Кейде біз ?зімізді? ?алай тама?тан?анымыз?а к??іл б?лмеудеміз. Тама?тану адамны? ?мірлік ?ажеттілігі болып табылады. Та?ам энергия, к?ш-?уат береді, дамуына ы?пал етеді, ал оны д?рыс пайдалана білсе – денсаулы?ты ны?айтады. Адам денсаулы?ыны? 70% тама?тануына байланысты екені ?лде?ашан д?лелденген. Сонымен ?атар та?ам к?птеген инфекциялы? емес созылмалы аурулар?а да себепкер болады, сонды?тан оны? к?мегімен ауруларды? алдын алу?а ?рі олардан сауы?у?а да болады. ?ан ??рамында холестеринні? жо?ары болуы, семіздік, тісжиегі, 2-ші типтегі сусамыр, майлы? зат алмасуды? б?зылуы, гипертония, іш ?ату, ?анда?ы з?р ?ыш?ылы м?лшеріні? к?птігі немесе подагра – б?лар д?рыс тама?танбау салдарынан туында?ан «?ркениет аурулары» деп аталатындарды? толы? емес тізімі.
Д?рыс тама?тану ж?не дене ?имылыны? жеткілікті болуы, спортпен айналысу, к?йзелістерге ?рынбау ж?не онымен к?ресе білу, темекі шегу мен маск?немдіктен бас тарту сия?ты салауатты ?мір салттарын ?стану ар?ылы ы?тимал ауруларды? алдын алу?а, денсаулы? пен тартымды дене м?сінін са?тау?а, ?демі, сымбатты ?рі жаса? к?рініп, физикалы? ж?не рухани т?р?ыдан белсенді ?алыпты са?тап ?алу?а болады. Тиімді тама?тану – ?алыпты ?су мен дамуды?, денсаулы?ты са?тау мен ны?айтуды?, жо?ары ж?мыс ?абылеттілігін ?амтамасыз етуді?, орташа ?мір с?ру ?за?ты?ын ?зартуды? негізі. Д?рыс тама?танбау, н?рсіз та?ам а?заны? зат алмасу ?ызметін б?зады, а?заны? т?рлі ж?йелеріні? функционалды? жа?дайын ?згертеді, ?сіресе балаларды? денсаулы?ы мен дамуына ас?азан-ішек аурулары, д?румендерді? арты?шылы?ы мен жетіспеушілігі жа?ымсыз ?сер етеді, балаларды? бойы ?спей ?алады.
К?нделікті ?мірде, ?ауіпсіз тама?тануды? бес ма?ызды ?а?идасын са?та?ыз:
1. Тазалы?ты са?та?ыз.
2. Шикі ?німді ?зір астан б?лек ?ста?ыз.
3. Тама?ты жа?сылап пісірі?із.
4. Та?ам ?німдерін ?ауіпсіз температурада са?та?ыз.
5. Таза су мен ?ауіпсіз шикі азы?-т?ліктерді пайдаланы?ыз.
Д?рыс тама?тану – б?л адам денсаулы?ыны? негізі, ол ?орша?ан ортаны? т?рлі жа?ымсыз ?серіне а?заны? т?зімділігін арттырады. ?зіміз ?олданатын та?ам, а?замыз физикалы? ж?ктемелер кезінде де, тынышты? ?алпында да ж?мсайтын энергия к?зі болып табылады. Бізді? тініміз бен жасушаларымызды? жа?алуына ы?пал етуші де
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«"?алай тама?тану керек?!" баяндама»
«Қалай тамақтану керек?»
Кейде біз өзіміздің қалай тамақтанғанымызға көңіл бөлмеудеміз. Тамақтану адамның өмірлік қажеттілігі болып табылады. Тағам энергия, күш-қуат береді, дамуына ықпал етеді, ал оны дұрыс пайдалана білсе – денсаулықты нығайтады. Адам денсаулығының 70% тамақтануына байланысты екені әлдеқашан дәлелденген. Сонымен қатар тағам көптеген инфекциялық емес созылмалы ауруларға да себепкер болады, сондықтан оның көмегімен аурулардың алдын алуға әрі олардан сауығуға да болады. Қан құрамында холестериннің жоғары болуы, семіздік, тісжиегі, 2-ші типтегі сусамыр, майлық зат алмасудың бұзылуы, гипертония, іш қату, қандағы зәр қышқылы мөлшерінің көптігі немесе подагра – бұлар дұрыс тамақтанбау салдарынан туындаған «өркениет аурулары» деп аталатындардың толық емес тізімі.
Дұрыс тамақтану және дене қимылының жеткілікті болуы, спортпен айналысу, күйзелістерге ұрынбау және онымен күресе білу, темекі шегу мен маскүнемдіктен бас тарту сияқты салауатты өмір салттарын ұстану арқылы ықтимал аурулардың алдын алуға, денсаулық пен тартымды дене мүсінін сақтауға, әдемі, сымбатты әрі жасаң көрініп, физикалық және рухани тұрғыдан белсенді қалыпты сақтап қалуға болады. Тиімді тамақтану – қалыпты өсу мен дамудың, денсаулықты сақтау мен нығайтудың, жоғары жұмыс қабылеттілігін қамтамасыз етудің, орташа өмір сүру ұзақтығын ұзартудың негізі. Дұрыс тамақтанбау, нәрсіз тағам ағзаның зат алмасу қызметін бұзады, ағзаның түрлі жүйелерінің функционалдық жағдайын өзгертеді, әсіресе балалардың денсаулығы мен дамуына асқазан-ішек аурулары, дәрумендердің артықшылығы мен жетіспеушілігі жағымсыз әсер етеді, балалардың бойы өспей қалады.
Күнделікті өмірде, қауіпсіз тамақтанудың бес маңызды қағидасын сақтаңыз:
1. Тазалықты сақтаңыз.
2. Шикі өнімді әзір астан бөлек ұстаңыз.
3. Тамақты жақсылап пісіріңіз.
4. Тағам өнімдерін қауіпсіз температурада сақтаңыз.
5. Таза су мен қауіпсіз шикі азық-түліктерді пайдаланыңыз.
Дұрыс тамақтану – бұл адам денсаулығының негізі, ол қоршаған ортаның түрлі жағымсыз әсеріне ағзаның төзімділігін арттырады. Өзіміз қолданатын тағам, ағзамыз физикалық жүктемелер кезінде де, тыныштық қалпында да жұмсайтын энергия көзі болып табылады. Біздің тініміз бен жасушаларымыздың жаңалуына ықпал етуші де осы. Сондықтан сіз қаншалықты құнарлы тамақтанумен қамтамасыз етілсеңіз ағзаңыз соншалықты тез жаңаланады әрі жасарады. Не үшін дұрыс тамақтану керек? Жүрек-тамыр аурулары мен асқазан-ішек жолдары ауруларының, сусамырдың, сүйек кемтігі мен обырдың алдын алу үшін. Ұзақ әрі саламатты өмір сүру үшін.
Дұрыс тамақтану жөніндегі дәстүрлі классикалық 4 ережесі:
Тамақтану тәртібін сақтау. Дұрыс тамақтанудың ең дұрыс тәртібі деп диетологтар күніне 4 рет тамақтануды мойындап отыр. Таңғы, түскі, түс ауа және кешкі тамақтанудың арасындағы ұзақтық 4-5 сағатты құрауы тиіс. Әрі дұрыс тамақтануға негізделген диета белгілі бір уақытты қолдайды. Дұрыс тамақтану қағидасы қарапайым: таңғы ас тәуліктік норманың шамамен төрттен бірін құрайды-25%, түскі ас-50%, түс ауа-10%, кешкі ас-15%. Дұрыс тамақтану дегеніміз кешкі асты ұйықтауға жатардан 2 сағат бұрын ішу деп пайымдалады.
Рацион құнарлығының жеткілікті болуы. Тіпті егер дұрыс тамақтануды сіз арықтау үшін пайдалансаңыз да, тұтынатын калория мөлшері жұмсалатын энергияны өтеуі тиіс. Ол нақты адамның жынысына, жасына, жеке физиологиялық ерекшеліктеріне, өмір сүру салтына, жұмыс істеу сипатына байланысты болады. – Тағам компоненттерінің құрамы дұрыс болуы (нәруыз, майлар, көмірсулар). Орта есеппен бұл ара-қатыс 1:1:4 формуласымен анықталады. Егер сіз спортпен айналысатын болсаңыз, онда бұл 1:1:8, ал ақыл-ой қызметкерлері үшін 1:0,8:3 болып табылады. Тағам ағзаға қажетті аминқышқылдармен, жартылай қанықтырылмаған майлы қышқылдармен, дәрумендермен, микроэлементтермен, минералды заттармен, сумен қамтамасыз етуі тиіс. Дұрыс тамақтанудың негізгі ережесі мыналар: тамақты әзірлеу тәсілі, тұтыну құрылымы, тағамның қасиеттері, құрамы, дәмі, тағамды тұтыну тәсілдері мен шарттары, қоршаған орта жағдайы мен ағзаның ішкі жай-күйі.
Қалай дұрыс тамақтану керек?
- Қарныңыз ашқан кезде ғана тамақтаныңыз.
- Тек отырған күйде тамақтаныңыз.
- Асықпай әрі тамақты мұқият шайнап жеңіз.
- Тағамды аузыңызға шағын порциялармен салыңыз.
- Көңіл-күйіңіз қалыпты болған кезде тамақтаныңыз.
- Тамақтану барысында ойыңызды тек тағамды қабылдау шарасына ғана шоғырлаңыз. - Тағамды жиі жемеңіз, өйткені бұрын желінген ас қорытылуы тиіс, тамақтанудың арасы 4 сағаттан кем болмауы тиіс.
- Бір рет тамақтану барысында 4 түрлі тағамнан артық жемеңіз.
- Тамақтанып бола сала су мен сусын ішпеңіз.
- Негізгі – көлемі жағынан ең ауқымды тамақтану түскі ас кезінде болуы тиіс.
Қандай тағамды пайдалануға болады?
- Егер денсаулығыңыз жақсы болса, 50 % сілтілі (барлық жемістер, көкөністер, жасыл жапырақтар, бұршақ тұқымдастар) және 50% қышқылды (күріш, картоп, нан, кеспе, дәнді және бидай дақылдары, бал, шекер, жұмыртқа, балық, ет, сүт және барлық майлар) тағамды пайдаланыңыз, егер сырқат болсаңыз – сілтілі тағам көбірек болуы тиіс.
- Өмірлік қуат беретін тағамдарды көбірек қолданыңыз.
- Құрамында хлорофилл бар, тірі тағамды пайдаланыңыз.
– Нәруызға өте бай тағамды азырақ пайдаланыңыз, өйткені 20 жастан асқан ересек адам үшін күніге қажетті нәруыз мөлшері салмағының әр килосы үшін 1 грамды ғана құрайды.
– Тағамды өзіңіздің жеке ас қорыту қабылетіңізге қарай таңдаңыз.
– Суды жеткілікті мөлшерде ішіңіз: суық кезде ең азы 1,5 литр және 2,5 литр – ыстық кезде.
Есте сақтаңыз! Өз денсаулығыңыз өз қолыңызда!
Дұрыс тамақтану – денсаулық кепілі!
Бисен Жаникешев атындағы жалпы білі беретін орта мектебі
