9-сынып о?ушысы Бекбаева Альмираны? Ма?жан Ж?мабаевты? «Са?ындым» ?ле?і бойынша ?ылыми-зерттеу ж?мысы

Қаратерек орта мектебі

Зерттеу жұмысы

Тақырыбы:

Мағжан Жұмабаевтың

«Сағындым» өлеңі

Тексерген: Қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің

мұғалімі: Мусекенова Б.О.

Орындаған: 9- сынып оқушысы- Бигбаева А.

М.Жұмабаев «Сағындым» өлеңі

Жоспар

1.Кіріспе

2.Ақын жайында пікір

3.Өлең құрылысы

4.Топтау стратегиясы

5.Өлеңге тілдік талдау

6.Ү диаграммасы бойынша салыстыру

7.Қорытынды

Менің зерттеу жұмысымның тақырыбы М.Жұмабаевтың «Сағындым» өлеңі. Зерттеу барысында мен жоғарыда атап өтілген жоспар бойынша талдау жасадым.Ақын «Сағындым»өлеңінің жазу себебі,өзінің ұлты, Алаш үшін күресіп, абақтыда қамауда отырғанда жазған еңбегі.

М.Жұмабаев қазақ халқының бақытқа жетер жолы тек тәуелсіздікке,өз тағдырын өзі шешетін жағдайға жету деп біледі.Ол –өз орнын

өмірден үнемі іздеумен өткен.Оның шығармашылығының бірқырында,яғни

таразы басының бір жағында-мұңлы толғаныс,өкіну және қайғы қасірет,

күйініш жатса,таразының екінші басында-романтикалық өршілдік,махаббат,

сүйініш,арман,мақсат үміт жатады.Өлеңдерін оқи отырып,оның түйсіну,жан

тебіренісін ой сырын бірге сезінгендей боласың.

Қазақтың халі қандай ауыр екенін сезсе де,ол күнде Мағжанда келешектен үміт күткендік сезіледі. Бұл қалыпта заман тұра бермес,бізде де жарық сәуле күн туар дегендей жұбаныш болады,неғұрлым отаршылдық,

жауыздық күшейе берсе,соғұрлым қазақтың жанына батар,ашындырар,

ашынған ел қорғалай бермес,қарсы бас көтерер,деп сенеді.Қазақтың газет-журналдары шығып тұруы қазақ жастарының жұмыла оқуға кіріскені,

олардың әр қалада мәдениет ағарту ұйымдарын ашып,кеңес құрып,

ұлт мәселесіне,баспасөзге араласуы Мағжанның ұлтқа деген сүйіспеншілігін күшейтеді.

Жалпы өлең 19 шумақтан тұрады.Оның ішінде 16 шумағы қара өлең ұйқасымен құрылған,үш шумағы, яғни 11,14,15-інші шумақтары ерікті ұйқас түрінде келеді.

19 шұмақты өлең ішінде «Сағындым» сөзі 19 рет қайталанып айтылған.

Алаш, ұлты,отан Жалынды

үшін күрескен ақын Жүрегі от

Аудармашы Рухы биік

Мағжан Зорлық-зомбылық

Отансүйгіш Жұмабаев дәуірінің құрбаны

Түрікшіл ақын

Патриот Суреткер

Лирик Жерлес ақын Зерек

Даламды Сар

Анамды Сорлы

Күнді Алтын

Сағындым нені? Жерді Қандай? Қара

Желді Жүйрік

Ағайынды

Елді Туған

Бостандықты

Күнді Өткен

Күнді Кеткен

Жолдастарды Тілегі бір

Достарды жан

көбіктіі мөлдір күміс

көлді айдын

Сарыарқаны

Қазағымды

Сағындым

Сар даламды,сорлы анамды,алтын күнді,қара жерді,жүйрік желді,туған ағайынды,елді,бостандықты,өткен күнді,кеткен күнді,тілегі бар жолдастарды,

Жан жостарды,мөлдір күміс көбікті,айдын көлді,Сарыарқаны,қазағымды

Ү диаграммасы бойынша салыстыру

Қамауда	Ұқсастығы	Үйде
Қараңғы,суық,ауыр иіс,ылғи қара көлеңке, тапал,салқын,жабық қара құлып,терезелер темірлі,сасық сорпа,қара нан,уақыт тоқтап қалғандай,өтпейді,тас бауырлар	Бөлме Мекеме	Еркіндік,таза ауа,жазық,кең дала,күн сәулесі,жылы,жарық күн,бақыт,рақат,баға жетпес байлық,отбасы,береке,отан, жылы,жұмсақ төсек,ыстық, тәтті тамақ,мейрімді ана, кең тыныс,жақсы көңіл,таныс үндер,жағымды иіс,туған-туыстар,достар

Антоним сөздер

Жарық-қараңғы, абақты-бостандық, ақ –қара, ауыр иіс-таза ауа,

қамауда-бостандықта,суық-жылы,қаталдық-мейрімділік

Ақынның көңіл-күйі	Арман тілегі	Өз ойым
Қамаудағы ақын ойы Сарыарқаны шарлайды	Жаңа өмірді орнатуға асық	1.Тез арада қамаудан шығып,асау жүрегімен еліне жетсе 2.Ешқашан еңсесі түспесе екен
Қамауды бұзып шығып, желмен жарыса еліме жетсем.	Жүрегі елім,алашым деп соғады	3.Елін сүйген ер ғана осылай етпек

Қорыта келе,айтайын деген ойым,Мағжан ағамыз,жерлес ақынымыз-өз орнын өмірден үнемі іздеумен өткен,бар білген-түйгенін сарп еткен суреткер.

Туған еліне,Сарыарқа жеріне ,отбасына,Алаш деген ұлтына терең

ойлы сезімін білдірген.

Мақсат –міндеттері

Ақын өлеңін мәнерлеп оқу барысында тілдік талдау жасау.

Өлеңнің тәрбиелік мәнін түсіндіру.

Халқына,анасына,отанына деген сүйіспеншілік сезімдерін жеткізе білу.Өзін қоршаған ортада жаман мен жақсыны ажыратып жақсы қасиеттерді бағалай білуге, бойына сіңіре білуге, батырлыққа ,ерлікке патриоттыққа өз ойын еркін жеткізе білуге төселдіру.

Отансүйгіштікке, адамгершілікке, адалдыққа тәрбиелеу.

Аннотация

Ақын жырларында табиғат пен адамның жан дүниесі бірге өріліп,бірге астасып жатады.Әлем құбылысы санамен,көңілімен үндесіп,сұлу,сырлы,

тіпті,кеәде ақыл-ойға сыймайтын фантастикалық суреттер көз алдыңа келеді.

Мағжан ағамыздың «Сағындым» өлеңін талдау барысында абақтыда айдан, күннен жаңылып отырғанда бостандықтың қадірін, ауадай қажет екенін оқырман ойына көз жеткізе білген.

Менің ойымша, адам мен табиғат арасы ақын өлеңінде ажырамас бірлікте, тоғысқан күйде,яғни айнала өмір,ақынның оны қабылдауы сырлы сөз күшімен әсерлі сурет береді.Әрине,мұндай көркем сөзді көркем ой тудырмақ.

Сырлы поэзияның қуатты күші Мағжан Жұмабаевтың көптеген өлеңдерінен байқалады.Туған еліне,Сарыарқа жеріне,отбасына,Алаш деген ұлтына терең сезімін білдіреді.

Тұтасымен алып қарасақ ақын өлеңдерінің тәрбиелік мәні патриоттық рухы зор туындылар. Мағжан Жұмабаевтың өлеңдерін оқи отырып,оның түйсіну,қабылдау қабілетінің айрықша мол,әрқилы екенін аңғарасың,сонан да терең эстетикалық ләззат табасың. Табиғатсыз, жаратылыссыз адам жоқ дегендей Мағжан ағамыздың поэзиясынан өмірді біртұтас құбылыс, көрініс ретінде, адамды сол ұлы табиғат, жаратылыстың бір туындысы,бөлшегі деп қабылдайтын ақын тұлғасы, келбеті, дүниетанымы байқалады. Өткен заманды қазіргі кезбен салыстыра алатын болсақ, әрине ақын абақтыда тәуелсіздік жолында күресіп отырған, ол кезде әділетсіздік, теңдік, бас бостандық болмаған кезең.

Ал қазір Тәуелсіздігімізді алдық,құқық бәріне бірдей тең .Бірақ қамауға,абақтыға адамдар қылмыс жасап,нашақорлықпен айналысқан үшін түседі. Жер бетіндегі барлық адамзат бір-ақ рет өмір сүретінін бәрі біледі. Ендеше, неге сол өмірімізді өзіміз бір-бірімізге зиян келтірмей ақын жырлағандай өмір бойы елімізді,жерімізді, отбасымызды ардақтап бейбітшілік өмір сүрмейміз екен деп жар салғым келеді.

Пікір

Бегбаева Альмираның ғылыми-зерттеу жұмысының тақырыбы

Мағжан Жұмабаевтың «Сағындым» өлеңі.Зерттеу барысына өзінің түсінігі бойынша тақырыпты орынды,дұрыс аша білді деп ойлаймын.Өлең жолдарындағы

сөздерге мән беріп,салыстыру арқылы,лексикалық,талдау жасап жұмыс

жасалғаны көрініп тұр.

Зерттеу барысында алдына

қойған мақсатын орынды,тиянақты орындады деуге болады.

Мағжан Жұмабаев поэзиясы-жан,жүрек,сезім поэзиясы.Ол оның бүкіл қан тамырынан жаралған.Мағжан ағамыз жырлаған туындыларынан бейжайлықты

кездестірмейсің.Онда отты жүректің соғысы,ізгі де сұлу,елжіреген,еміренген жан лұпілі естіледі,онан өмір азабын,мехнатын тартқан жанның қайғы-мұңы,зары,шері

құлағына шалынады.Арман-мұраты мен халқына деген сүйіспеншілігі барынша сезіледі.

Мағжан ағамыздың айтар ойын толықтай зерттеу барысында аша білді .

Нәтижесі:

Өлең талдау барысында түрлі әдістерді пайдалану арқылы дұрыс,сауатты жазуға,ауызша және жазбаша ойымды жеткізе білуге үйрендім.

ХХІ ғасырдың жан-жақты зерделі,дарынды,талантты адамын қалыптастыру бағытындағы білім беру мәселесі

Мемлекетіміздің басты назарында екенін ескерсек,қазіргі

кезде біздің мектептегі басты міндетіміз-заман талабына сай,жан-жақты дамыған,туған жерін,Отанын сүйетін,ұлтжанды,саналы ғылым мен білім негізін бойына дарытқан азамат болуға ұмтылу,бәсекеге қабілетті,мықты

тұлға болуға тырысу.

Ақын өлеңін талдау кезінде мен өзіме үлгі аларлық көп ұғымдарға көз жеткіздім,мысалы:Отбасына,халқына,еліне деген сүйіспеншіліктің қандай қымбат екенін,оны бағалай білу керек екеніне назар аудардым.

Сөздік қорымды байыта,одан әрі дамыта отырып,жоғары сыныпқа өткен сайын тапсырманы күрделендіріп отырамын

/сөйлем ,диолог,шағын әңгімелер,эссе,шығарма жазу/