Хал?ымыз ежелден тіл абыройын биік к?теріп, «?нер алды ?? ?ызыл тіл» деп, с?з ?нерін бар ?нерді? алдына ?ойып, жо?ары ба?ала?ан. ?детте тіл ж?нінде, тіл ?? адамдар ара ?арым-?атынас жасау ??ралы деп, о?ан жай-жада?ай аны?тама берілгенімен, іс ж?зінде тіл тек адамдар ара ?арым-?атынас жасау ??ралы ?ана болып ?алмастан, ?айта онан да ма?ыздысы, ол белгілі бір ?лтты? ?лтты? сана-сезімі, халы?ты? халы?ты? ?асиеті, оны? жалпы тарихы, ?дет-??рпы, м?дениеті ?атарлыларды т?тастай ?з бойына ?амтып жататын к?рделі ??ым. Сонды?тан тіл мейлі ?айсы ?лтты? болмасын тарихы мен та?дырыны?, т?рбиесі мен та?ылымыны?, б?кіл халы?ты? болмысыны? ба?а жетпес асылы, сар?ылмас ??нды ?азынасы, ?лт рухыны? ?йт?ысы болып келген.
Бір азаматты? ?з ана тіліне ?аны? болуы шарты астында ?зге бір ?лтты? тілін жетік игеріп, сол ?лт азаматтарымен ойда?ыдай тіл табыса білуін ?лкен біліктілікті? белгісі деуге болады. ?мірде ?зге бір ?лтты? тілін игерген адам сол халы?ты? ішкі жан-д?ниесін т?сініп, к?ллі м?дени ??ндылы?тарымен танысу орайына ие бола алады. Азаматтарымызды? ?азіргі ай сайын ал?а ілгерлеп, к?н сайын жа?арып, тез ?ар?ынмен дамып бара жат?ан ?згерісше? ?мірге ойда?ыдай с?йкесуі ?шін, ?ос тілді болып ?ана ?алмай, ?айта к?п тілді болуы т?тенше ?ажеттілікке айналуда. Б?лай істеу ?р азаматты? ?зіне де, ?згеге де тиімді. Сонды?тан ?азіргі ?о?амда к?п тілді болу кез келген адамды ке? ?ріске, ты? ?мірге бастайтын жол есептелмек. Кезінде хал?ымызды? «Жеті ж?ртты? тілін біл, жеті т?рлі білім біл» деген аталы с?зі д?л б?гінгі дамы?ан д?уірімізге с?йкес айтыл?андай. Тарихи деректерге ж?гінсек, осыдан 12 ?асырды? алдында жаса?ан энциклопедист ?алым, ?лемде Аристотелден кейін екінші а?а ?стаз атал?ан ?лы ??лама ?бу Наср ?л-Фараби бабамыз ?з ?мірінде 70 ке жуы? ?лтты? тілін жеттік білгендіктен, артына м??гі ?шпес мол рухани ??нды м?ра ?алтырып кеткендігі аны?.
К?п тілді ме?герген адам ?уелі ?з тілінде ой ?ортып, ту?ан хал?ына ?неге болып, ?зге ж?ртпен б?секеде ыры?ты орынды иелеп, сан м?дениетті санасына салып сараптай алса, онда ол ?з ?мірін ?алайда ма?ыналы ?ткізетін айтулы т?л?а болып жетілері аны?.
Б?гінгі та?да елімізде «К?птілділік» м?селесі к?кейкесті м?селелерді? бірі болып саналады. Елбасымыз сол ?шін де тілдерді? ?шт??ырлылы?ын міндеттеп отыр.
К?птілділік м?селесі – ?аза?стан ?шін ?ана емес, б?кіл ?лемні? алдында т?р?ан к?кейтесті м?селелерді? бірі, себебі, жа?андандыру ж?не киберке?естікке шы??ан заман тілдерді білуді талап етеді.
Б?л ??ым?а жалпылама то?талса?. К?птілділік, полилингвизм- на?тылы коммуникативтік жа?дайды? ?сер етуімен белгілі бір ?леуметтік ортада, мемлекетте бірден ?ш, одан да к?п тілде с?йлей білушілік. М?ны? ?зі жеке адамны? к?птілділігі ж?не ?лт пен ?лысты? к?птілділігі болып б?лінеді. К?птілділікті? ?ш тілді ме?геру д?режесі сол адамны? немесе б?тіндей халы?ты? ?мір с?рген тілдік ортасы, ?леуметтік, экономикалы?, м?дени ?мірі, т?рмыс-тіршілігі секілді к?птеген факторлар?а байланысты. ?лтты? ??рамы біры??ай, бір?ана этнос мекендейтін мемлекетте к?птілділік сирек. Онда жеке адамны? ?ана к?птілділігі ?шырасады. К?птілділік: жаппай к?птілділік, ішінара к?птілділік болып б?лінеді [1].
?аза?стан Республикасыны? Президенті Н?рс?лтан ?біш?лы Назарбаев ?аза?стан халы?тары Ассамблеясыны? 12 сессиясында: «?аза?станды?тарды? жас ?рпа?ы кем дегенде ?ш тілді білулері тиіс: ?аза?, орыс, а?ылшын тілдерін еркін ме?герулері ?ажет»-деп, Еуропада?ы мектеп т?лектері мен студенттеріні? ?зара бірнеше тілде еркін с?йлесулері ?алыпты жа?дай?а айнал?анды?ын атап ?тті. Кем дегенде ?ш тілді ме?геру-заман талабына айналып отыр?ан ?ажеттіліктерді? бірі.
?азіргі та?да адам ?ызметіні? барлы? салаларында жа?андану ?рдісі орын ал?анды?тан, білім беру саласында ?айта ?арастырулар жетілдіруде. Сол себептен а?паратты?- коммуникативтік ??зырлы?пен ?атар, полим?дениеттілік б?гінгі уа?ытта ?лемдік білім беру ?о?амдасты?ыны? ке?істігін ?алыптастыратын білім беру ??зырлы?ыны? басты ба?ыттарыны? бірі ретінде аны?талды.
К?птілді білім беру дегеніміз- о?у ?рдісі барысында екі не одан да к?п тілде білім беру. Мемлекетімізді? мектеп реформасында?арал?ан?ш тілде о?ыту-?азіргі заман ?ажеттілігі. Осы ма?сатта ?аза?, орыс, а?ылшын тілдері ?лтына ?арамастан те? д?режеде асырылады.
К?птілді білім- к?п м?дениетті т?л?аны ?алыптастыруды? ?зегі. Б?гінгі та?да к?п тілді о?ыту – жас ?рпа?ты? білім ке?істігінде еркін сам?ауына жол ашатын, ?лемдік ?ылым ??пияларына ??іліп, ?з ?абілетін танытуына м?мкіндік беретін ?ажеттілік. ?ш тілде о?ыту – заман талабы десек, оны? негізгі ма?саты: бірнеше тілді ме?герген, ?леуметтік ж?не к?сіптік ба?дар?а ?абілетті, м?дениетті т?л?аны дамыту ж?не ?алыптастыру. ?аза? тілі мемлекеттік тіл, ал орыс тілі мен шетел тілдеріні? бірін білу т?л?аны? ой-?рісін ке?ейтеді, оны? «сегіз ?ырлы, бір сырлы» т?л?а болып дамуына жол ашады, ?лтаралы? ?атынас м?дениетін, толлеранттілігін ж?не планетарлы? ойлауыны? ?алыптасуына м?мкіндік ту?ызады. Маман?а шет тілін ме?геру кез-келген шетелдік ортада ?зін еркін ?стап, жа?а к?сіптік а?параттар легіне немесе жалпы а?паратты? ?аламшар?а бейімделу м?мкіндігіне ие болады. ?р адамны? т?рлі ?леуметтік ?ызметтерінде жеткен жетістіктеріні? н?тижелері т?рлі болма?, сол себептен шетел тілін о?ытуды? ма?саты тек на?ты білім іскерліктерін біліп ?ана ?оймай, сондай тілдік т?л?аны ?алыптастыру болып табылады, о?ан шет тілі «?мір за?дылы?тарында» ж?не «на?ты жа?даяттарда ?арым-?атынас жасай алу ?шін» ?ажет болма? [2].
Б?л халы?аралы? т?р?ыда ба?ыттал?ан т?л?аны т?рбиелеуде тікелей ??рал болып есептеледі, я?ни ?зін ?ркениетті ж?не тарихи субъект ретінде тани алатын, даму кезінде ?з еліні? ж?не адамзат тарихын ?абылдай алатын, ?зі ?шін, хал?ы ?шін, мемелекеті ?шін, адамзат болаша?ы ?шін жауапкершілік ж?гін сезінетін, ?зара т?уелділік пен ?лем б?тіндігіне, адамзат ?ркениетіні? ?аламды? м?селелерін шешуде м?дениаралы? ?атынасты? ?ажеттілігін жете т?сінетін, адамны? азаматты? ???ы?тарын мойындайтын ж?не саяси бостанды??а ?мтылатын, ?о?амда?ы гуманизм идеалын жасау ?шін бас?а адамдармен, ?оз?алыстармен, ?о?амды? институттармен ?ызмет ат?ару?а дайынды?ы мен ?абілеттілігін к?рсете білетін ж?не де ?о?ам, адам ж?не таби?ат арасында?ы ынтыма?тасты?ты ?алыптастыратын ??ыпты да тияна?ты, білікті маман мен адамды дайындау осы заман о?ытушылары мен ?стаздарды? алдында ?ойылатын ?лкен заман талабы деп білуіміз керек.
Елбасы Н.?.Назарбаев ?зіні? жылда?ы д?ст?рлі Жолдауында «Тілдерді? ?ш т??ырлы?ы» м?дени жобасын іске асыруды жеделдету тиістігіне ерекше м?н береді. Сонымен ?атар б?кіл ?о?амымызды топтастырып отыр?ан мемлекеттік тіл ретінде ?аза? тілін о?ытуды? сапасын арттыру ?ажеттілігіне ерекше назар аударады. Сонды?тан ?аза? тілін тере?детіп о?ыту, сонымен ?атар к?птілділікті ме?геруді жол?а ?ою- б?гінгі та?да?ы орта білім ж?йесінде педагогикалы? ?рдісті? негізгі ба?ыттарыны? бірі. ?лемдік білім беру іс- т?жірибесінде к?птілді ж?не билингвалды білім беру жа?алы? емес, атап айт?анда, А?Ш пен к?птеген Еуропа елдерінде, ?сіресе со??ы жылдарда б?л ба?ытта жетістікке ?ол жеткен [5]. Біра?, ?аза?станды? білім беру ж?йесінде к?птілді ж?не билингвалды білім беруді? халы?аралы? іс-т?жірибесінде ?олданыс тап?ан моделдерін енгізу- жа?а педагогикалы? проблема, ?йткені ол жа?а жа?дайларда шы?армашылы? т?р?ыдан іске асырылуы тиіс. Енді аз-кем к?птілді ж?не билингвалды білім беру ??ымдарыны? ма?ынасы туралы то?талып ?тейін. ?ылыми ?дебиеттерде осы ??ымдар?а к?птеген аны?тамалар берілген. Оларды? ішінде бізді? т?жірибемізге е? с?йкес келетін н?с?алары т?мендегіше болады:
- К?птілді білім беру- б?л мектепте о?у п?ндерін екі немесе одан да к?птілде аудармасыз о?ыту;
- Билингвалды білім беру- о?у ж?не о?удан тыс ж?мыстарды? негізгі ба?ыттарын екі тілде іске асыру, педагогикалы? ?рдісте екі тілді о?ыту ??ралы ретінде пайдалану.
Б?л ?зекті м?селелерді ж?зеге асыру ?шін басты ма?сатымызды аны?тап алды?. Ол — ?аза?стан Республикасыны? мемлекеттік жалпы?а міндетті орта білім стандарттары талаптары де?гейінде ?ш тілде білім ме?герген, к?птілді коммуникативтік ??зырлылы?тары ?алыптас?ан, к?п м?дениетті, рухани-адамгершілік ?асиеттері дамы?ан т?л?аны т?рбиелеу.
К?птілді ж?не билингвалды білім беруде о?у- т?рбие ?рдісінен к?тілетін н?тижелер мыналардан т?рады:
- ?аза?стан Республикасыны? мемлекеттік жалпы?а міндетті орта білім стандарттары талаптары де?гейінде ?алыптас?ан білімдерін ана тілі, мемлекеттік тіл, орыс тілінде еркін білдіретін мектеп бітірушісі;
- Бітірушілер е?бек нары?ында, ?мірлік ?ызметте тілдік кедергілерге ?шырамайды [4].
Б?гінде о?ушыларымыз, студенттеріміз ?ш тілде еркін с?йлеп, ?р т?рлі сайыстарды ?ш тілде ?ткізе алатын де?гейге жетті. Сол жас ?скінні? ?з болмысын тану?а ?мтылысына к?мектесіп, тере?де жат?ан талап- тілегін, ?абілеттерін дамыту, сол ар?ылы о?ан толы??анды ?мір с?ру ?шін рухани к?ш беру- б?гінгі м??алімні? басты ма?саты. Б?л ма?сатты? орындалуы ?шін о?ыту мазм?ныны? жа?артылуы, ?діс- т?сілді? озы?ы ?мірге келуі, ол т?сілдер ?рбір о?ушыны? ?асиеттерін, ?абілеттерін дамытып, шы?армашылы?ын, талантын ?штайтын болып ?йымдастырылуы ?ажет.
«Тілі бірді?-тілегі бір», «Тіл та?дыры-ел та?дыры» екендігін жадымызда ?стай отырып, ел бірлігіні? негізі- тіл бірлігіне ?ол жеткізу жолында ?ызмет ету парыз. Ендеше жас ?рпа?ты? ?аза? тіліне деген с?йіспеншілігін, ?зге тілдерді о?ып білуге деген ?ызы?улары мен ?мтылыстарын арттыру ар?ылы оларды? Отан?а деген махаббаттарын оятып, ?з та?дырын ел та?дырымен м??гілікке байланыстыратын ?рпа? болып ?алыптасуына ?ол жеткізу- басты міндетіміз.
Пайдаланыл?ан ?дебиеттер:
1. Солташ?лы Ы. Заман Талабы ?? К?п Тілді Болу. // А?и?ат. 26 ?араша- 2012 ж. № 11. 14-15 б.
2. Жаминова Р.Ж. Модульдік о?ыту технологиясын ?олдана балаларды? тілдік ??зыреттілігін ?алыптастыру. // М??алімні? к?сіби дамуы: д?ст?рлері мен ?згерістер. ІІ халы?аралы? ?ылыми-т?жірибелік конференция. ІІ том. Астана-2012 ж. 115-120 б.
3. Пассов Е.И. Коммуникативный метод обучения иноязычному говорению,
2-е изд. — М.: Просвещение, 1991. — 116 б.
4. Тер-Минасова С.Г. Язык и межкультурная коммуникация. – M.: Слово/
Slovo, 2008. С– 264-270
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Халқымыз ежелден тіл абыройын биік көтеріп, «Өнер алды ــ қызыл тіл» деп, сөз өнерін бар өнердің алдына қойып, жоғары бағалаған. Әдетте тіл жөнінде, тіл ــ адамдар ара қарым-қатынас жасау құралы деп, оған жай-жадағай анықтама берілгенімен, іс жүзінде тіл тек адамдар ара қарым-қатынас жасау құралы ғана болып қалмастан, қайта онан да маңыздысы, ол белгілі бір ұлттың ұлттық сана-сезімі, халықтың халықтық қасиеті, оның жалпы тарихы, әдет-ғұрпы, мәдениеті қатарлыларды тұтастай өз бойына қамтып жататын күрделі ұғым. Сондықтан тіл мейлі қайсы ұлттың болмасын тарихы мен тағдырының, тәрбиесі мен тағылымының, бүкіл халықтық болмысының баға жетпес асылы, сарқылмас құнды қазынасы, ұлт рухының ұйтқысы болып келген.
Бір азаматтың өз ана тіліне қанық болуы шарты астында өзге бір ұлттың тілін жетік игеріп, сол ұлт азаматтарымен ойдағыдай тіл табыса білуін үлкен біліктіліктің белгісі деуге болады. Өмірде өзге бір ұлттың тілін игерген адам сол халықтың ішкі жан-дүниесін түсініп, күллі мәдени қүндылықтарымен танысу орайына ие бола алады. Азаматтарымыздың қазіргі ай сайын алға ілгерлеп, күн сайын жаңарып, тез қарқынмен дамып бара жатқан өзгерісшең өмірге ойдағыдай сәйкесуі үшін, қос тілді болып қана қалмай, қайта көп тілді болуы төтенше қажеттілікке айналуда. Бұлай істеу әр азаматтың өзіне де, өзгеге де тиімді. Сондықтан қазіргі қоғамда көп тілді болу кез келген адамды кең өріске, тың өмірге бастайтын жол есептелмек. Кезінде халқымыздың «Жеті жұрттың тілін біл, жеті түрлі білім біл» деген аталы сөзі дәл бүгінгі дамыған дәуірімізге сәйкес айтылғандай. Тарихи деректерге жүгінсек, осыдан 12 ғасырдың алдында жасаған энциклопедист ғалым, әлемде Аристотелден кейін екінші аға ұстаз аталған ұлы ғұлама Әбу Наср Әл-Фараби бабамыз өз өмірінде 70 ке жуық ұлттың тілін жеттік білгендіктен, артына мәңгі өшпес мол рухани құнды мұра қалтырып кеткендігі анық.
Көп тілді меңгерген адам әуелі өз тілінде ой қортып, туған халқына өнеге болып, өзге жүртпен бәсекеде ырықты орынды иелеп, сан мәдениетті санасына салып сараптай алса, онда ол өз өмірін қалайда мағыналы өткізетін айтулы тұлға болып жетілері анық.
Бүгінгі таңда елімізде «Көптілділік» мәселесі көкейкесті мәселелердің бірі болып саналады. Елбасымыз сол үшін де тілдердің үштұғырлылығын міндеттеп отыр.
Көптілділік мәселесі – Қазақстан үшін ғана емес, бүкіл әлемнің алдында тұрған көкейтесті мәселелердің бірі, себебі, жаһандандыру және киберкеңестікке шыққан заман тілдерді білуді талап етеді.
Бұл ұғымға жалпылама тоқталсақ. Көптілділік, полилингвизм- нақтылы коммуникативтік жағдайдың әсер етуімен белгілі бір әлеуметтік ортада, мемлекетте бірден үш, одан да көп тілде сөйлей білушілік. Мұның өзі жеке адамның көптілділігі және ұлт пен ұлыстың көптілділігі болып бөлінеді. Көптілділіктің үш тілді меңгеру дәрежесі сол адамның немесе бүтіндей халықтың өмір сүрген тілдік ортасы, әлеуметтік, экономикалық, мәдени өмірі, тұрмыс-тіршілігі секілді көптеген факторларға байланысты. Ұлттық құрамы бірыңғай, бірғана этнос мекендейтін мемлекетте көптілділік сирек. Онда жеке адамның ғана көптілділігі ұшырасады. Көптілділік: жаппай көптілділік, ішінара көптілділік болып бөлінеді [1].
Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев Қазақстан халықтары Ассамблеясының 12 сессиясында: «Қазақстандықтардың жас ұрпағы кем дегенде үш тілді білулері тиіс: қазақ, орыс, ағылшын тілдерін еркін меңгерулері қажет»-деп, Еуропадағы мектеп түлектері мен студенттерінің өзара бірнеше тілде еркін сөйлесулері қалыпты жағдайға айналғандығын атап өтті. Кем дегенде үш тілді меңгеру-заман талабына айналып отырған қажеттіліктердің бірі.
Қазіргі таңда адам қызметінің барлық салаларында жаһандану үрдісі орын алғандықтан, білім беру саласында қайта қарастырулар жетілдіруде. Сол себептен ақпараттық- коммуникативтік құзырлықпен қатар, полимәдениеттілік бүгінгі уақытта әлемдік білім беру қоғамдастығының кеңістігін қалыптастыратын білім беру құзырлығының басты бағыттарының бірі ретінде анықталды.
Көптілді білім беру дегеніміз- оқу үрдісі барысында екі не одан да көп тілде білім беру. Мемлекетіміздің мектеп реформасындақаралғанүш тілде оқыту-қазіргі заман қажеттілігі. Осы мақсатта қазақ, орыс, ағылшын тілдері ұлтына қарамастан тең дәрежеде асырылады.
Көптілді білім- көп мәдениетті тұлғаны қалыптастырудың өзегі. Бүгінгі таңда көп тілді оқыту – жас ұрпақтың білім кеңістігінде еркін самғауына жол ашатын, әлемдік ғылым құпияларына үңіліп, өз қабілетін танытуына мүмкіндік беретін қажеттілік. Үш тілде оқыту – заман талабы десек, оның негізгі мақсаты: бірнеше тілді меңгерген, әлеуметтік және кәсіптік бағдарға қабілетті, мәдениетті тұлғаны дамыту және қалыптастыру. Қазақ тілі мемлекеттік тіл, ал орыс тілі мен шетел тілдерінің бірін білу тұлғаның ой-өрісін кеңейтеді, оның «сегіз қырлы, бір сырлы» тұлға болып дамуына жол ашады, ұлтаралық қатынас мәдениетін, толлеранттілігін және планетарлық ойлауының қалыптасуына мүмкіндік туғызады. Маманға шет тілін меңгеру кез-келген шетелдік ортада өзін еркін ұстап, жаңа кәсіптік ақпараттар легіне немесе жалпы ақпараттық ғаламшарға бейімделу мүмкіндігіне ие болады. Әр адамның түрлі әлеуметтік қызметтерінде жеткен жетістіктерінің нәтижелері түрлі болмақ, сол себептен шетел тілін оқытудың мақсаты тек нақты білім іскерліктерін біліп қана қоймай, сондай тілдік тұлғаны қалыптастыру болып табылады, оған шет тілі «өмір заңдылықтарында» және «нақты жағдаяттарда қарым-қатынас жасай алу үшін» қажет болмақ [2].
Бұл халықаралық тұрғыда бағытталған тұлғаны тәрбиелеуде тікелей құрал болып есептеледі, яғни өзін өркениетті және тарихи субъект ретінде тани алатын, даму кезінде өз елінің және адамзат тарихын қабылдай алатын, өзі үшін, халқы үшін, мемелекеті үшін, адамзат болашағы үшін жауапкершілік жүгін сезінетін, өзара тәуелділік пен әлем бүтіндігіне, адамзат өркениетінің ғаламдық мәселелерін шешуде мәдениаралық қатынастың қажеттілігін жете түсінетін, адамның азаматтық құқықтарын мойындайтын және саяси бостандыққа ұмтылатын, қоғамдағы гуманизм идеалын жасау үшін басқа адамдармен, қозғалыстармен, қоғамдық институттармен қызмет атқаруға дайындығы мен қабілеттілігін көрсете білетін және де қоғам, адам және табиғат арасындағы ынтымақтастықты қалыптастыратын ұқыпты да тиянақты, білікті маман мен адамды дайындау осы заман оқытушылары мен ұстаздардың алдында қойылатын үлкен заман талабы деп білуіміз керек.
Елбасы Н.Ә.Назарбаев өзінің жылдағы дәстүрлі Жолдауында «Тілдердің үш тұғырлығы» мәдени жобасын іске асыруды жеделдету тиістігіне ерекше мән береді. Сонымен қатар бүкіл қоғамымызды топтастырып отырған мемлекеттік тіл ретінде қазақ тілін оқытудың сапасын арттыру қажеттілігіне ерекше назар аударады. Сондықтан қазақ тілін тереңдетіп оқыту, сонымен қатар көптілділікті меңгеруді жолға қою- бүгінгі таңдағы орта білім жүйесінде педагогикалық үрдістің негізгі бағыттарының бірі. Әлемдік білім беру іс- тәжірибесінде көптілді және билингвалды білім беру жаңалық емес, атап айтқанда, АҚШ пен көптеген Еуропа елдерінде, әсіресе соңғы жылдарда бұл бағытта жетістікке қол жеткен [5]. Бірақ, қазақстандық білім беру жүйесінде көптілді және билингвалды білім берудің халықаралық іс-тәжірибесінде қолданыс тапқан моделдерін енгізу- жаңа педагогикалық проблема, өйткені ол жаңа жағдайларда шығармашылық тұрғыдан іске асырылуы тиіс. Енді аз-кем көптілді және билингвалды білім беру ұғымдарының мағынасы туралы тоқталып өтейін. Ғылыми әдебиеттерде осы ұғымдарға көптеген анықтамалар берілген. Олардың ішінде біздің тәжірибемізге ең сәйкес келетін нұсқалары төмендегіше болады:
- Көптілді білім беру- бұл мектепте оқу пәндерін екі немесе одан да көптілде аудармасыз оқыту;
- Билингвалды білім беру- оқу және оқудан тыс жұмыстардың негізгі бағыттарын екі тілде іске асыру, педагогикалық үрдісте екі тілді оқыту құралы ретінде пайдалану.
Бұл өзекті мәселелерді жүзеге асыру үшін басты мақсатымызды анықтап алдық. Ол — Қазақстан Республикасының мемлекеттік жалпыға міндетті орта білім стандарттары талаптары деңгейінде үш тілде білім меңгерген, көптілді коммуникативтік құзырлылықтары қалыптасқан, көп мәдениетті, рухани-адамгершілік қасиеттері дамыған тұлғаны тәрбиелеу. Көптілді және билингвалды білім беруде оқу- тәрбие үрдісінен күтілетін нәтижелер мыналардан тұрады:
- Қазақстан Республикасының мемлекеттік жалпыға міндетті орта білім стандарттары талаптары деңгейінде қалыптасқан білімдерін ана тілі, мемлекеттік тіл, орыс тілінде еркін білдіретін мектеп бітірушісі;
- Бітірушінің көптілді коммуникативтік және ақпараттық құзыреттілігі;
- Көп мәдениетті, рухани-адамгершілік, ұлтаралық қатынастар мәдениетінің жоғары деңгейі;
- Ұлттық және жалпықазақстандық, құндылықтарды қастерлейтін, тілдерді меңгеруге тұрақты қызығу танытатын, отансүйгіштік және азаматтық сана-сезімдері дамыған тұлға;
- Бітірушілер еңбек нарығында, өмірлік қызметте тілдік кедергілерге ұшырамайды [4].
Бүгінде оқушыларымыз, студенттеріміз үш тілде еркін сөйлеп, әр түрлі сайыстарды үш тілде өткізе алатын деңгейге жетті. Сол жас өскіннің өз болмысын тануға ұмтылысына көмектесіп, тереңде жатқан талап- тілегін, қабілеттерін дамыту, сол арқылы оған толыққанды өмір сүру үшін рухани күш беру- бүгінгі мұғалімнің басты мақсаты. Бұл мақсаттың орындалуы үшін оқыту мазмұнының жаңартылуы, әдіс- тәсілдің озығы өмірге келуі, ол тәсілдер әрбір оқушының қасиеттерін, қабілеттерін дамытып, шығармашылығын, талантын ұштайтын болып ұйымдастырылуы қажет.
«Тілі бірдің-тілегі бір», «Тіл тағдыры-ел тағдыры» екендігін жадымызда ұстай отырып, ел бірлігінің негізі- тіл бірлігіне қол жеткізу жолында қызмет ету парыз. Ендеше жас ұрпақтың қазақ тіліне деген сүйіспеншілігін, өзге тілдерді оқып білуге деген қызығулары мен ұмтылыстарын арттыру арқылы олардың Отанға деген махаббаттарын оятып, өз тағдырын ел тағдырымен мәңгілікке байланыстыратын ұрпақ болып қалыптасуына қол жеткізу- басты міндетіміз.
Пайдаланылған әдебиеттер:
1. Солташұлы Ы. Заман Талабы ــ Көп Тілді Болу. // Ақиқат. 26 қараша- 2012 ж. № 11. 14-15 б.
2. Жаминова Р.Ж. Модульдік оқыту технологиясын қолдана балалардың тілдік құзыреттілігін қалыптастыру. // Мұғалімнің кәсіби дамуы: дәстүрлері мен өзгерістер. ІІ халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция. ІІ том. Астана-2012 ж. 115-120 б.
3. Пассов Е.И. Коммуникативный метод обучения иноязычному говорению,
2-е изд. — М.: Просвещение, 1991. — 116 б.
4. Тер-Минасова С.Г. Язык и межкультурная коммуникация. – M.: Слово/
