kopilkaurokov.ru - сайт для учителей

Создайте Ваш сайт учителя Курсы ПК и ППК Видеоуроки Олимпиады Вебинары для учителей

Баяндама "Балалар кітапханаларында о?ырмандар?а ?ызмет к?рсетудегі ?арым-?атынас аспектілері ж?не оны шешу жолдары"

Нажмите, чтобы узнать подробности

Балалар кітапханаларында ?ызмет к?рсетудегі ?арым-?атынас аспектілері баланы? психологиялы? интелектуалды м?дени дамуы. Я?ни баланы кітап о?у?а деген ы?ыласын арттыру жолдары, оларды? о?у барысында логикалы? ойлануын ?алыптастыру, сол о?ы?ан кітабын ?иялдау, сол кітап жайлы баланы? м?дени с?йлеуін дамыту. Балалар кітапханаларыны? негізгі функциялары жас ерекшелік категорияларын са?тап ?ызмет к?рсету. Балалар уа?ытын тиімді ?ткізуіне т?рбиелеу, барысында адамгершілік ?асиеті мен педагогикалы? ж?не а?паратты? м?дениетін кітапханашы мен жас о?ырманны? ?арым-?атынасы ар?ылы жетілдіру. Негізгі функциялар ар?ылы балалар о?уын ?йымдастыру. Осы к?кейтесті м?селелерді шешуді? жолдарын ашып к?рсету. Дегенмен ?азіргі та?да заман талабына сай балалар кітапханаларында о?ырмандар?а ?ызмет к?рсетудегі ?арым-?атынас аспектілері д?рыс жол?а ?ойыл?ан дей т??ын мен де балаларды кітапхана?а тарту, олармен б??аралы? ж?мысты? т?рлерін ?йымдастыру, балаларды? о?ырман болып ?алыптасу м?селелері ?лі де ?з д?режесінде шешілмей келеді. Балалар кітапханасында балаларды? о?у м?дениетін дамыту, кітапханашы мен жас о?ырман арасында?ы ?арым-?атынас психологиясын, о?ырмандар?а ?ызмет к?рсетудегі ?арым-?атынас аспектілерін ?алыптастыру ж?мысы ж?йесіне жаса?ан талдау, оларды? а?паратты? ж?не педагогикалы? м?дениетін, о?у м?дениетін дамыту де?гейі к?бінесе талаптар?а с?йкес болмай отыр?анды?ы бай?алады. Осы?ан байланысты балалар кітапханаларында о?ырмандар?а ?ызмет к?рсетуді? аспектілеріні? ?ылыми-теориялы? негізіні? жо?ты?ы мен практикалы? м??тажды?ыны? арасында?ы ?айшылы? бай?алады. Осы ?айшылы?тарды? шешімін табу бізге зерттеу та?ырыбын «Балалар кітапханаларында о?ырмандар?а ?ызмет к?рсетудегі ?арым-?атынас аспектілері ж?не оны шешу жолдары» деп алу?а м?мкіндік береді.: Балалармен ж?мыс ж?ргізетін кітапханашыларды? негізгі функциялары ар?ылы ?алыптастыруды? психологиялы?-шарттарын бала мен кітапханашы арасында?ы ?арым-?атынас аспектілерін теориялы? ?дістемелік т?р?ыда негізден ?дістемесін жасау. Республикалы?, облысты?, ?алалы?, ауданды? кітапханаларыны? ?ызмет к?рсету б?лімдері. «Аны?тама-библиографиялы? б?лім, ?дістемелік б?лім, абонемент, о?у залы». Балалар кітапханаларында а?паратты? ?ызмет к?рсетудегі о?ырман мен кітапханашыны? ?арым-?атынас аспектілерін ?алыптастыру ?рдісі.: О?ыту процесінде балалар кітапханаларында о?ырмандар?а ?ызмет к?рсетудегі ?арым-?атынас аспектілері тиімділігі артады. - О?у материалы мазм?ныны? т?рбиелік м?мкіндіктері; а) Балалар о?уына ?сер ететін бас?а мекемелермен (мектепке дейінгі мекемелер, о?у орындары, балалар шы?армашылы?ы орталы?ы) байланысты ж?зеге асыру ?ылыми - ?дістемелік т?р?ыда ?амтамасыз етілсе; ?) О?ырмандарда о?у?а жауапкершілік ж?не ?ызы?ушылы?ты т?рбиелеуде ?азіргі о?ыту ?дістерімен ?штастырылса. О?у м?дениетін е? алдымен балалар ?шін ?рт?рлі а?парат к?здеріні? –энциклопедияларды?, аны?тамаларды?, білімні? барлы? салалары бойынша ?ылыми-танымды? ?дебиеттерді?, мерзімді басылымдарды?, м?ліметтер базасыны?, интернетті?, аудио ж?не видео жазбаларды?, мультимедиялы? ??ралдарын пайдалануына ж?йелі т?рде м?н берілсе.
«Балалар кітапханаларында о?ырмандар?а ?ызмет к?рсетудегі ?арым-?атынас аспектілері ж?не оны шешу жолдары» атты бірінші тарауда балалар кітапханаларында о?ырмандар?а ?ызмет к?рсетуді? аспектілері аны?талып, баланы? о?ырман болып ?алыптасуына б??аралы? т?рлерін пайдалану т?жірибесі ?орытылды. «Баланы? о?ырман болып ?алыптасу м?селелері ж?не оларды шешу» атты екінші тарауда баланы? о?ырман болып ?алыптасуына шы?армашылы? о?у ар?ылы кітапхананы? кітапхананы? ролін аны?тап, онда о?у м?дениетін дамытуды? мазм?ны, ?дістемесі жасал?ан. Кітапханашы мен о?ырман арасында?ы ?зара ?арым-?атынас психология ?лшемдері мен к?рсеткіштері ай?ындалады. 1. Кітапханада?ы балалар о?уын ?йымдастыруды? ма?ызды аспектілері. Ж?йелі т?сіл т?р?ысынан ал?анда, кітапханада балалар о?уын ?йымдастыру келесі аралы?тарда ?арастырылуы м?мкін: - баланы? психологиялы?, интеллектуалды ж?не м?дени дамуы (ы?ылас, ес, кейіптік ж?не логикалы? ойлау, ?иял, с?йлеу м?дениеті) т?ртіп пен тілдеу, шы?армашылы? ?абілеттер, т.б.) к?рсеткіштері аралы?ында; - балалармен ж?мыс ж?ргізетін (а?паратты?, білім беретін, бос уа?ытын тиімді ?ткізу ж?не т.б.) кітапханаларды? негізгі функциялары – жас ерекшелік категориялары аралы?ында; - кітапханалы? ж?мыс т?рлері (жеке ж?не к?пшілік; к?рнекі ж?не вербальді; ауызша, баспалы? ж?не т. б.) аралы?ында; - кітапхана б?лімдеріні? ??рылымы (абонемент, о?у залы, АББ, компьютерлік класс, к?рме залы, ?деби ?она?жай ж?не бас?а да кітапхана ?ызметіне байланысты б?лімдер) аралы?ында; - балалар о?уына ?сер ететін бас?а мекемелермен (мектепке дейінгі мекемелер, о?у орындары, балалар шы?армашылы?ы орталы?ы сырт?ы ж?мыстар ж?не т.б.) ?зара ?арым-?атынас аралы?ында. ?рине, б?л балалар о?уын координациялау ж?йесіні? болуы м?мкін аралы?тарыны? толы? тізбегі емес екені т?сінікті. Назардан тыс ?ал?андары: о?уды? та?ырыпты? ба?ыты мен функционалды к?рсетілімі (м?ні), кітапханада?ы балалар о?уын ?йымдастыруда?ы кадрлы? ?амтамасыздандыру, о?у?а ?леуметтік жа?дайы, жыныс белгілері бойынша талдау жасау ж?не т.б. Аталмыш ж?мысты? ма?саты – балалармен ж?мыс ж?ргізетін кітапханаларды? негізгі функциялары бойынша деномпозициялар?а егжей-тегжейлі то?талу. А?паратты? функция. Б?л функция аясында, е? алдымен, балалар ?шін ?рт?рлі а?парат к?здеріні? – энциклопедияларды?, аны?тамалы?тарды?, білімні? барлы? салалары бойынша ?ылыми-танымды? ?дебиеттерді?, мерзімді басылымдарды?, каталогтарды?, картотекаларды?, м?ліметтер базасыны?, Интернетті?, аудио- ж?не видеожазбаларды? ашы?ты?ы (тиесілілігі) жайында с?з ?оз?ау керек. Осы орайды, кітапхана ?орын толы?тыру?а, квалификациялан?ан мамандармен, компьютерлік техникамен, аудио ж?не видео?німдік ??жаттармен ?амсыздандыру?а тиесілі с?йкес талаптар ?ою за?ды н?рсе. Негізгі функцияларды? аралы?ында?ы балалар о?уын ?йымдастыру. Балалар о?уын ?йымдастыру дегенімізді? ?зі ?иын да к?п ?ырлы м?селелерді? кешенін білдіреді. Ал, ол м?селелерді ж?йелі т?рде шешу тиімді болар еді. Ж?йелілік объектілер мен ??былыстарды ж?йе ретінде я?ни, ?зара ты?ыз байланысты ?лементтерді? ?осындысы есебінде ?арастыру?а ж?не оларды о?шау емес, бір-бірімен де, ж?йеде де ?зара байланысты зерттеуге м?мкіншілік береді. К?рнекілік ?шін кез-келген зерттелетін ж?йені копомиемді ке?істіктегі фигура ретінде ?арастыру?а болады. Б?л жа?дайда ж?йені? ?андайда бір сипаттамасы сол фигураны? с?йкес аралы?ыны? (ж?йе декомпозициясыны?) анализінен туындайды. Ж?йелілікті ?олдану негізінде м?селені шешуді? типтік алгоритмі 3 кезе?нен т?рады. Бірінші кезе? – ?арастырылып отыр?ан м?селені моделдейтін ж?йені? тізбегі мен оптимальды аралы? санын аны?тау. К?птеген кітапханалы? м?селелерді? шешу барысында, мысалы, кітапхана функциялары бойынша –а?паратты?, білім беретін ж?не бос уа?ытын тиімді ?ткізетін аралы? ?олданылуы м?мкін. Біз де соны ?арастырамыз. Екінші кезе? - ?рбір аралы?ты талдау, осы аралы?та?ы м?селелерді? шешімін ?амтамасыз ететін инновацияларды табу ж?не ??растыру. Кітапхананы? негізгі функциялары аралы?ында аталмыш м?селеге ?атысты, мысалы, осы функцияларды? ?р?айсысын іске асыру барысында?ы балалар о?уын ?йымдастыру?а байланысты инновациялар ??растырыла алады. ?шінші кезе? - ?р жеке инновацияны? ж?йені? осы ж?не бас?а да аралы?тарды ??растырыл?ан барлы? бас?а инновациялармен байланысын тіркеу ар?ылы жалпы ж?йелік инновация?а айналуы. ?зара байланысты тіркеу, соны? ішінде жеке инновациялар ше?беріндегі ?арама-?айшы жа?дайларды реттеу, жалпы ж?йе т?р?ысынан, ?рбір инновацияны мазм?ндыра? етеді ж?не оны жалпы ж?йелік де?гейге жеткізеді. Мысалы, ?з уа?ытын тиімді ?ткізу функциясын (кітапхананы? негізгі функциялары аралы?ын) іске асыру ше?беріндегі инновация балалар о?уын о?ырмандарды? жас ерекшеліктерін, кітапхана ??рылымын, т.с. ескере отырып ?йымдастыру?а ?атысты инновациялармен т?йісуі ?ажет. Тек сонда ?ана оны? мазм?ны барынша толы? ашылады ж?не де жалпы ж?йені? талаптарымен ?айшылы??а т?спейді. А?паратты? ресурсты? ке? та?дауы бар жа?дайда жас о?ырмандарды а?паратты? ізденісті? о?уды? ерекше типіне – жылдам о?у, т?рлі белгі-символды? белгілерді т?сіну ж?не шифрын шешу ?абілетіне негізделген ?дістемесіне ?йрету ма?ызды екені даусыз. Б?гінгі та?да балаларды «функционалды» о?у (іскеру, білім беретін) деп аталатын о?у т?ріне баулу ?ажеттілігі туып отыр, ?йткені кітапханашылар балаларды? баяндама, реферат дайындау барысында тапсырмаларды орындай алмауымен к?нделікті кездесіп ж?р. Балалар кітапханалар м?селелеріні? зор ?иынды? тудыруы оларды? а?паратты? мекеме болуымен ай?ындалады. Олар бала – о?ырман?а ?з а?паратты? м?мкіншіліктеріні? бар байлы?ын оны? мазм?нын же?ілдетуге тырыспай жеткізу тиіс. Ол ?шін баланы? ?мірлік ж?не о?ырманды? т?жірибесіне с?йкес келу ?ажет: интеллектуалды ай?ын, эмоционалды жа?ымды, жина?тау жетістіктеріне серпін беретін, ?уанышты ж?не оптимисті болуы тиіс. Б?л шешімін таба алмай келе жат?ан м?селелерді? бірі. «О?ан ?алай ?ол жеткізуге болады?» деген с?ра? ?рдайым ?ойыла беруі керек: жа?а к?рмені ?йымдастыруда, орын-айма?ты ?айта жабды?тау кезінде, каталогты редакцияла?анда ж?не т.б. Б?гінде кітапхана тек т?рлі ??жаттарды алу к?зі ?ана емес, сонымен ?атар, балаларды? а?парат?а ?ол жеткізуін ?йымдастырушы да. Балалар кітапханасы білім беру, ?зін-?зі т?рбиелеу, шы?армашылы?, бос уа?ытын тиімді ?йымдастыру м?селелері бойынша балаларды ??жатты? ж?не библиографиялы? а?паратпен ?амтамасыз ете алатын д?ст?рлі де, сондай-а?, машинао?ылымды? та са?талымдарда?ы а?паратты? ?орларды? кені болуы ?ажет. Е? алдымен, ы??айлы а?парат алу ж?йесін ??ру, сосын барып, ма?сатты а?паратты? ортаны ?йымдастыру керек. ?спелі а?парат к?лемі, ?рт?рлі баспа ?німдері саныны? артуы, видео, аудио, электронды ??жаттарды? таралуы, а?парат т?тынушыны? психологиясыны? ?згеруі, осыны? б?рі, ?рине, ??жаттарды табу ж?не библиографиялау ж?мыстарыны? ау?ымына, АБА-ты? ж?ргізілуіне ?те ?атты ?сер етуде. ??жатты? базаны - ысыра - болмайды, а?ымды? а?паратты созу?а – р??сат жо?. Оларды? ?олдану тиімділігі с??ранымдарды болжау?а, АБА-ты жа?сарту ж?мыстарын жоспарлау?а, аны?тама-библиографиялы? ?ызметті ?йымдастыру?а, о?у м?дениетін т?рбиелеуге м?мкіндік береді. Библиографиялы? ??ралдарды? жетіспеушілік жа?дайында, кітапханалар на?ты о?ырмандар с?ранымына ж?не кітапханада бар ??жаттар?а с?йене отырып, белсенді ??растырушылы? ж?мыспен айналысуда ?з міндеттеріне алулары тиіс. Осыны? б?рі кітап к?рмелерімен, а?паратты? ?абыр?алармен, жарнамалы? материалдармен с?йкестендіріле ж?ргізілуі керек. О?ырманны? а?паратты? іздеу ?абілетін жатты?тыру баланы? кітапхана?а келген негізгі ма?сатына – о?у барысында т?л?аны? шы?армашылы? жа?ынан ?алыптасуына н??сан келтірілмеуіне кітапхана ат салысуы ?ажет. Балалар кітапханалары функцияларыны? негізгілеріні? бірі – білім берушілік. Оны былайша сипаттау?а болады: - біріншіден, жалпылы? ж?не ?мбебапты?, ?йткені, о?у, онсыз ?о?амда ?мір с?ру алмайтын ж?не барлы?ына дерлік ?ажетті ?леуметтік ?абілеттер ?атарына жатады; - екіншіден, базалы? ретінде, себебі, о?ырманды? ?ызмет, бас?а ?ызмет т?рлеріні?-танымды?, білімдік, е?бектік, т.б. негізінде жатады; - ?шіншіден, ?згермейтін ретінде, ?йтпесе ?рпа? ауысымы шексіз ж?не білім мен т?жірибе ?лестіру процесі м??гілік ж?рер еді. Бізді? ?асырымызда бала кезден бастап толы??анды о?ырман болып ?лгерулеріміз ?ажет, олай етпеген жа?дайда, ?мір о?ан уа?ыт ?алдырмауы да м?мкін. Осы функцияны орындау ба?ыттарыны? бірі балалар о?уын ?йымдастыру?а ?атысты – балалар?а кітаппен ж?мыс істеу ?шін ?ажетті ы??айлы жа?дайлар жасау – оларды? ???ы?ына с?йкес орын-жайды, жабды?тарды техникалы? ??ралдарды ?сыну, ке?ес беру ж?не о?ыту сипатында?ы к?мектер к?рсету. Білім берушілік функцияны орындау барысында, кітапхана к?ркем ?дебиетке деген балалар ?ызы?ушылы?ыны? артуына ы?пал еткені абзал. Жас о?ырман ?скен сайын, оны? ма?ыздылы?ы арта т?седі. Кітапханамен ?арым-?атынас жасау?а к?сіби ?дебиеттанушыларды, к?ркемс?з шеберлерін, ?ртістерді ша?ыру, кештер, пікірсайыстар, конференциялар, жа?а кітаптарды? т?сау-кесерлерін ?ткізу, т.б. ?те пайдалы. Егер б?рын баланы? кітап м?дениетіне аралау д?режесі, негізінен, ата-анасыны? танымды? де?гейіне байланысты болып келсе, ал енді ?азір біреулер ?шін на?ты бір мектептегі о?ыту де?гейі, б?рын?ы ?леуметтік, материалды?,оларды? артынан келіп туындайтын – м?дени ?станым сия?ты факторларды? м?ні аса басым. ?леуметтік ж?не м?дени дифференциялар (б?ліністер) о?у ісіне ?сер етпей ?оймайды. Ол к?біне к?п адамдарды? ?леуметтік жа?дайларына байланысты болып барады, оларды? арасында?ы айтарлы?тай ерекшеліктер о?ырман-балаларды? ?зара жіктелуін к?шейтіп келеді. Б?л элиталы? де?гейдегілерді? ?ажеттіліктеріні? ?иындауына, ал ?леуметтік аз ?амсыздандырыл?ан де?гейдегілерді? ?ажеттіліктері келуіне ?келіп отыр. Кітапхана екі де?гейге де ?ажет, біра? ?рт?рлі сапада десе де болады. Кітапхананы? ?леуметтік р?лі тек ?сіп ?ана ?оймай, сонымен бірге, т?тенше ?иындай т?скені объективті жайт. Мектеп о?ырманды? ?ызметке жеткіліксіз д?режеде ?сер ететіні барша?а м?лім. Ол о?ырманды? даму процесіні? даралануы ?шін жа?дайлар жасап отыр?ан жо? ж?не жасай да алмайды, м?ндай м?селені к?пшілік о?ыту процесіні? алдына ?ою б?лкім, д?рыс емес те шы?ар. Алайда, о?ырманны? даму процесінде мектеп теріс ?сер етеді деп т?сіну ?ателік болар еді. Мектептегі о?ыту о?ырман дамуында?ы жетістіктерді? ?леуметтік нормасын белгілейді. ?ызмет субъектісі ?з жеке жетістіктерін аталмыш эталонмен салыстыра келе, оны тек жеке к?з?арастарыны? де?гейінде ?ана емес, сондай - а? ?о?амда ?абылдан?ан ?лгілерге ?атысты бас?ару м?мкіндігін алады. Инновациялы? білім беру: колледждер, лицейлер, мысалы гуманитарлы? ?ылымдарды тере?детіп о?ытатын мектептер ?здеріне с?йкес о?улы?тармен ?амтамасыз етілмеген. Кітапханалар с?ранымдарды орындау, маркетингтік зерттеулер ж?ргізу, ?з ?ызметіне талдау жасау, т.б. ар?ылы к?птеген процестерді жа?сартуда: кітап ?орын толы?тырудан бастап ??рылымды? ?згерістерге дейін. Білім беру мекемелері бала?а тек мектеп ба?дарламасы аясында ж?ретін т?зу, ж?йелі білім береді. кітапхана басымдылы?ы сол - шексіз танымны? ?айнар к?зі болып табылады. Соны? ?зінде, балалар кітапханасына 2 т?рлі типтегі функцияларды орындау?а тура келеді: ?зіні? тікелей міндеттері ж?не о?ыту есебінде адымдау. Осы жа?дай?а икемделу ?ажет (мектеп кітапханалары к?шейгенге дейін), о?ыту ма?сатына ?ажетті кітап ?орын ?алыптастыру керек, ба?дарламалы? шы?армаларды к?п таралым санымен толы?тыр?ан ж?н.



 

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Наладить дисциплину на своих уроках.
Получить возможность работать творчески.

Просмотр содержимого документа
«Баяндама "Балалар кітапханаларында о?ырмандар?а ?ызмет к?рсетудегі ?арым-?атынас аспектілері ж?не оны шешу жолдары" »

Балалар кітапханаларында қызмет көрсетудегі қарым-қатынас аспектілері баланың психологиялық интелектуалды мәдени дамуы. Яғни баланы кітап оқуға деген ықыласын арттыру жолдары, олардың оқу барысында логикалық ойлануын қалыптастыру, сол оқыған кітабын қиялдау, сол кітап жайлы баланың мәдени сөйлеуін дамыту. Балалар кітапханаларының негізгі функциялары жас ерекшелік категорияларын сақтап қызмет көрсету. Балалар уақытын тиімді өткізуіне тәрбиелеу, барысында адамгершілік қасиеті мен педагогикалық және ақпараттық мәдениетін кітапханашы мен жас оқырманның қарым-қатынасы арқылы жетілдіру. Негізгі функциялар арқылы балалар оқуын ұйымдастыру. Осы көкейтесті мәселелерді шешудің жолдарын ашып көрсету. Дегенмен қазіргі таңда заман талабына сай балалар кітапханаларында оқырмандарға қызмет көрсетудегі қарым-қатынас аспектілері дұрыс жолға қойылған дей тұғын мен де балаларды кітапханаға тарту, олармен бұқаралық жұмыстың түрлерін ұйымдастыру, балалардың оқырман болып қалыптасу мәселелері әлі де өз дәрежесінде шешілмей келеді. Балалар кітапханасында балалардың оқу мәдениетін дамыту, кітапханашы мен жас оқырман арасындағы қарым-қатынас психологиясын, оқырмандарға қызмет көрсетудегі қарым-қатынас аспектілерін қалыптастыру жұмысы жүйесіне жасаған талдау, олардың ақпараттық және педагогикалық мәдениетін, оқу мәдениетін дамыту деңгейі көбінесе талаптарға сәйкес болмай отырғандығы байқалады. Осыған байланысты балалар кітапханаларында оқырмандарға қызмет көрсетудің аспектілерінің ғылыми-теориялық негізінің жоқтығы мен практикалық мұқтаждығының арасындағы қайшылық байқалады. Осы қайшылықтардың шешімін табу бізге зерттеу тақырыбын «Балалар кітапханаларында оқырмандарға қызмет көрсетудегі қарым-қатынас аспектілері және оны шешу жолдары» деп алуға мүмкіндік береді.: Балалармен жұмыс жүргізетін кітапханашылардың негізгі функциялары арқылы қалыптастырудың психологиялық-шарттарын бала мен кітапханашы арасындағы қарым-қатынас аспектілерін теориялық әдістемелік тұрғыда негізден әдістемесін жасау. Республикалық, облыстық, қалалық, аудандық кітапханаларының қызмет көрсету бөлімдері. «Анықтама-библиографиялық бөлім, әдістемелік бөлім, абонемент, оқу залы». Балалар кітапханаларында ақпараттық қызмет көрсетудегі оқырман мен кітапханашының қарым-қатынас аспектілерін қалыптастыру үрдісі.: Оқыту процесінде балалар кітапханаларында оқырмандарға қызмет көрсетудегі қарым-қатынас аспектілері тиімділігі артады. - Оқу материалы мазмұнының тәрбиелік мүмкіндіктері; а) Балалар оқуына әсер ететін басқа мекемелермен (мектепке дейінгі мекемелер, оқу орындары, балалар шығармашылығы орталығы) байланысты жүзеге асыру ғылыми - әдістемелік тұрғыда қамтамасыз етілсе; ә) Оқырмандарда оқуға жауапкершілік және қызығушылықты тәрбиелеуде қазіргі оқыту әдістерімен ұштастырылса. Оқу мәдениетін ең алдымен балалар үшін әртүрлі ақпарат көздерінің –энциклопедиялардың, анықтамалардың, білімнің барлық салалары бойынша ғылыми-танымдық әдебиеттердің, мерзімді басылымдардың, мәліметтер базасының, интернеттің, аудио және видео жазбалардың, мультимедиялық құралдарын пайдалануына жүйелі түрде мән берілсе.
«Балалар кітапханаларында оқырмандарға қызмет көрсетудегі қарым-қатынас аспектілері және оны шешу жолдары» атты бірінші тарауда балалар кітапханаларында оқырмандарға қызмет көрсетудің аспектілері анықталып, баланың оқырман болып қалыптасуына бұқаралық түрлерін пайдалану тәжірибесі қорытылды. «Баланың оқырман болып қалыптасу мәселелері және оларды шешу» атты екінші тарауда баланың оқырман болып қалыптасуына шығармашылық оқу арқылы кітапхананың кітапхананың ролін анықтап, онда оқу мәдениетін дамытудың мазмұны, әдістемесі жасалған. Кітапханашы мен оқырман арасындағы өзара қарым-қатынас психология өлшемдері мен көрсеткіштері айқындалады. 1. Кітапханадағы балалар оқуын ұйымдастырудың маңызды аспектілері. Жүйелі тәсіл тұрғысынан алғанда, кітапханада балалар оқуын ұйымдастыру келесі аралықтарда қарастырылуы мүмкін: - баланың психологиялық, интеллектуалды және мәдени дамуы (ықылас, ес, кейіптік және логикалық ойлау, қиял, сөйлеу мәдениеті) тәртіп пен тілдеу, шығармашылық қабілеттер, т.б.) көрсеткіштері аралығында; - балалармен жұмыс жүргізетін (ақпараттық, білім беретін, бос уақытын тиімді өткізу және т.б.) кітапханалардың негізгі функциялары – жас ерекшелік категориялары аралығында; - кітапханалық жұмыс түрлері (жеке және көпшілік; көрнекі және вербальді; ауызша, баспалық және т. б.) аралығында; - кітапхана бөлімдерінің құрылымы (абонемент, оқу залы, АББ, компьютерлік класс, көрме залы, әдеби қонақжай және басқа да кітапхана қызметіне байланысты бөлімдер) аралығында; - балалар оқуына әсер ететін басқа мекемелермен (мектепке дейінгі мекемелер, оқу орындары, балалар шығармашылығы орталығы сыртқы жұмыстар және т.б.) өзара қарым-қатынас аралығында. Әрине, бұл балалар оқуын координациялау жүйесінің болуы мүмкін аралықтарының толық тізбегі емес екені түсінікті. Назардан тыс қалғандары: оқудың тақырыптық бағыты мен функционалды көрсетілімі (мәні), кітапханадағы балалар оқуын ұйымдастырудағы кадрлық қамтамасыздандыру, оқуға әлеуметтік жағдайы, жыныс белгілері бойынша талдау жасау және т.б. Аталмыш жұмыстың мақсаты – балалармен жұмыс жүргізетін кітапханалардың негізгі функциялары бойынша деномпозицияларға егжей-тегжейлі тоқталу. Ақпараттық функция. Бұл функция аясында, ең алдымен, балалар үшін әртүрлі ақпарат көздерінің – энциклопедиялардың, анықтамалықтардың, білімнің барлық салалары бойынша ғылыми-танымдық әдебиеттердің, мерзімді басылымдардың, каталогтардың, картотекалардың, мәліметтер базасының, Интернеттің, аудио- және видеожазбалардың ашықтығы (тиесілілігі) жайында сөз қозғау керек. Осы орайды, кітапхана қорын толықтыруға, квалификацияланған мамандармен, компьютерлік техникамен, аудио және видеоөнімдік құжаттармен қамсыздандыруға тиесілі сәйкес талаптар қою заңды нәрсе. Негізгі функциялардың аралығындағы балалар оқуын ұйымдастыру. Балалар оқуын ұйымдастыру дегеніміздің өзі қиын да көп қырлы мәселелердің кешенін білдіреді. Ал, ол мәселелерді жүйелі түрде шешу тиімді болар еді. Жүйелілік объектілер мен құбылыстарды жүйе ретінде яғни, өзара тығыз байланысты әлементтердің қосындысы есебінде қарастыруға және оларды оқшау емес, бір-бірімен де, жүйеде де өзара байланысты зерттеуге мүмкіншілік береді. Көрнекілік үшін кез-келген зерттелетін жүйені копомиемді кеңістіктегі фигура ретінде қарастыруға болады. Бұл жағдайда жүйенің қандайда бір сипаттамасы сол фигураның сәйкес аралығының (жүйе декомпозициясының) анализінен туындайды. Жүйелілікті қолдану негізінде мәселені шешудің типтік алгоритмі 3 кезеңнен тұрады. Бірінші кезең – қарастырылып отырған мәселені моделдейтін жүйенің тізбегі мен оптимальды аралық санын анықтау. Көптеген кітапханалық мәселелердің шешу барысында, мысалы, кітапхана функциялары бойынша –ақпараттық, білім беретін және бос уақытын тиімді өткізетін аралық қолданылуы мүмкін. Біз де соны қарастырамыз. Екінші кезең - әрбір аралықты талдау, осы аралықтағы мәселелердің шешімін қамтамасыз ететін инновацияларды табу және құрастыру. Кітапхананың негізгі функциялары аралығында аталмыш мәселеге қатысты, мысалы, осы функциялардың әрқайсысын іске асыру барысындағы балалар оқуын ұйымдастыруға байланысты инновациялар қүрастырыла алады. Үшінші кезең - әр жеке инновацияның жүйенің осы және басқа да аралықтарды құрастырылған барлық басқа инновациялармен байланысын тіркеу арқылы жалпы жүйелік инновацияға айналуы. Өзара байланысты тіркеу, соның ішінде жеке инновациялар шеңберіндегі қарама-қайшы жағдайларды реттеу, жалпы жүйе тұрғысынан, әрбір инновацияны мазмұндырақ етеді және оны жалпы жүйелік деңгейге жеткізеді. Мысалы, өз уақытын тиімді өткізу функциясын (кітапхананың негізгі функциялары аралығын) іске асыру шеңберіндегі инновация балалар оқуын оқырмандардың жас ерекшеліктерін, кітапхана құрылымын, т.с. ескере отырып ұйымдастыруға қатысты инновациялармен түйісуі қажет. Тек сонда ғана оның мазмұны барынша толық ашылады және де жалпы жүйенің талаптарымен қайшылыққа түспейді. Ақпараттық ресурстың кең таңдауы бар жағдайда жас оқырмандарды ақпараттық ізденістің оқудың ерекше типіне – жылдам оқу, түрлі белгі-символдық белгілерді түсіну және шифрын шешу қабілетіне негізделген әдістемесіне үйрету маңызды екені даусыз. Бүгінгі таңда балаларды «функционалды» оқу (іскеру, білім беретін) деп аталатын оқу түріне баулу қажеттілігі туып отыр, өйткені кітапханашылар балалардың баяндама, реферат дайындау барысында тапсырмаларды орындай алмауымен күнделікті кездесіп жүр. Балалар кітапханалар мәселелерінің зор қиындық тудыруы олардың ақпараттық мекеме болуымен айқындалады. Олар бала – оқырманға өз ақпараттық мүмкіншіліктерінің бар байлығын оның мазмұнын жеңілдетуге тырыспай жеткізу тиіс. Ол үшін баланың өмірлік және оқырмандық тәжірибесіне сәйкес келу қажет: интеллектуалды айқын, эмоционалды жағымды, жинақтау жетістіктеріне серпін беретін, қуанышты және оптимисті болуы тиіс. Бұл шешімін таба алмай келе жатқан мәселелердің бірі. «Оған қалай қол жеткізуге болады?» деген сұрақ әрдайым қойыла беруі керек: жаңа көрмені ұйымдастыруда, орын-аймақты қайта жабдықтау кезінде, каталогты редакциялағанда және т.б. Бүгінде кітапхана тек түрлі құжаттарды алу көзі ғана емес, сонымен қатар, балалардың ақпаратқа қол жеткізуін ұйымдастырушы да. Балалар кітапханасы білім беру, өзін-өзі тәрбиелеу, шығармашылық, бос уақытын тиімді ұйымдастыру мәселелері бойынша балаларды құжаттық және библиографиялық ақпаратпен қамтамасыз ете алатын дәстүрлі де, сондай-ақ, машинаоқылымдық та сақталымдардағы ақпараттық қорлардың кені болуы қажет. Ең алдымен, ыңғайлы ақпарат алу жүйесін құру, сосын барып, мақсатты ақпараттық ортаны ұйымдастыру керек. Өспелі ақпарат көлемі, әртүрлі баспа өнімдері санының артуы, видео, аудио, электронды құжаттардың таралуы, ақпарат тұтынушының психологиясының өзгеруі, осының бәрі, әрине, құжаттарды табу және библиографиялау жұмыстарының ауқымына, АБА-тың жүргізілуіне өте қатты әсер етуде. Құжаттық базаны - ысыра - болмайды, ағымдық ақпаратты созуға – рұқсат жоқ. Олардың қолдану тиімділігі сқұранымдарды болжауға, АБА-ты жақсарту жұмыстарын жоспарлауға, анықтама-библиографиялық қызметті ұйымдастыруға, оқу мәдениетін тәрбиелеуге мүмкіндік береді. Библиографиялық құралдардың жетіспеушілік жағдайында, кітапханалар нақты оқырмандар сұранымына және кітапханада бар құжаттарға сүйене отырып, белсенді құрастырушылық жұмыспен айналысуда өз міндеттеріне алулары тиіс. Осының бәрі кітап көрмелерімен, ақпараттық қабырғалармен, жарнамалық материалдармен сәйкестендіріле жүргізілуі керек. Оқырманның ақпараттық іздеу қабілетін жаттықтыру баланың кітапханаға келген негізгі мақсатына – оқу барысында тұлғаның шығармашылық жағынан қалыптасуына нұқсан келтірілмеуіне кітапхана ат салысуы қажет. Балалар кітапханалары функцияларының негізгілерінің бірі – білім берушілік. Оны былайша сипаттауға болады: - біріншіден, жалпылық және әмбебаптық, өйткені, оқу, онсыз қоғамда өмір сүру алмайтын және барлығына дерлік қажетті әлеуметтік қабілеттер қатарына жатады; - екіншіден, базалық ретінде, себебі, оқырмандық қызмет, басқа қызмет түрлерінің-танымдық, білімдік, еңбектік, т.б. негізінде жатады; - үшіншіден, өзгермейтін ретінде, әйтпесе ұрпақ ауысымы шексіз және білім мен тәжірибе үлестіру процесі мәңгілік жүрер еді. Біздің ғасырымызда бала кезден бастап толыққанды оқырман болып үлгерулеріміз қажет, олай етпеген жағдайда, өмір оған уақыт қалдырмауы да мүмкін. Осы функцияны орындау бағыттарының бірі балалар оқуын ұйымдастыруға қатысты – балаларға кітаппен жұмыс істеу үшін қажетті ыңғайлы жағдайлар жасау – олардың құқығына сәйкес орын-жайды, жабдықтарды техникалық құралдарды ұсыну, кеңес беру және оқыту сипатындағы көмектер көрсету. Білім берушілік функцияны орындау барысында, кітапхана көркем әдебиетке деген балалар қызығушылығының артуына ықпал еткені абзал. Жас оқырман өскен сайын, оның маңыздылығы арта түседі. Кітапханамен қарым-қатынас жасауға кәсіби әдебиеттанушыларды, көркемсөз шеберлерін, әртістерді шақыру, кештер, пікірсайыстар, конференциялар, жаңа кітаптардың тұсау-кесерлерін өткізу, т.б. өте пайдалы. Егер бұрын баланың кітап мәдениетіне аралау дәрежесі, негізінен, ата-анасының танымдық деңгейіне байланысты болып келсе, ал енді қазір біреулер үшін нақты бір мектептегі оқыту деңгейі, бүрынғы әлеуметтік, материалдық,олардың артынан келіп туындайтын – мәдени ұстаным сияқты факторлардың мәні аса басым. Әлеуметтік және мәдени дифференциялар (бөліністер) оқу ісіне әсер етпей қоймайды. Ол көбіне көп адамдардың әлеуметтік жағдайларына байланысты болып барады, олардың арасындағы айтарлықтай ерекшеліктер оқырман-балалардың өзара жіктелуін күшейтіп келеді. Бұл элиталық деңгейдегілердің қажеттіліктерінің қиындауына, ал әлеуметтік аз қамсыздандырылған деңгейдегілердің қажеттіліктері келуіне әкеліп отыр. Кітапхана екі деңгейге де қажет, бірақ әртүрлі сапада десе де болады. Кітапхананың әлеуметтік рөлі тек өсіп қана қоймай, сонымен бірге, төтенше қиындай түскені объективті жайт. Мектеп оқырмандық қызметке жеткіліксіз дәрежеде әсер ететіні баршаға мәлім. Ол оқырмандық даму процесінің даралануы үшін жағдайлар жасап отырған жоқ және жасай да алмайды, мұндай мәселені көпшілік оқыту процесінің алдына қою бәлкім, дұрыс емес те шығар. Алайда, оқырманның даму процесінде мектеп теріс әсер етеді деп түсіну қателік болар еді. Мектептегі оқыту оқырман дамуындағы жетістіктердің әлеуметтік нормасын белгілейді. Қызмет субъектісі өз жеке жетістіктерін аталмыш эталонмен салыстыра келе, оны тек жеке көзқарастарының деңгейінде ғана емес, сондай - ақ қоғамда қабылданған үлгілерге қатысты басқару мүмкіндігін алады. Инновациялық білім беру: колледждер, лицейлер, мысалы гуманитарлық ғылымдарды тереңдетіп оқытатын мектептер өздеріне сәйкес оқулықтармен қамтамасыз етілмеген.. Кітапханалар сұранымдарды орындау, маркетингтік зерттеулер жүргізу, өз қызметіне талдау жасау, т.б. арқылы көптеген процестерді жақсартуда: кітап қорын толықтырудан бастап құрылымдық өзгерістерге дейін. Білім беру мекемелері балаға тек мектеп бағдарламасы аясында жүретін түзу, жүйелі білім береді. кітапхана басымдылығы сол - шексіз танымның қайнар көзі болып табылады. Соның өзінде, балалар кітапханасына 2 түрлі типтегі функцияларды орындауға тура келеді: өзінің тікелей міндеттері және оқыту есебінде адымдау. Осы жағдайға икемделу қажет (мектеп кітапханалары күшейгенге дейін), оқыту мақсатына қажетті кітап қорын қалыптастыру керек, бағдарламалық шығармаларды көп таралым санымен толықтырған жөн.




Получите в подарок сайт учителя

Предмет: Всем учителям

Категория: Прочее

Целевая аудитория: Прочее

Автор: Жидеханова Ж?ма?аным Жоныс?ызы

Дата: 23.04.2015

Номер свидетельства: 205208


Получите в подарок сайт учителя

Видеоуроки для учителей

Курсы для учителей

Распродажа видеоуроков!
ПОЛУЧИТЕ СВИДЕТЕЛЬСТВО МГНОВЕННО

Добавить свою работу

* Свидетельство о публикации выдается БЕСПЛАТНО, СРАЗУ же после добавления Вами Вашей работы на сайт

Удобный поиск материалов для учителей

Ваш личный кабинет
Проверка свидетельства