Мастер-класс "Бала асырап алу"

Сабақ мақсаты

Білімділік: Студенттерге заң білімі саласынан мағлұмат бере отырып, өз құқықтарын жете білуге, өз беттерімен салыстыра білуге, құқықтық білімділіктерін толықтыру.

Дамытушылық: Тақырыпты түсіндіре отырып, студенттердің ой-өрісін жетілдіру, пәнге деген қызығушылықты дамыту.

Тәрбиелік: Адамгершілік, адалдыққа, әділдік пен мейірімділікке баулу арқылы саяси саналығы мен таным белсенділігіне тәрбиелеу.

Сабақты жүргізу кезеңдері

(негізгі және қажетті әдістемелік түсіндірмелер мен ұсыныстар)

I. Ұйымдастыру кезеңі

-Сабақты өткізуге оқытушының психологиялық даярлығы

- Сәлемдесу

-Түгендеу

II. Өткен тақырыпты қайталау (топтағы әр студентпен қарым-қатынасқа түсе алу деңгейі)

Топқа бөліну

І топ: «Әділет»

ІІ топ: «Ақиқат»

ІІІ. «Жасөспірім және қылмыс» атты тақырыпта жобаны қорғау (2 топ қорғайды)

ІҮ. Жобаны қорытындылау үшін тест тапсырмасы беріледі.

1.Жасөспірімдер арасында қылмыстық істердің көбею себептерін ата? (Отбасындағы ақау тәрбие; Отбасындағы материалдық әл-ауқаты; Жұмыссыздық; Баланың бос уақытының шамадан тыс мол болуы; ата-ана тарапынан бақылаусыз қалуы; мінез-құлқының ауытқушылығы; рухани құлазуы.)

2.Жеке адамның құқығы дегеніміз не? (Адамның мүддесін қанағаттандыруға бағытталған заң арқылы қорғалған тәртіптік шара)

3.Құқықтың қандай түрлерін білесіңдер? (Жеке, саяси, экономикалық, әлеуметтік, мәдени т.б)

4.Адам құқығы қай уақыттан пайда болады? (Туылғаннан бері)

5.Адамның ең негізгі құқығы? (Өз құқықтарын пайдалану құқығы)

6.Құқық қашан және қайда пайда болды? (Азаматтарға құқық керек кезде)

V. Жаңа тақырыпты баяндау (түсіндірудің жүйелілігі, түсініктілігі, пәнаралық байланысы, оқытушының өзіне-өзі сенімділігі)

Сабақ тақырыбы: «Бала асырап алу».

Бала асырап алу – сот шешімінің негізінде баланы отбасына тәрбиелеуге берудің құқықтық нысаны, нәтижесінде шығу тегі бойынша туысқандық міндеттерге және құқықтарға теңестірілетін жеке мүліктік және мүліктік емес міндеттер туындайды.

Патронат – ата-анасының қамқорлығынсыз қалған баланы уәкілетті мемлекеттік орган мен баланы тәрбиелеуге тілек білдірген адам.

Қамқоршылық – 14 жасқа толмаған балалардың және сотпен қабілеті жоқ деп танылған адамдардың құқықтары мен мүдделерін қорғаудың құқықтық нысаны.

Қорғаншылық – 14 және 18 жастағы баланың (балалардың), сондай-ақ спирттік ішімдіктер немесе нашақорлық заттарды шамадан тыс қолдану салдарынан әрекет қабілеттілігі сотпен шектелген кәмелетке толған адамдардың құқықтары мен мүдделерін қорғаудың құқықтық нысаны.

Осылайша, қалыптасқан жағдайға байланысты егер сіз баланы отбасына қабылдап, ол үшін өз туған балаңызға қарағандай толық жауапкершілікті алғыңыз келсе, болашақта оған мүлік құқығын  беруге дайын болсаңыз, бала асырап алуға тоқталғаныңыз жөн.

Егер сіз туыстық және мүліктік құқықтарды берместен тәрбиелеген жөн деп санасаңыз, бұл жағдайда патронатты таңдау қажет. Бұл жағдайдағы баламен қарым-қатынас қамқорлық және қорғаншылық органымен шартпен реттеледі, ал патронат ақысыз негізде және белгілі бір мерзімге жүзеге асырылады.

Қамқоршылық пен қорғаншылық жалпы көбіне мүліктік құқықтарды анықтайды, алайда бұл қамқоршы немесе қорғаншы қамқорлыққа алынатын тұлғаның қамын ойламау керек дегенді білдірмейді. Асырап алудан қамқорлық пен қорғаншылықтың басты ерекшелігі әрекет қабілеттілігі және жасын шектеудің аспектілері болып табылады. Басқаша айтқанда, бұл көмек өзінің жасы мен денсаулығына байланысты өздігінен өмір сүре алмайтын, өз құқықтарын қорғай алмайтын және мүлікті басқара алмайтындарға көмек.

Кодекстің 84-бабына сәйкес асырап алуға ата-анасының бірі немесе екеуі де:

• қайтыс болған;

• баладан бас тартқан;

• ата-ана құқығынан айырылған және қайта берілмеген;

• баланы асырап алуға келісім берген;

• сот тәртібінде әрекетке қабілетсіз, із-түзсіз жоғалған немесе қайтыс болған деп жарияланған;

• беймәлім балалар жатады.

Қазақстанда бала асырап ала алмайтындар:

• 1) сотпен әрекетке қабілетсіз деп танылған немесе әрекеті шектеулі деп танылған адамдар;

• 2) сотпен әрекетке қабілетсіз немесе әрекеті шектеулі деп танылған ерлі-зайыптылардың бірі;

• 3) сотпен ата-ана құқығынан айрылған тұлғалар немесе ата-ана құқығы сотпен шектелген адамдар;

• 4) ҚР заңдарымен оған жүктелген міндеттерді тиісті емес орындау үшін қамқоршы немесе қорғаншы міндеттерінен шеттетілген адамдар;

• 5) егер асырап алу олардың кінәсы бойынша сотпен жойылса, бұрын бала асырап алғандар;

• 6) *денсаулық жағдайы бойынша ата-ана құқықтарын жүзеге асыра алмайтын адамдар *;

• 7) тұрғылықты жері жоқ адамдар;

• 8) дәстүрлі емес сексуалдық бағдарды ұстанатын адамдар;

• 9) асырап алу сәтінде қасақана қылмыс жасағаны үшін өтелмеген немесе алынбаған соттылығы бар адамдар (онлайн соттылықтың болмауы туралы анықтама алу);

• 10) азаматтығы жоқ адамдар;

• 11) анасының қайтыс болуына немесе оның ата-ана құқығынан айрылуына байланысты үш жылдан кем емес баланы нақты тәрбиелеу жағдайларын қоспағанда тіркелген некеде (ерлі-зайыптылықта) тұрмайтын ер адамдар;

• 12) асырап алу сәтінде ҚР заңнамасымен белгіленген, асырап алынатын балаға ең төменгі күнкөріс деңгейін қамтамасыз ететін табысы жоқ адамдар;

• 13) наркологиялық және психоневрологиялық диспансерлерде есепте тұратын адамдар.

Бұл жерде жұп бір баланы тәрбиелеу үшін міндетті түрде некені тіркеу керектігін білу керек. Жұпқа некеде болмай, бір баланы асырап алуға болмайды.

Сондай-ақ жастағы айырмашылықты да ұмытпаңыз. Асырап алушы мен асырап алынатын баланың жасындағы айырмашылық 16 жастан кіші емес және 45 жастан үлкен болмауы тиіс. Сотта негізді деп танылған себептер бойынша жастағы айырмашылық қысқартылуы мүмкін.

Баланы ерлі-зайыптылардың бірі асырап алғанда, егер баланы ерлі-зайыптылардың екеуі де асырап алмаса, екінші ерлі-зайыптының жазбаша келісімі талап етіледі. Бұл жерде егер ерлі-зайыптылар отбасылық қарым-қатынастарды нақты тоқтатса немесе 1 жылдан артық бөлек тұрса, онда рұқсат талап етілмейді.

• Қорғаншылық немесе қамқоршылық бойынша қызметті жүзеге асыратын органға қажетті құжаттарды және өтінішті беру.

• Қорғаншылық және қамқоршылық органынан жолдама алу немесе баланы асырап алуға тілек білдірген адамдарды есепке қою.

• Бар жолдамаға сәйкес жеке:

  • баланы таңдау және орган өкілінің қатысуымен тиісті білім беру, медициналық және басқа ұйымның жағдайына сәйкес режимнің талаптарын сақтаумен баланың тұрақты тұру орнына 2 аптадан кем емес уақытта тікелей байланысты жақсарту (баламен, оның әдеттерімен, қалауымен, мінезінің ерекшеліктерімен, қыдыруымен, ойынымен танысу);

  • бала туралы толық ақпаратты алу және оның құжаттарымен танысу;

  • баланың денсаулық жағдайы туралы медициналық қорытындымен танысу айғағын жазбаша нысанда растау;

  • бала тұратын білім беру, медициналық және басқа да ұйымның өкілінің қатысуымен асырап алынатын баланы тәуелсіз медициналық куәландыруды жүргізу үшін медициналық мекемеге жүгіну;

• асырап алудан бас тартуды алуды жазбаша растау немесе асырап алу рәсіміне әрі қарай қатысу (растау бланкісі қандай болады ) қажет.

• Асырап алуға үміткерлікке барлық құжаттарды дайындағаннан кейін асырап алушылар сотқа құжаттарды қоса берумен өтініш береді.

• Білім басқармасы/бөлімі сотқа баламен асырап алушының жеке қарым-қатынасы айғағы туралы мәліметтерді көрсетумен, комиссия қорытындысы негізінде баланы асырап алуға беру туралы рұқсатты сотқа ұсынады.

• Сот шешімі бойынша баланы асырап алуға тікелей қатысу. Сотта сіздің жеке қатысуыңыз, орган өкілі және прокурордың қатысуы міндетті.

• Жеке басын куәландыратын құжатты және сот шешімін көрсетіп, балалар үйінен, интернаттан немесе басқа ұйымнан асырап алынған баланы алып кету.

• АХАЖ немесе «Азаматтарға арналған үкімет» мемлекеттік корпорациясы» КЕАҚ балаға құжаттарды қайта тіркеу, туу туралы жаңа куәлік алу және ЖCН тағайындау.

• Баланы асырап алу туралы сот шешімі шыққан орын бойынша бала 18 жасқа толғанға дейін жылына 1 реттен кем емес есептерді ұсыну. Есептер өмір шарттары, оқыту, тәрбиелеу және асырап алынған баланың денсаулық жағдайы туралы ақпаратты қамтуы тиіс. Сондай-ақ жүйелі түрде жүргізілетін қамқоршылық және қорғаншылық бойынша органның тарапынан тексерулерге кедергі келтіруге болмайды.

Себебі дәл осылар қамқоршылық және қорғаншылық органдары болып табылатындықтан, Баланы асырап алуға рұқсатты алу үшін Білім басқармасына немесе бөліміне жүгіну қажет және қажетті құжаттарды ұсыну керек.

Балаларды асырап алуға тілек білдіргендерге баланы есепке қою үшін қажетті құжаттар (баланы асырап алуға үміткерлерді есепке қою):

• 1) ата-анасының қамқорлығынсыз қалған баланы немесе жетім баланы  асырап алуға тілек туралы жазбаша өтініш;

• 2) тұрғын үй-тұрмыстық шарттарға тексеру жүргізу туралы өтініш;

• 3) жеке басты куәландыратын құжаттың көшірмелері;

• 4) баланы асырап алуға жақын туысқандардың жазбаша келісімі;

• 5) көршілердің 3-тен кем емес ұсыныс хаттары;

• 6) жиынтық табыс мөлшері туралы анықтамалар;

• 7) отбасы жағдайы туралы анықтамалар;

• 8) азаматтардың және жақын туысқандарының денсаулық жағдайы туралы анықтамалар;

• 9) соттылықтың болмауы туралы анықтамалар;

• 10) тұрғын үй меншігі құқығын немесе тұрғын үй немесе тұрғын үйді пайдалану құқығын растайтын құжаттың көшірмесі.

Баланың заңды өкілдерінің келісімі туралы да ұмытуға болмайды. Баланы асырап алу үшін егер олар ата-ана құқығынан айрылмаса, оның ата-анасының келісімі қажет. 16 жасқа толмаған кәмелетке толмаған ата-аналар баланы асырап алғанда, сондай-ақ заңды өкілдердің келісімі қажет (жазбаша түрде рәсімделеді, міндеттінотариалдық растауға) жатады. Кәмелетке толмаған ата-аналардың заңды өкілдері болмаған жағдайда немесе баланы кәмелетке толмаған ата-ана туғанда медициналық ұйымда қалдырса және оның тағдырына 3 айдан артық уақытта ешкім алаңдамаса, қамқорлық немесе қорғаншылық бойынша қызметті жүзеге асыратынорганның келісімі қажет.

• Мынадай жағдайларда баланы асырап алуға ата-анасының келісімі талап етілмейді:

1) сотпен белгісіз немесе өлген деп жарияланған, із-түзсіз кеткен деп танылғандар; 2) сотпен әрекетке қабілетсіз деп танылғандар; 3) сотпен ата-ана құқығынан айрылғандар; 4) баламен бірге тұрмайды және сотпен негізсіз деп танылған себептер бойынша алты айдан артық тәрбиелеу және асыраудан бас тартқандар.

Егер анасы ауруханада баладан бас тарту туралы жазса, ата-анасының келісімін растайтын өзге құжаттарды талап ете алмайды.

VІ. Жаңа тақырыпты бекіту (қорытындылау, бағалау). (Қорытындылау, бекіту сұрақтарының мақсаттылығы, сөйлеу мәнері, мәдениеті, қимыл-қозғалысы)

Ситуациялық сұрақ қою

1. Баланың тұңғышын ата-әжесінің бауырына салу дұрыс па, әлде бұрыс па?

2. Бауырыңа бала асырауға беру дұрыс па?

ҮІІ. Рефлексия

ҮІІІ. «Көкек ананың» пайдасы мен зияны