауат ашу сабақтарында да ролдік ,сюжеттік ойындарды қолдануға болады. Ролдік ойындар мектепке дейінгі балалармен өмірінде елеулі орын алады. Бұл ойындар ұзақ та , қысқа да болу мүмкін. Сюжетті- рөлді ойындар бейнелеу құралы роль мен ойын әрекеті болып табылады. Өзінің сипаты жағынан бұлар көбінесе еліктену, шындық ты көрсету болып табылады.Мысалы «Дүкен» ойынын ойнағанда балалар сатушы мен сатып алушы әрекеттеріне еліктейді., ал «Мектеп» болып ойнағанда мұғаліммен оқытушының әрекетіне еліктейді. «Отбасы» ойындары арқылы айналадағы өмірді бақылауға, күнделікті өз өмірлерінен алған білімдерін ойын сюжетіне пайдалануға төселдендіруге болады.

«Ұлттық қазақ ойындары: «Қыз қуу», «Орамал тастау, «Асықтар», «Бәйге» ойындары. Бала өмірінің кезеңі ойын арқылы жетіледі. Ойындар әр топта жас ерекшелігіне сай жүргізіледі. Мен өз тәжірибемде ойындарды көп қолданамын. Сабақ барысында да, күннің жартысында да жүргіземін. Баланың тілін жетілдіру үшін оны әңгімеше тарта отырып, баланың сөздік қорын жаңа сөздермен толықтырып, түсінігін молайту қажет. Баланың тілін дамытуда ойын түрлерін жүргізу арқылы, ойын шарттарын айта отырып та байытуға балады. Мысалы : «Қуыршаққа қонаққа бару», «Мен кіммін», «Қуршақты киіндіреміз», «Шарбақты құрастыру», «Көлемі бойынша қой» деген секілді ойын түрлерін қолдануға болады. Мен кез келген ойын түрлерін сабағымен тақырыбына сай таңдап аламын. Әсіресе дидактикалық ойындарды тіл дамыту сабақтарында пайдаланудың тиімділігін тәжірибе көрсетіп отыр. Сабақты бекіту, баланың шығаршашылығын дамыту, тіл байлығын молайту үшін ойындар сабақтың тақырыбына, мазмұнына сай таңдап аламын. Мысалы: «Телефон» ойынында диалогтық сөйлеудегі әңгіменің мақсаты- бір нәрсе жайында сұралап, баланың оған жауап беруге, белгілі бір әрекетке түрткі болуға үйрету болып табылады.

Рөлдік ойындар мектепке дейінгі балалар өмірінде елеулі орын алады. Бұл ойындар ұзақа та ,қысқа да болуы мүмкін. Сюжетті- рөлді ойындар бейнелеу құралы роль мен ойын әрекеті болып табылады. Өзінің сипаты жағынан бұлар көбінесе еліктеу, шындықты көрсету болып табылады.Мысалы «Дүкен» ойынын ойнағанда балалар сатушы сатып алушының әрекеттеріне еліктейді. «Шаштараз», «Отбасы» ойындары арқылы айналадағы өмірді бақылауға, күнделікті өз өмірлерінен алған білімдерін ойын сюжетіне пайдалануға төселдендіруге болады. Педагок өтілген ойынға талдау жасап, оның балаларға тигізген тәрбиелік ықпалы бағалауға, өз тобындағы сюжетті-рөльді ойындарының одан әрі басшылық ету тәсілдерін ойластыруға тиіс

Қойылымдық ойындарда рольдер, ойын әрекеттері қандай шығарманың, ертегінің т.б. Сюжеті мен мазмұны шарттас болады. Ол сюжетті-рөльді ойынға ұқсас. Барлық балалар ертегіні жақсы көреді, ертек айтып берсең бар ынтасымен тындайды. Ертегі балалардың ой- қиялын, сөздік қорын дамытады.

Құрылымдық ойындар- балалар әрекетінің бір түрі. Оның негізгі мазмұны қоршаған өмірді алуан түрі құбылыстарды және соларға байланысты іс-әректтерді бейнелеу болып табылады. Құрлыс ойыны бір жағынан сюжетті-рөлді ойнауға ұқсас келеді. Балалар ойын үстінде көпірлер, стадиондар, темір жолдар, театрлар, цирктер т.б. ірі құрлыстар салады.

Бала тәрбиесі қиын да, жауапты міндет. Ұрпақ тәрбиесі қоғамнан тыс, оқшау тұрған емес. Ол қоғамның, заманың бағыт- бағдармен, тыныс-тіршілігімен бірге жүріп отырады. Осы орайда кез-келген бүлдіршін үшін бала тәрбиесі ата-анасына берілген тәлім-тәрбиені одан әрі жалғап, жандыратыны сөзсіз

Бала саналы, мәдениетті, адамгершілігі мол болып , жан-жақты дамуы үшін және тілін дамытып, сөз байлығын дамыту үшін және айналадағы өмір құбылысын ұғыну үшін пайдаланудың маңызы зор.

Ойын үстінде баланың түрлі қасиеттері, қабілеті мен белсенділігі де көрінетіні туралы аса көрнекті педагог А. С Макаренко былай дейді: «Ойында бала қандай болса, өмірде кәсіби қызмет саласында, көбінесе сондай болады». Сондықтан келешекке адамды тәрбиелеу- бәрінен бұрын ойын арқылы жүзеге асыралады. Ойын- балалар үшін айналадағы танып, білу тәсілі.

Ойындар оқушылардың ой — өрісін дамытып, ойлау қабілетін арттырумен қатар, үйретілген, өтілген тақырыптарды саналы да берік меңгеруге үлкен әсер етеді. Ойын технологиясы:

Ана тілі сабағында ойын технологиясын пайдалану

Күнделікті бір сарынды,дәстүрлі сабақпен оқушыларды қызықтыра алмайсың, керісінше жалықтырып аламыз. Ағылшын тілі сабағында білім сапасын арттыру үшін ойын технолдогиясын қолдану керек.Ойын ойнау арқылы оқушылар өздерін көрсете алады, өзара қарым – қатынасқа түседі, жеңіске деген ұмтылыс пайда болады. Күнде дәстүрлі сабақ өткізу арқылы, қалаған нәтижеге жете алмайтынымды түсіндім. Сондықтан, бастауыш сыныпта ана тілін оқып үйрету барысында ойындардың алатын орны ерекше. Әр сабақтың тақырыбына сай ойындарды пайдаланып отыру оқушылардың тіл үйренуге деген қызығушылығын, ынтасы мен зейінін арттырады. Басты мақсат – ойын әрекеттері арқылы тілдік материалдарды меңгертіп, сөздік қорды молайтып, тілдесім әрекетіне жетелеу.

Ойын барысында грамматикалық анықтамаларды, тілдік нормаларды игерту мүмкіндіктері мол болады. Сабақта мұғалімнің диктаторлық рөлі жойылып, оқушылар серіктестікке, ынтымақтастыққа, бірігіп жұмыс істеуге деген қызығушылықтары артады. Адамның жас ерекшелігіне қарамай, яғни адам балалық шағынан бастап кәрілікке жеткенше ойын қажеттілігі жетелеп отырады. Ал жас баланың ой-өрісі ойын арқылы дамиды. Ойын барысында баланың адамгершілік қасиеттері, өмірге деген көзқарасы, қызығушылығы қалыптасады. Ойын арқылы сыныптағы нашар оқитын оқушыларды да сабаққа нәтижелі тартуға болады.

Ана тілі сабақтарында рөлдік ойындардың маңызы зор. Ойын оқушылардың сол орындалатын іс-әрекеттер арқылы тіл үйренуге деген сенімін қалыптастырады.

Олар :

Ана тіліне ғана тән дыбыстарды дұрыс айтуға, жазуға жаттықтыруға;
Оқушыларды тілдік қарым-қатынасқа түсу дағдыларын дамытуға;
Жағдаяттар туғызып, іс-әрекеттер арқылы сөйлетіп үйренуге.

Белгілі педагог А.С.Макаренко баланың ойын үстінде түрлі таным түсініктері, қасиеттері дамып, қабілеті мен белсенділігі артатынын атап көрсеткен. Сабақта ойналатын дидактикалық ойындардың пайдасы өте зор. Ол ойындарды тақырып бойынша өзгертіп тұруға ыңғайлы болады. Ойынның мақсаты, шарты балаларға түсіндіріледі.

Мен өз сабақтарымда (нәтиже сабақта) көптеген ойын түрлерін қолданамын. Ойын «Кім тез?» ай аттарын дұрыс жаз.

1. ңақарт

2. пақна

3.уарзын

4. рымма

5. мысума

6. рқүқыйке

7. арқаша

8. зақан

9.лежсантоқ

10.мазыт

11.деліш

12.суірә

Бұл ойынды жеке, топ бойынша өткізуге болады. Бұл ойын оқушылардың буынға дұрыс бөліп оқу дағдысын дамытады. Оқушылардың қызығып ойнайтын ойыны «Адасқан айлар».

Төрт қорап дайындайсыз. Әр қорап сыртында жыл мезгіліне сай сурет болады, ай аттарын ауыстырып саласыз, оқушы әр айды жыл мезгіліне сай тауып салады. Бұл ойынды уақытпен ойнатуға болады. Ойын оқушының тез оқу, қимылдау дағдысын қалыптастырады. Мұғалім оқушының ай аттарын, жыл мезгілін есінде қалай сақтағанын бағалайды. «Сымсыз телефон» ойыны. Лексикалық бақылауды ауызша жүргізілгенде қолданамыз. Мысалы тақырыбы : «Қалада. Қаладағы мәдени орындар». Оқушы телефон тұтқасын алады да сөзді айтады. Біздің қала – аудармасын 2 – ші оқушы. Ары қарай жалғаса береді. Сөздік диктант үнемі жүрсе баланы жалықтырады, сондықтан бұл ойынды оқушылар қызыға ойнайды. Осы ойын арқылы шағын диалогты ойнатуға болады.Бұл ойын оқушыны дұрыс мәдениетті сөйлеуге үйретеді, сөздік қорын бағалауға мүмкіндік береді.

Халқымыз жасаған мұралар сан алуан. Солардың бірі ұлт ойындары. Ана тілі сабағында , әсіресе, ұлттық ойындардыпайдалану өте маңызды деп ойлаймын. Өйткені, оқушының ұлттық ойындарды ойнау арқылы халқының салт дәстүрі және тарихымен танысуға мүмкіндік болады. Сонымен қатар, халықтың ғасырлар бойы жасаған асыл қазынасы, бір жүйеге келтірілген тамаша тәрбие құралы деп қарау керек. Ұлт ойындары отбасы тәрбиесінен бастап, мектептегі жеке пәндерді оқыту барысында қосымша материал үшін, баланың сол пәнге қызығушылығын арттыру үшін пайдалануға болады. Яғни, бұл тәсіл арқылы мұғалім оқушыға ұлттық тәрбие береді.

Қазақтың ұлттық ойындарының бір қыдыруы асық ойынынан тұрады. Асықты «Сен айт», Мәтінді жалғастыр ойындарында қолдануға болады. Бұл ойындар асық лақтыру арқылы жүреді де, баланы шапшандыққа, тез ойлауға дағдыландырады. Сабақта ұлттық ойын элементтерін қолдану барысында мұғалім сөздермен таныстырады, дұрыс айтуға үйретеді, салт-дәстүрді сүюге тәрбиелейді. Оқушылар көбінесе сабақта ойын түрлерінің жиі болуына жақсы дағдыланады.

Жануарлар атауларын жақсы естерінде сақтап қалулары үшін мынандай ойын түрін жүргіземін «Адасқан малдар» ойыны.

Төрт түлік малдың сүреттері тақтада ілулі тұрады және суреттердің қасында жануарлардың өз балалары сүреттелмеген. Сонымен балалар төрт түлік малдың қозысын, ботасын, бұзауын, құлынын тауып тақтаға шығып жазады. Бұл ойын балалардың тез ойлану, дұрыс жазу дағдыларын қалыптастырады.

Сонымен қорыта келгенде, сабақтарда қолданатын ойын элементтері оқушылардың белсенділігін арттырып, оларды ынталандырады, теориялық білімдерін практикада қолдануға үйретеді. Кез келген ойын элементі сабақта екі түрлі мақсатқа бағытталады:

оқушының сабаққа қызығушылығын, ынтасын арттыру, тілін дамыту.
оқушыларды тапқырлыққа баулып, зейініне, ойлау қабілетін арттыру.

Ана тілі сабағында ойын технологиясын пайдалану арқылы оқушы құзыреттілігі дамиды. Құзыреттілік – оқу нәтижесінде өзгермелі жағдайда меңгерген білім, дағдыны тәжірибеде қолдана білу, проблеманы шешу, дайындық сапасының құрылымдық сипатын анықтайтын жаңа сапа. Жаңа білім жүйесіндегі басты назар аударылатын мәселелердің бірі әр оқушының құзыреттіліктер жиынтығы білім нәтижелері ретінде игеруіне бағдарланған.

Тиімді қолданылған кез келген технология білім сапасын арттыратыны ақиқат.

Пайдаланған әдебиеттер:

1.Интертент ресурс.Ана тілі сабағында ойын технологиясын қолдану арқылы бастауыш сынып оқушыларының тілге деген қызығушылығын қалыптастыру.

2.Бастауыш мектеп,№1, 2003ж.

3.Начальная школа Казахстана, №6, 2007г.

4.Интерент ресурс.Ашық сабақтар фестивалі.

5.Бастауыш мектеп,№2,2004ж.

6.Қазақстан мектебі,№5,1995ж