Саба?ты? ма?саты: О?ушылар?а сап элементтерін, алдын ала ж?не орындалатын п?рмендерді, сарбаздарды? сап?а т?рар алдында?ы ж?не сапта?ы міндеттерін ж?не ?скери с?лемдесуге орнында т?рып жауап беруді ?йрету.
К?рнекілік ??ралдар: А?Д о?улы?ы, Сапты? жар?ы.
Саба?ты? барысы:
1) ?йымдастыру кезе?і:
Взвод командирі о?ушыларды сап?а т?р?ызады, о?ытушы?а рапорт береді, амандасу, т?гендеу, о?ушыларды? сырт к?рінісін тексеру.
2) ?тілген та?ырыпты с?рау кезе?і :
- ?аза?стан Республикасыны? мемлекеттік т?уелсіздікке ие болу тарихын ?ыс?аша айтып бері?дер.
Егемен ?аза?станны? даму ба?дары ?андай?
3) Негізгі б?лім:
Сап ж?не оны? элементтері. Алдын ала берілетін ж?не орындалатын п?рмендер. Сарбазды? сап?а т?рар алдында?ы ж?не сапта?ы міндеттері. С?лемдесуге орнында т?рып жауап беру.
САП Ж?НЕ ОЛАРДЫ БАС?АРУ.
Сап ж?не оны? элементтері.
Сап - ?скери ?ызметшілерді?, б?лімшелерді? ж?не б?лімдерді? Жар?ымен белгіленген ?зара іс-?имыл жасаулары ?шін жаяу т?ртіптегі орналасуы.
?атар – ?атарда белгіленген бір сызы? бойында ?скери ?ызметшілерді? біреуі екіншісіні? ?асында орналас?ан сап.
Машиналар желісі - машиналарды? біреуі екіншісіні? ?асында бір сызы? бойында орналасуы.
?аптал – сапты? о? (сол) жа? шеті. Б?рылыс жаса?ан кезде сап ?апталдарыны? аттары ?згермейді.
Сапты? ?зынды?ы – сапты? бірінші ?атарынан сапты? со??ы ?атарына дейінгі аралы?.
Екі ?атарлы сап – бір ?атарда?ы ?скери ?ызметшілер бас?а ?атарда?ы ?скери ?ызметшілерді? ту сыртына ?арай бір ?адам ара?ашы?ты?та орналас?ан сап. ?атарлар бірінші ж?не екінші деп аталады. Сап б?рылыс жаса?анда ?атарлар ?згермейді.
Лек - ?скери ?ызметшілер бір-біріні? ту сыртында жар?ымен немесе командир белгілеген ара?ашы?ты?та орналас?ан сап.
Жазылма сап – б?лімшелер ма?дайшеп бойынша бір сызы?ты? бойында бір ?атарлы немесе екі ?атарлы сапта жар?ымен немесе командир белгілеген ара?ашы?ты?та орналас?ан сап.
Жоры? сабы – б?лімше леккке немесе б?лімшелер лектерде бір-біріні? артында белгіленген ара?ашы?ты?та орналас?ан сап.
Ба?ыттаушы – к?рсетілген ба?ытта?ы бірінші ж?ріп келе жат?ан ?скери ?ызметші.
Т?йы?таушы – лектегі со??ы келе жат?ан ?скери ?ызметші.
Алдын ала берілетін ж?не орындалатын п?рмендер.
Сапты бас?ару дауыспен, белгілермен командир беретін п?рмендермен ж?не б?йры? берумен ж?зеге асырылады.
П?рмендер алдын ала берілетін ж?не орындалатын болып б?лінеді; п?рмендер тек орындалатын ?ана болуы да м?мкін.
Алдын ала берілетін п?рмендер - сапта?ылар командирді? олардан ?андай ?рекеттерді талап етіп т?р?анын т?сінуі ?шін ны?, ?атты, ж?не созылмалы дауыспен беріледі. Орындалатын п?рмен бойынша оны ш??ыл ж?не на?ты орындау ?ажет. П?рмендер берілгенде, сапта?ы ?скери ?ызметшілер сапты? т?рысты ?абылдайды, ал саптан тыс болса, басты? жа??а б?рылады да, сапты? т?рысты ?абылдайды.
Мысалы: «Автоматтарды-КЕУДЕГЕ», «Взвод-ТО?ТА», «?атарда?ы жауынгер …. ай-нал» ж?не т. б.
?абылдауды жою немесе орындауды то?тату ?шін: «То?тат» п?рмені беріледі.
- сапта?ы ?з орнын білуге, о?ан жылдам ж?не ?бігерсіз т?ру?а, ?оз?алыс кезінде т?зелімді, белгіленген аралы? пен ара?ашы?ты?ты са?тау?а, ?ауіпсіздік талаптарын орындау?а, саптан р??сатсыз шы?пау?а;
- сапта р??сатсыз с?йлеспеуге, темекі тартпау?а, командирді? б?йры?тары мен п?рмендеріне ы?ыласпен назар аудару?а, жылдам ж?не на?ты, бас?алар?а б?гет жасамастан орындау?а;
А?а шендіні? «С?леметсіздер ме, о?ушы мырзалар», «?ош болы?ыздар, о?ушы мырзалар» дегенде сапта?ы немесе саптан тыс т?р?ан барлы? ?скери ?ызметшілер: «С?леметсіз бе, а?а лейтенант мырза», «?ош болы?ыз, а?а лейтенант мырза» деп жауап ?атады.
?скери с?лемдесуді саптан тыс?ары ?з орнында бас киімсіз басты?тан 3-4 адым жерде т?рып орындау ?шін сол жа??а б?рылып сапты? т?рысты ?абылдау керек ж?не оны? со?ынан б?рыла т?рып, оны? бетіне ?арауы керек. Егер бас киім киілген болса, сауса?тар бірге, ала?ан тік, орта??ы сауса? бас киімні? шетіне (к?н?а?арда) тиіп т?ратындай, ал шынта? иы?ты? сызы?ында ж?не биіктігінде болатындай етіп о? ?олды ?ыс?а жолмен бас киімде ?стау керек.
Просмотр содержимого документа
«Ашы? саба?: Сап ж?не оларды бас?ару»
Ақтөбе облысы
Шалқар ауданы
№2мектеп-гимназия
АӘД пәнің мұғалімі
Бөлекбай Манасхан Жалғасұлы
Сабақтың тақырыбы: Сап және оларды басқару.
Сабақтың мақсаты: Оқушыларға сап элементтерін, алдын ала және орындалатын пәрмендерді, сарбаздардың сапқа тұрар алдындағы және саптағы міндеттерін және әскери сәлемдесуге орнында тұрып жауап беруді үйрету.
Көрнекілік құралдар: АӘД оқулығы, Саптық жарғы.
Сабақтың барысы:
1) Ұйымдастыру кезеңі:
Взвод командирі оқушыларды сапқа тұрғызады, оқытушыға рапорт береді, амандасу, түгендеу, оқушылардың сырт көрінісін тексеру.
2) Өтілген тақырыпты сұрау кезеңі :
- Қазақстан Республикасының мемлекеттік тәуелсіздікке ие болу тарихын қысқаша айтып беріңдер.
Егемен Қазақстанның даму бағдары қандай?
3) Негізгі бөлім: Сап және оныңэлементтері. Алдын ала берілетін және орындалатын пәрмендер. Сарбаздың сапқа тұрар алдындағы және саптағы міндеттері. Сәлемдесуге орнында тұрып жауап беру.
САП ЖӘНЕ ОЛАРДЫ БАСҚАРУ.
Сап және оның элементтері.
Сап - әскери қызметшілердің, бөлімшелердің және бөлімдердің Жарғымен белгіленген өзара іс-қимыл жасаулары үшін жаяу тәртіптегі орналасуы.
Қатар – қатарда белгіленген бір сызық бойында әскери қызметшілердің біреуі екіншісінің қасында орналасқан сап.
Машиналар желісі - машиналардың біреуі екіншісінің қасында бір сызық бойында орналасуы.
Қаптал – саптың оң (сол) жақ шеті. Бұрылыс жасаған кезде сап қапталдарының аттары өзгермейді.
Маңдайшеп – саптың әскери қызметшілер тіке қарап тұрған жағы.
Саптың тыл жағы – маңдайшеп жағына қарама-қарсы жақ.
Аралық – маңдайшеп бойынша әскери қызметшілердің, бөлімшелердің, бөлімдердің арсындағы аралық.
Арақашықтық – түкпір жаққа қарай әскери қызметшілердің бөлімшелердің, бөлімдердің арасындағы аралық.
Сап ені – қапталдар арасындағы қашықтық.
Саптың ұзындығы – саптың бірінші қатарынан саптың соңғы қатарына дейінгі аралық.
Екі қатарлы сап – бір қатардағы әскери қызметшілер басқа қатардағы әскери қызметшілердің ту сыртына қарай бір қадам арақашықтықта орналасқан сап. Қатарлар бірінші және екінші деп аталады. Сап бұрылыс жасағанда қатарлар өзгермейді.
Лек - әскери қызметшілер бір-бірінің ту сыртында жарғымен немесе командир белгілеген арақашықтықта орналасқан сап.
Жазылма сап – бөлімшелер маңдайшеп бойынша бір сызықтың бойында бір қатарлы немесе екі қатарлы сапта жарғымен немесе командир белгілеген арақашықтықта орналасқан сап.
Жорық сабы – бөлімше леккке немесе бөлімшелер лектерде бір-бірінің артында белгіленген арақашықтықта орналасқан сап.
Бағыттаушы – көрсетілген бағыттағы бірінші жүріп келе жатқан әскери қызметші.
Тұйықтаушы – лектегі соңғы келе жатқан әскери қызметші.
Алдын ала берілетін және орындалатын пәрмендер.
Сапты басқару дауыспен, белгілермен командир беретін пәрмендермен және бұйрық берумен жүзеге асырылады.
Пәрмендер алдын ала берілетін және орындалатын болып бөлінеді; пәрмендер тек орындалатын ғана болуы да мүмкін.
Алдын ала берілетін пәрмендер - саптағылар командирдің олардан қандай әрекеттерді талап етіп тұрғанын түсінуі үшін нық, қатты, және созылмалы дауыспен беріледі. Орындалатын пәрмен бойынша оны шұғыл және нақты орындау қажет. Пәрмендер берілгенде, саптағы әскери қызметшілер саптық тұрысты қабылдайды, ал саптан тыс болса, бастық жаққа бұрылады да, саптық тұрысты қабылдайды.
Мысалы: «Автоматтарды-КЕУДЕГЕ», «Взвод-ТОҚТА», «Қатардағы жауынгер …. ай-нал» және т. б.
Қабылдауды жою немесе орындауды тоқтату үшін: «Тоқтат» пәрмені беріледі.
Сапқа тұру алдындағы және саптағы әскери қызметшінің міндеттері.
Әскери қызметші:
өзінің қаруының, жеке қорғаныс құралдарының, бекініс құрал-саймандарының, нысанды киімдерінің және жабдығының жарамдылығын тексеруге;
нысанды киімдерін ұқыпты реттеуге, жабдықтарды дұрыс киюге және жөндеуге, анықталған кемшіліктерді жою үшін жолдасына көмектесуге;
саптағы өз орнын білуге, оған жылдам және әбігерсіз тұруға, қозғалыс кезінде түзелімді, белгіленген аралық пен арақашықтықты сақтауға, қауіпсіздік талаптарын орындауға, саптан рұқсатсыз шықпауға;
сапта рұқсатсыз сөйлеспеуге, темекі тартпауға, командирдің бұйрықтары мен пәрмендеріне ықыласпен назар аударуға, жылдам және нақты, басқаларға бөгет жасамастан орындауға;
бұйрықтарды, пәрмендерді бұрмаламай, қатты және нақты өткізуге міндетті.
Сәлемдесуге орнында тұрып жауап беру.
Аға шендінің «Сәлеметсіздер ме, оқушы мырзалар», «Қош болыңыздар, оқушы мырзалар» дегенде саптағы немесе саптан тыс тұрған барлық әскери қызметшілер: «Сәлеметсіз бе, аға лейтенант мырза», «Қош болыңыз, аға лейтенант мырза» деп жауап қатады.
Әскери сәлемдесуді саптан тысқары өз орнында бас киімсіз бастықтан 3-4 адым жерде тұрып орындау үшін сол жаққа бұрылып саптық тұрысты қабылдау керек және оның соңынан бұрыла тұрып, оның бетіне қарауы керек. Егер бас киім киілген болса, саусақтар бірге, алақан тік, ортаңғы саусақ бас киімнің шетіне (күнқағарда) тиіп тұратындай, ал шынтақ иықтың сызығында және биіктігінде болатындай етіп оң қолды қысқа жолмен бас киімде ұстау керек.
4) Қорытынды бөлім:
Сұрақтар мен тапсырмалар:
Сап элеметтерін атаңдар.
Сапты басқару қалай орындалады?
Сарбаздың сапқа тұрар алдындағы және саптағы міндеттері қандай?
