?аза?ты? тыйым с?здері

Қазақтың тыйым сөздері

Түнде түс жорыма – ночью не разгадывай сны;

Түнде айнаға қарама – ночью не смотрись в зеркало;

Түнде кір жайма – не развешивай белье ночью;

Түнде су басына барма – ночью к реке не ходи;

Түнде судың бетін ашық қойма – не оставляй воду

открытой на ночь;

Түнде тырнақ алма – не стриги ногти ночью;

Түнде шаш алма – не стриги волосы ночью;

Түнде үй сыпырма – не подметай дом ночью;

Түн ішінде жылама – не плачь ночью;

Ымыртта күл төкпе – не высыпай в темноте пепел.

 Кірдің суын баспа – не наступай на воду стирки;

Кірдің суын есік алдына төкпе;

Күлті баспа – не наступай на золу;

Күлді шашпа – не рассыпай золу;

Отпен ойнама – не играй с огнем;

Отты аттама – не переступай огонь;

Отты теппе – не пинай огонь;

Отты үрлеме – не раздувай пламя;

Отты шашпа – не раскидывай огонь;

Отқа түкірме – не плюйся в огонь;

Отқа симе – не опорожняйся в огонь;

Суға дәрет сындырма – не опорожняйся в воду;

Суға түкірме – не плюй в воду;

Суды сапырма – не разливай воду громко;

Шелектегі суға аузыңды батырма – Воду из ведра пей только с краю.

 Ақтың жуындысын ағып жатқан суға төкпе – не выливай остатки молочного продукта в проточную воду;

Ақты төкпе – не выливай молочное;

Ертеңгі асты тастама – не оставляй завтрак несьеденным;

Жер таянып отырып тамақ ішпе – не ешь опираясь рукой об землю;

Нанды төңкеріп қойма - не переворачивай хлеб;

Нанды бір қолыңмен үзбе - не ломай хдеб одной рукой;

Нанды баспа – не наступай на хлеб;

Нанды тастама – не кидайся хлебом;

Нанның үстіне басқа зат қойма – не ставь вещи на хлеб;

Нанды лақтырма – не выкидывай хлеб;

Тұзды баспа – не наступай на соль;

Таңғы асты тастама, кешкі асты бақпа – не оставляй завтрак, не следи за ужином.

 Ант-су ішпе – попусту не клянись;

Бейуақытта жылама – не плачь вечером;

Жаман сөз айтпа – не сквернословь;

Қарғанба – не проклинай никого;

Өтірік жылама – не притворяйся плачущим;

Өтірік күлме – не пртворяйся смеющимся.

Ата-енеңнің төсегіне отырма – не садись на постель тестя и тещи, свекра и свекрови;

Ата-енең жатқан жерге жатпа – не ложись туда где лежали тесть и теща, свекровь и свекорь;

Жас босанған ананы түнде суға жіберме – молодую роженицу не посылай ночью за водой;

Жас жұбайлардың төсегіне отырма – не садись на постель молодоженов;

Күйеуіңнен бұрын жатпа – не ложись раньше мужа.

Босағада отырма – не садись у порога;

Босағаға сүйенбе – не опирайся на порог;

Босағаға тұрма – не наступай на порог;

Босағаны құшақтама – не обнимай порог;

Есікті құшақтама – не обнимай дверь;

Есікті теппе – не пинай дверь;

Үй айнала жүгірме – не бегай вокруг дома;

Үйді айналма – не ходи вокруг дома;

Үйге жүгіріп кірме – не вбегай в дом;

Үйге қарай жүгірме – не беги в сторону дома;

Үйге сыртыңмен кірме – не входи в дом вперед спиной;

Үйде ысқырма – не свисти дома;

Үйді сабама – не хлестай дом;

Үйіңе келгенге үйдей дауыңды айтпа – не рассказывай о своих проблемах вошедшему.

 Арқанды аттама – не перешагивай через аркан.

Айырдың басын жоғары қаратып қойма – не ставь вилы головой вверх;

Балтаны аттама – не перешагивай через топор;

Дастарқанды ашық қалдырма – не оставляй дастархан раскрытым;

Дастарқанды қағазбен сүртпе – не вытирай дастархан бумагой;

Дастарқанды пышақпен қырма – не скреби дастархан ножом;

Дастарқанды баспа – не наступай на дастархан;

Дастарханды аттама – не перешагивай через дастархан;

Ескі сыпырғышты отқа жақпа – не сжигай старую метлу;

Желіні (көгенді ) аттама

Жер – ошақты аттама – не перешагивай через очаг;

Жер – ошақты айналып жүгірме – не бегай вокруг очага;

Жаяу қамшыланба – если пеший не взмахивай камчой – нагайкой;

Жақын адамыңа пышақ сыйлама – не дари нож близкому человеку;

Кесені төңкерме – не переворачивай пиалу, тарелку;

Кетік кесемен шай құйма – не наливай чай на треснутую пиалу;

Көсеуден аттама

Күректің сабын жоғары қаратып қойма – не ставь лопату ручкой вверх;

Күректің сабын аттама – не перешагивай лопату;

Қазанды төңкерме – не переворачивай казан;

Құр ерге мінбе – не садись на не покрытое седло;

Құрықтан аттама - не перешагивай через курык (палка с петлей для ловли лошадей);

Оқтаумен баланы ұрма – не бей скалкой ребенка;

Ожаумен баланы ұрма - не бей ребенка поварежкой;

Өлген адамға топырақ салғанда, күректі табаныңмен баспа;

Пышақты аузыңа салма – не клади нож в рот;

Пышақты ұшынан ұстама – не бери нож за конец;

Пышақтың жүзін жалама – не лижи лезвие ножа;

Пышақтың жүзін көкке қаратып қойма – не клади нож лезвием вверх;

Сыпырғының басын жоғары қаратып қойма – не ставь метлу вверх головой;

Сыпырғыны төрге қойма – не клади метлу на почетное место в доме;

Сыпырғыны көкке көтерме – не пднимай метлу над головой;

Таяқ таянба – не опирайся на палку;

Ыдысты теппе – не пинай посуду.

Аққуды атпа – не стреляй в лебедя;

Құстың ұясын бұзба – не разоряй гнездо птицы;

Атқа теріс мінбе – не садись на коня лицом к крупе;

Аттың жүгенін аттама – не переступай   коня;

Жақсы аттың тісіне қарама – не рассматривай зубы хорошего коня;

Жылқыны басынан ұрма – не бей коня по голове;

Жыңғылмен ат қамшылама – не стегай лошадь травой;

Жас малдың тісін санама – не считай зубы молодого животного;

Итті теппе – не пинай собаку;

Итке ожаумен ас құйма – не наливай пищу собаке домашней поварежкой;

Қойдың үстінен аттама - не першагивай через овцу;

Құмырсқаның илеуін баспа – не наступай на муравьиный улей;

Малға кет деп зекіме – не кричи на животное;

Малға теріс қарап мінбе – не садись на животное задом наперед;

Малды басқа ұрма – не бей животное по голове;

Малды құр қол айдама – не погоняй животное рукой;

Малды теппе – не пинай животное;

Малдың желінген басын түнде лақтырма – не выкидывай сьеденную голову овцы ночью;

Малға қарап симе – не опорожняйся в сторону животного;

Мал қорада дәрет сындырма – не опорожняйся в хлеве;

Мысықты ұстама – не трогай кошку;

Тірі малға көрсетіп басқа малды сойма – не режь животное на глазах у другого животного.

 Аузыңды қолыңмен жаппа – не закрывай рот руками;

Аяғыңды жоғары көтерме – не поднимай ноги высоко;

Аяқ-қолыңды жіппен байлама – не связывай свои руки и ноги;

Басыңды босағаға беріп жатпа - не ложись головой в сторорну порога;

Басыңды шайқама – не мотай головой;

Бетіңді баспа – не закрывай лицо;

Бүйіріңді таянба – упирайся в бедра;

Екі езуіңді керме – не растягивай пальцами рот;

Қолыңды артыңа айқастырма – не скрещивай руки на спине;

Қолыңды желкеңе қойма – не клади руку на шею;

Қолыңды қалтаңа салып тұрма – не держи руки в карманах;

Қолыңды сілікпе – не махай рукой после мытья;

Қолыңды төбеңе қойма – не ставь руки на голову;

Мойныңа белбеу салма – не клади ремень на шею;

Саусағыңды айқастырма – не скрещивай пальцы;

Таңдайыңды қақпа – не цокай;

Тісіңді қайрама – не скрипи зубами;

Тізеңді құшақтама – не обнимай колени;

Тырнағыңды тістеме – не грызи ногти;

Шашыңды жұлма – не рви на себе волосы;

Шашты таптама – не наступай на волосы;

Шашты отқа тастама – не бросай волосы в огонь.

Аяқ-киімді төңкерме – не переворачивай обувь;

Аяқ киімді төрге шығарма – не клади обувь на почетное место в доме;

Бас киіміңді босағаға ілме – не оставляй головной убор у порога;

Бас киіммен ойнама – не играйся с головным убором;

Бас киімді біреуге сыйлама – не дари другому свой головной убор;

Бөркіңді теріс қаратып киме – не одевай головной убор задом наперед;

Киіміңді желбегей жамылма – не набрасывай на себя одежду как-попало;

Киімнің жағасын баспа – не наступай на воротник;

Мойныңа белбеу ілме – не вешай на шею ремень. 

Айтта кір жума – не стирай белье в пост;

Құранды баспа – не наступай на коран;

Құранды жерге тастама – не оставляй коран на земле;

Құранға отырма – не садись на коран;

Құбылаға қарап дәрет сындырма – не опорожняйся в сторону Мекки;

Намазды бөлме – не перебивай молитву.

Бейуақытта адамға көңіл айтпа – не высказывай соболезнование вечером;

Бейітке қолыңды шошайтпа – не показывай пальцем в сторону кладбища;

Бейіт тұсынан шауып өтпе – не скачи на коне мимо кладбища;

Қайтыс болған кісінің қабірін баспа – не становись на могилу;

Мүрдеде күректі екінші адамға қолмен берме – при захоронений покойника не передавай лопату из в рук руки;

Өлген адамға топырақ салғанда, күректі табаныңмен баспа – при захоронений не наступай на лопату.

 Бесікті ашық қалдырма – не оставляй колыбель открытой;

Бесікті аяқ астына тастама – не оставляй колыбель без присмотра;

Бесікті көрінгенге берме – не давай колыбель кому-попало;

Бесікті сатпа – не продавай колыбель;

Бос бесікті тербетпе – не раскачивай пустую колыбель.

Біреудің затын сұраусыз алма – не спросивши не бери чужую вещь;

Біреуге ор қазба – не рой другому яму;

Біреуді ұрма – не бей другого человека;

Ұрлық жасама - не кради.

 Жалғыз ағашты кеспе – не руби одинокое дерево;

Жер таянып отырып тамақ ішпе – не ешь опершись рукой на землю;

Жыңғылмен атты қамшылама – не погоняй лошадь гребенщиком;

Көгалды таптама – не топчи поляну,

Көкті баспа – не наступай траву.

Жасы үлкеннің сөзін бөлме – в разговоре не перебивай старших;

Жасы үлкеннің жолын кеспе – не пересекай дорогу старшему;

Ата-анаңа қайда барасыз деп сұрама – не спрашивай родителей куда они идут;

Адамды санама – не считай людей;

Адамға пышақ кезенбе – не направляй нож на человека;

Адамды айналма – не ходи вокруг человека;

Адамға қарап түкірме – не плюйся в человека;

Әйел еркек жолын кеспейді – женщина не проходит перед мужчиной;

Жақсының жасын сұрама – не интересуйся возрастом собеседника;

Жаңа байығаннан қарыз сұрама – не проси взаимы у только что разбогатевшего;

Кемтарға күлме – не смейся над юродивым;

Кісі аяғынан аттама – не перешагивай через чужие ноги;

Кісіге қарап есінеме – не зевай на виду у людей;

Дастарханды, тамақты баспа.
Кісі мініне күлме, кемтарға күлме.
Малды, ыдысты, тамақты теппе.
Суды сапырма, суға дәретке отырма, суға түкірме.
Көкті жұлма, шашыңды жұлма.
Үй айнала жүгірме.
Босағаны керме, құшақтама.
Табалдырықты баспа, отырма.
Үйді сабама, малды басқа сабама.
Бейіт тұсынан шауып өтпе, жүгіріп өтпе.
Бейітке қолыңды шошайтпа, оған қарап түзге отырма.
Итке ожаумен ас құйма.
Түнде үй сыпырма, түнда тырнағыңды алма.
Үлкендердің жолын кеспе, сөзін бөлме.
Бүйіріңді таянба, жер таянба, иегіңді таянба.
Шашыңды жайма.
Бетіңді баспа.
Тізеңді құшақтама.
Өтірік жылама.
Жұлдызды, адамды санама.
Сыпырғышты тік қойма.
Қолыңды қусырма.
Адамға пышақ, мылтық кезенбе.
Бос бесікті тербетпе.
Құранды, тамақты баспа.
Жақын адамға пышақ сыйлама.
Тұзды, күлді баспа.
Отпен ойнама, оттан аттама, отқа түкірме.
Нанды жерге тастама, үстіне басқа затты қойма.
Бейуақытта жылама, ұйықтама.
Бейуақытта кісіге көңіл айтпа.
Бөркіңді теріс киме.
Үйде ысқырма.
Үйге жүгіріп кірме.
Мойныңа белбеу жіп салма.
Айды қолыңмен көрсетпе.
Құдыққа түкірме, ыдысқа түкірме, жоғары қарай түкірме.
Шелектегі суға аузыңды батырма.
Ақты төкпе.
Адамды айналма.
Адамға қарап түкірме, есінеме.
Жалғыз ағашты кеспе.
Пышақтың жүзін жалама.
Пышақты шалқасынан қойма.
Таңдайыңды қақпа, басыңды шайқама.
Қызды ұрма.
Кісіге, молаға саусағыңды шошайтпа.
Орынсыз күлме.
Кісі айыбын бетіне баспа.
Көп сөйлеме.
Адамға, малға зәбір жасама.
Балаңа басқа ұрма.
Ата-анаңа қарсы келме.
Түнде суға барма.
Бетіңді сызба.
Нанды бір қолыңмен үзбе.
Асты үрлеме, асты жамандама.
Тамақты сораптап ішпе.
Қолыңды төбеңе, желкеңе қойма.
Өтірік күлме, өтірік сөйлеме, өтірік жылама.
Ішегіңді тартпа, табаныңды тартпа.
Қыз ұлдың, ұл қыздың киімін кимесін.
Дініңді сатпа, ұлтыңды сатпа, арыңды сатпа.
Құдайға, пайғамбарға, әулиеге тіліңді тигізбе.
Қабірді баспа.
Аманатқа қиянат жасама.
Ант ішпе, әбес сөйлеме.
Өтірік куәлік жасама.
Намазды бұзба.
Құстың ұясын бұзба.
Құмырсқаның ұясын баспа.
Ұрлық қылма, зорлық қылма.
Тіліңді шайнама, тіліңді тістеме, шығарма.
Саусағыңды аузыңа салма.
Кісі үйінде түрегеп тұрма.
Түрегеп тұрып немесе жатып тамақ ішпе.
Саусағыңды кеземе.
Аяғыңды тұсама, қолыңды байлама.
Көп ішінде қатты сөйлеме, қатты күлме.
Желге қарсы түкірме, желге қарсы дәрет сындырма.
Үлкеннен бұрын сөйлеме.
Үлкеннен бұрын тамақ жеме.
Үлкеннен бұрын отырма, жатпа.
Үлкеннің бетінен алма.
Шақырмаған жерге барма.
Рұқсатсыз үйге кірме.
Жұрт көзінше кекірме, қасынба.
Жұрт алдында құлағыңды қасыма, мұрныңды шұқыма.
Жерді сабама, жерді тепкілеме.
Баланы шошытпа.
Атқа теріс отырма.
Қайықты тербелтпе.
Әдепсіз сөзді айтпа, өтірік айтпа.
Мақтаншақ болма, тәкәппар болма.
Әйелге күш көрсетпе.
Малды боқтама.
Асты қорлама.
Жәндікті жәбірлеме.
Уһілеме.
Маңдайыңды, басыңды ұрма.
Отты, ошақты аттама.
Дастарханды, ыдысты, тамақты аттама.
Жаман әдетті үйренбе.
Жаманат шақырма.
Жаман ырым жасама.
Етбетіңнен жатпа.
Ерсі қимыл жасама.
Шашыңды, тырнағыңды өсірме.
Кісі төсегіне отырма.
Теріс қарап отырма, жүреңнен отырма.
Сол қолмен тамақ ішпе.
Шалбарды басыңа жастама.
Қолыңды артыңа ұстама.
Түнде мал санама.

Таңертеңгі асты тастама.
Көзіңді жыпылықтатпа.
Қолыңды кеудеңе қойма.
Ерніңді шығарма.
Орындықта аяғыңды айқастырып отырма.
Бала бетіне үрлеме.
Тырнағыңды тістеме.

Құр ерге мінбе.

Үйде ысқырма.

Үйде адам санын санама.

Тізеңді құшақтама.

Табаныңды тартпа.

Бейіт топырағын сәндеме.

Ата‑ененің, қайын ағаларыңның төсегіне отырма,олар жатқан жерге жатпа.

 Киімді желбегей жамылма.

Бір қолмен нан үзбе.

Қалыңды айқастырма.

Аяқ киімді төңкерме.

Аяқ киімді төрге шығарма.

Ескі сыпырғышты отқа жақпа.

Арқанды аттама.

Жерошақты аттама.

Ымыртта күл төкпе.

Күн батқанда сыпырындыны далаға шығарма.

Қараңғыда киіз қақпа.

Итаяқты теппе.

Есікті қатты жаппа.

Құдыққа түкірме.

Отқа түкірме.

Үйге қарай жүгірме.

Табалдырықты басып тұрма.

Адамға қарап керілме.

Кісінің үстінен аттама.

Аттың жүгенінен аттама.

Балтаны аттама.

Көсеуді аттама.

Бас киімді баспа.

Үйге тырнақ алма.

Қараңғыда тырнақ алма.

Бейітті саусағыңмен шошайтып көрсетпе.

Киімді теріс айналдырып тастама.

Малды теппе.

Есікті керме.

Итке ожаумен ас құйма.

Үлкен алдын кеспе.

Босағаға тұрма.

Дастарқанды қағазбен сүртпе.

Сыпырғышпен баланы ұрма.

Бос бесікті тербетпе.

Дастарқанна аттама.

Бетіңді баспа.

Нанды баспа – киесі ұрады;

Жасы үлкеннің алдын кеспе, сөзін бөлме – бұл құрмет;

Бас киіммен ойнама, біреуге сыйлама – басыңа қонған бақтан айрыласың, басың бірікпейді;

Ошаққа су құйма - өз отыңды өзің өшірме;

Бос бесікті тербетпе – ұрпақсыз қаласың;

Кешқұрым ұйқтама – жын-пері көшетін кез;

Екі бүйіріңді таянба – қайғы-қасіреттің белгісі;

Өтірік жылама – құдай жылатайын десе қиын емес;

Табалдырықта тұрма – суыт хабар жеткізгеннің белгісі.